ایران در مقام گفتمان جدید نفت
محمود خاقانی، کارشناس ارشد انرژی در روزنامه ی اعتماد نوشت:
فرای اینکه چه نتیجه‌ای در جلسه فردای سران اوپک حاصل شود، باید در نظر داشت که بحران تولید نفت در جهان بحرانی دامنه‌دار است و به نظر هم نمی‌رسد در شرایط فعلی تعامل گسترده‌ای میان اوپکی‌ها و غیر اوپکی‌ها برای کاهش تولید حاصل شود. درنتیجه راهکار اصلی که برای ایران باقی می‌ماند، عمل کردن به گفته‌هایی است که رییس‌جمهوری در اجلاس سال ۲۰۱۴ داووس اعلام کرد؛ یعنی تعامل تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان. اوپک دیگر آن نقش موثر در بازار نفت را که پیش‌تر و تاحدود ۱۰ سال پیش داشت، ندارد. اکنون به نظر می‌رسد بازار هنوز با اضافه تولید هماهنگی بیشتری دارد، یعنی عرضه با تقاضا مواجه است و در این زمینه هنوز انسجامی میان اعضای اوپک دیده نمی‌شود. از سوی دیگر جز روسیه که به شکل رسمی اعلام تمایل کرد تا به طرح اوپک بپیوندد، هیچ کشور مطرح غیراوپکی به این طرح‌ها توجهی نشان نداده است. بنابراین هنوز اعضای برجسته اوپک نتوانستند طرحی همه‌گیر ارایه کنند. از سوی دیگر کماکان درگیری‌های سیاسی در میان اعضای اوپک نقش مهمی را در تصمیم‌گیری‌ها دارد و می‌توان ادعا کرد در پشت‌پرده کاهش تولید هم اهداف سیاسی پر‌رنگی وجود دارد. از جمله مهم‌ترین اهداف سیاسی اوپکی‌ها قانع کردن برخی از غیر اوپکی‌های قدرتمند برای افزایش تعاملات است. به هر روی و با توجه به اینکه همچنان بازار نفت اشباع است و تقاضا برای مصرف آن به‌ویژه در غرب تحریک نشده، همچنان باید منتظر کاهش قیمت نفت بود و امیدواری به افزایش قیمت چندان عقلانی به نظر نمی‌رسد.
امروز عربستان یک واقعیت را آرام آرام می‌پذیرد، آنها پیش‌تر میلیارد‌ها دلار هزینه کردند تا از توافق برجام جلوگیری کنند. هنوز هم پشت‌پرده و به شکل پنهان چنین می‌کنند. از علایمی که نشان می‌دهد عربستان در این راستا شکست خورده، این است که چندی پیش نمایندگان حزب کارگر انگلستان مانند جرمی کوربین، در پارلمان انگلیس فریاد می‌زنند بمب‌هایی که این کشور به عربستان فروخته و خلبان‌هایی که برای آن کشور تربیت کرده در قتل‌عام مردم یمن استفاده می‌شود. این نشان‌دهنده فشار زیادی است که دولت انگلیس تحمل می‌کند و شواهد و قراین حاکی از این است. بالاخره تحمل دولت محافظه‌کار این کشور هم تمام می‌شود و سیاست جدیدی را در قابل سعودی‌ها در پیش خواهد گرفت. همچنین هفته آینده در برلین همایش همکاری اروپا و ایران در حوزه نفت و گاز برگزار خواهد شد که سفیر جمهوری اسلامی در آلمان آن را افتتاح می‌کند. در همین حال و در همان ایام همایشی برای مسائل مالی و بانکی در لندن برگزار خواهد شد. اینها نشان می‌دهد حالا که انگلیس از اروپا جدا شده است، رقابتی میان این دو برقرارخواهد بود. یکی از عواقب این سیاست، نادیده گرفتن سعودی‌ها است. بنابراین با قوت می‌توان گفت که عربستان شکست خورده است. از سویی در آمریکا هم هرکدام از این دو کاندیدا انتخاب شوند، سیاست خارجی این کشور هم با عربستان تغییر خواهد کرد و شاید حمایت‌های پیشین دچار تغییر شود. سیاسی‌کاری پشت‌پرده، همکاری تنگاتنگ و مخفی عربستان و اسراییل، خانواده حاکم در این کشور را ناچار خواهد کرد که برای نجات خود از سرنگونی سر طناب را به اسراییل وصل کنند. اسراییل هم به این می‌اندیشد اگر داعش نابود شود و سوریه به کشوری مستقل تبدیل شود، سیاست‌های رژیم صهیونیستی در قبال فلسطین با بحران رو به‌رو خواهد شد. درنهایت به نظر می‌رسد مسائلی که امروز قابل مشاهده است، هم برای ایران و هم برای دیگر کشورها به گونه‌ای درآمده که در کوتاه‌مدت قابل پیش‌بینی نیست، لذا باید برای پیامدهای مثبت و منفی اتفاقات برنامه‌ریزی و آمادگی لازم را داشته باشیم.
عربستان امروز دیگر چاره‌ای جز این ندارد و مانند بازی شطرنج در منطقه کیش و مات است. هر حرکت اضافی بازی را به اتمام می‌رساند و حال می‌خواهد با مذاکره و تعامل در اوپک خود را از مات شدن نجات دهد.
زمانی که اوپک متولد شد، اهداف اقتصادی داشت و می‌خواست در برابر شرکت‌های نفتی که آن زمان که به هفت خواهران مشهور بود، رقابت کند؛ ولی امروز این هدف دیگر وجود ندارد. این شرکت‌ها امروز نه غول‌اند و نه هفت خواهر. آنها در بازار کنونی با مشکلاتی مواجهند. با به وجود آمدن یک کارتل بزرگ‌تر از اوپک و غیر‌اوپک شرکت‌های بزرگ نفتی به قهقرا می‌روند. مضاف بر اینکه دولت‌های مصرف‌کننده موافق نخواهند بود، بنابراین بهترین راهکار همان است که آقای روحانی در اجلاس داووس در سال ۲۰۱۴ پیشنهاد کرد. او در آن اجلاس گفت مشکلات بازار نفت ناشی از این است که بین مصرف‌کننده و تولیدکننده ارتباط مستقیم وجود ندارد. باید دست واسطه‌ها از این بازار کوتاه شود و بین مصرف‌کننده و تولیدکننده گفتمانی آغاز شود که بر اساس قیمت تولید انرژی باشد. یعنی تولیدکننده، محصول خود را با قیمتی به بازار عرضه کند که مقرون به صرفه باشد. درواقع این قیمت برای خریدار امکان و توان خرید ایجاد می‌کند. بنابراین به جای اینکه ایران وارد مذاکرات کارتل جدید شود، بهتر است که مبتکر گفتمان بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان عمده نفت و گاز باشد.
انتهای پیام
