[رمضانیه] از دعای روز بیستم؛ «قرآن» در قرآن
[سیاوش خوشدل*]
* از دعای روز بیستم؛ «قرآن» در قرآن
واژۀ «قرآن» مصدری است هم¬معنا با «قرائت» و در جایگاه اسم خاص برای کتاب خدا، معنای مفعولی از این مصدر گرفته¬شده¬است؛ خوانده¬شده یا خواندنی. برخی نیز آن را هم¬معنا با «قَرأ» به معنای «جمع¬کردن» گرفته¬اند. در این صورت معنای فاعلی دارد؛ یعنی جامع حقایق الهی است که در آن آمده¬است. مفسّران بیشتر وجه نخست را درست دانسته اند.
«قرآن» ۷۰ بار در قرآن آمده است:
۱- شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ ۖوَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ ۗ یُرِیدُ اللَّـهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّـهَ عَلَىٰ مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿بقره/۱۸۵﴾
ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است [کتابى ] که مردم را راهبر و [متضمن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد و کسى که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد] خدا براى شما آسانى می خواهد و براى شما دشوارى نمی خواهد تا شماره [مقرر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آنکه رهنمونیتان کرده است به بزرگى بستایید و باشد که شکرگزارى کنید.
۲- أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚوَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللَّـهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا ﴿نساء/۸۲﴾
آیا در [معانى] قرآن نمی اندیشند اگر از جانب غیر خدا بود قطعا در آن اختلاف بسیارى مىیافتند.
۳- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْیَاءَ إِن تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ وَإِن تَسْأَلُوا عَنْهَا حِینَ یُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَکُمْ عَفَا اللَّـهُ عَنْهَا ۗ وَاللَّـهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ ﴿مائده/۱۰۱﴾
اى کسانى که ایمان آورده اید از چیزهایى که اگر براى شما آشکار گردد شما را اندوهناک مىکند مپرسید و اگر هنگامى که قرآن نازل می شود در باره آنها سؤال کنید براى شما روشن می شود خدا از آن [پرسشهاى بیجا] گذشت و خداوند آمرزنده بردبار است.
۴- قُلْ أَیُّ شَیْءٍ أَکْبَرُ شَهَادَهً ۖ قُلِ اللَّـهُ ۖ شَهِیدٌ بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ ۚ وَأُوحِیَ إِلَیَّ هَـٰذَا الْقُرْآنُ لِأُنذِرَکُم بِهِ وَمَن بَلَغَ ۚ أَئِنَّکُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّـهِ آلِهَهً أُخْرَىٰ ۚ قُل لَّا أَشْهَدُ ۚ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَـٰهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِی بَرِیءٌ مِّمَّا تُشْرِکُونَ ﴿أنعام/۱۹﴾
بگو گواهى چه کسى از همه برتر است بگو خدا میان من و شما گواه است و این قرآن به من وحى شده تا به وسیله آن شما و هر کس را [که این پیام به او] برسد هشدار دهم آیا واقعا شما گواهى می دهید که در ج نب خدا خدایان دیگرى است بگو من گواهى نمی دهم بگو او تنها معبودى یگانه است و بىتردید من از آنچه شریک [او] قرار می دهید بیزارم.
۵- وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ ﴿أعراف/۲۰۴﴾
و چون قرآن خوانده شود گوش بدان فرا دارید و خاموش مانید امید که بر شما رحمت آید.
۶- إِنَّ اللَّـهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ ۚیُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّـهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ ۖ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاهِ وَالْإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ ۚ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّـهِ ۚ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُم بِهِ ۚ وَذَٰلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ﴿توبه/۱۱۱﴾
در حقیقتخدا از مؤمنان جان و مالشان را به [بهاى] اینکه بهشت براى آنان باشد خریده است همان کسانى که در راه خدا مىجنگند و مىکشند و کشته می شوند [این] به عنوان وعده حقى در تورات و انجیل و قرآن بر عهده اوست و چه کسى از خدا به عهد خویش وفادارتر است پس به این معامله اى که با او کرده اید شادمان باشید و این همان کامیابى بزرگ است.
۷- وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَیْهِمْ آیَاتُنَا بَیِّنَاتٍ ۙ قَالَ الَّذِینَ لَا یَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هَـٰذَا أَوْ بَدِّلْهُ ۚ قُلْ مَا یَکُونُ لِی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِن تِلْقَاءِ نَفْسِی ۖ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَىٰ إِلَیَّ ۖ إِنِّی أَخَافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ ﴿یونس/۱۵﴾
و چون آیات روشن ما بر آنان خوانده شود آنانکه به دیدار ما امید ندارند مىگویند قرآن دیگرى جز این بیاور یا آن را عوض کن بگو مرا نرسد که آن را از پیش خود عوض کنم جز آنچه را که به من وحى می شود پیروى نمىکنم اگر پروردگارم را نافرمانى کنم از عذاب روزى بزرگ مىترسم .
۸- وَمَا کَانَ هَـٰذَا الْقُرْآنُ أَن یُفْتَرَىٰ مِن دُونِ اللَّـهِ وَلَـٰکِن تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَتَفْصِیلَ الْکِتَابِ لَا رَیْبَ فِیهِ مِن رَّبِّ الْعَالَمِینَ ﴿یونس/۳۷﴾
و چنان نیست که این قرآن از جانب غیر خدا [و] به دروغ ساخته شده باشد بلکه تصدیق [کننده] آنچه پیش از آن است مىباشد و توضیحى از آن کتاب است که در آن تردیدى نیست [و] از پروردگار جهانیان است.
۹- وَمَا تَکُونُ فِی شَأْنٍ وَمَا تَتْلُو مِنْهُ مِن قُرْآنٍ وَلَا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلَّا کُنَّا عَلَیْکُمْ شُهُودًا إِذْ تُفِیضُونَ فِیهِ ۚ وَمَا یَعْزُبُ عَن رَّبِّکَ مِن مِّثْقَالِ ذَرَّهٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی السَّمَاءِ وَلَا أَصْغَرَ مِن ذَٰلِکَ وَلَا أَکْبَرَ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ ﴿یونس/۶۱﴾
و در هیچ کارى نباشى و از سوى او [=خدا] هیچ [آیه اى] از قرآن نخوانى و هیچ کارى نکنید مگر اینکه ما بر شما گواه باشیم آنگاه که بدان مبادرت مىورزید و هموزن ذره اى نه در زمین و نه در آسمان از پروردگار تو پنهان نیست و نه کوچکتر و نه بزرگتر از آن چیزى نیست مگر اینکه در کتابى روشن [درج شده] است.
۱۰، ۱۱- إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لَّعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ﴿یوسف/۲﴾ نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ هَـٰذَا الْقُرْآنَ وَإِن کُنتَ مِن قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِینَ ﴿یوسف/۳﴾
ما آن را قرآنى عربى نازل کردیم باشد که بیندیشید. ما نیکوترین سرگذشت را به موجب این قرآن که به تو وحى کردیم بر تو حکایت مىکنیم و تو قطعا پیش از آن از بی خبران بودى.
۱۲- وَلَوْ أَنَّ قُرْآنًا سُیِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ أَوْ کُلِّمَ بِهِ الْمَوْتَىٰ ۗ بَل لِّلَّـهِ الْأَمْرُ جَمِیعًا ۗ أَفَلَمْ یَیْأَسِ الَّذِینَ آمَنُوا أَن لَّوْ یَشَاءُ اللَّـهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِیعًا ۗ وَلَا یَزَالُ الَّذِینَ کَفَرُوا تُصِیبُهُم بِمَا صَنَعُوا قَارِعَهٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِیبًا مِّن دَارِهِمْ حَتَّىٰ یَأْتِیَ وَعْدُ اللَّـهِ ۚ إِنَّ اللَّـهَ لَا یُخْلِفُ الْمِیعَادَ﴿رعد/۳۱﴾
و اگر قرآنى بود که کوه ها بدان روان می شد یا زمین بدان قطعه قطعه مىگردید یا مردگان بدان به سخن درمی امدند [باز هم در آنان اثر نمىکرد] نه چنین است بلکه همه امور بستگى به خدا دارد آیا کسانى که ایمان آورده اند ندانسته اند که اگر خدا می خواست قطعا تمام مردم را به راه می اورد و کسانى که کافر شده اند پیوسته به [سزاى] آنچه کرده اند مصیبت کوبنده اى به آنان مىرسد یا نزدیک خانه هایشان فرود می اید تا وعده خدا فرا رسد آرى خدا وعده [خود را] خلاف نمىکند.
۱۳- الر ۚ تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِینٍ ﴿حجر/۱﴾
الف لام راء این است آیات کتاب [آسمانى] و قرآن روشنگر.
۱۴- وَلَقَدْ آتَیْنَاکَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآنَ الْعَظِیمَ ﴿حجر/۸۷﴾
و به راستى به تو سبع المثانى [=سوره فاتحه] و قرآن بزرگ را عطا کردیم.
۱۵- کَمَا أَنزَلْنَا عَلَى الْمُقْتَسِمِینَ ﴿حجر/۹۰﴾ الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ ﴿۹۱﴾
همان گونه که [عذاب را] بر تقسیمکنندگان نازل کردیم؛ همانان که قرآن را جزء جزء کردند [به برخى از آن عمل کردند و بعضى را رها نمودن]
۱۶- فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّـهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ ﴿نحل/۹۸﴾
پس چون قرآن می خوانى از شیطان مطرود به خدا پناه بر.
۱۷- إِنَّ هَـٰذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا کَبِیرًا﴿إسراء/۹﴾
قطعا این قرآن به [آیینى] که خود پایدارتر است راه می نماید و به آن مؤمنانى که کارهاى شایسته مىکنند مژده می دهد که پاداشى بزرگ برایشان خواهد بود.
۱۸- وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَـٰذَا الْقُرْآنِ لِیَذَّکَّرُوا وَمَا یَزِیدُهُمْ إِلَّا نُفُورًا ﴿إسراء/۴۱﴾
و به راستى ما در این قرآن [حقایق را] گونهگون بیان کردیم تا پند گیرند و[لى] آنان را جز نفرت نمی افزاید.
۱۹، ۲۰ – وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَهِ حِجَابًا مَّسْتُورًا ﴿إسراء/۴۵﴾ وَجَعَلْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ أَکِنَّهً أَن یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ وَقْرًا ۚ وَإِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَىٰ أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا ﴿۴۶﴾
و چون قرآن بخوانى میان تو و کسانى که به آخرت ایمان ندارند پرده اى پوشیده قرار می دهیم و بر دلهایشان پوششها می نهیم تا آن را نفهمند و در گوشهایشان سنگینى [قرار می دهیم] و چون در قرآن پروردگار خود را به یگانگى یاد کنى با نفرت پشت مىکنند.
۲۱- وَإِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ ۚ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلَّا فِتْنَهً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَهَ الْمَلْعُونَهَ فِی الْقُرْآنِ ۚ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیَانًا کَبِیرًا ﴿إسراء/۶۰﴾
و [یاد کن] هنگامى را که به تو گفتیم به راستى پروردگارت بر مردم احاطه دارد و آن رؤیایى را که به تو نمایاندیم و [نیز] آن درخت لعنتشده در قرآن را جز براى آزمایش مردم قرار ندادیم و ما آنان را بیم می دهیم ولى جز بر طغیان بیشتر آنها نمی افزاید .
۲۲ ، ۲۳ ، ۲۴ – أَقِمِ الصَّلَاهَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّیْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ ۖ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُودًا﴿إسراء/۷۸﴾ وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَهً لَّکَ عَسَىٰ أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَّحْمُودًا ﴿۷۹﴾ وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّی مِن لَّدُنکَ سُلْطَانًا نَّصِیرًا ﴿۸۰﴾ وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ ۚ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا ﴿۸۱﴾ وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَهٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ ۙ وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا ﴿۸۲﴾
نماز را از زوال آفتاب تا نهایت تاریکى شب برپادار و [نیز] نماز صبح را زیرا نماز صبح همواره [مقرون با] حضور [فرشتگان] است. و پاسى از شب را زنده بدار تا براى تو [به منزله] نافله اى باشد امید که پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند. و بگو پروردگارا مرا [در هر کارى] به طرز درست داخل کن و به طرز درستخارج ساز و از جانب خود براى من تسلطى یارىبخش قرار ده. و بگو حق آمد و باطل نابود شد آرى باطل همواره نابودشدنى است. و ما آنچه را براى مؤمنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل مىکنیم و[لى] ستمگران را جز زیان نمی افزاید.
۲۵، ۲۶ – قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَىٰ أَن یَأْتُوا بِمِثْلِ هَـٰذَا الْقُرْآنِ لَا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا ﴿۸۸﴾ وَلَقَدْ صَرَّفْنَا لِلنَّاسِ فِی هَـٰذَا الْقُرْآنِ مِن کُلِّ مَثَلٍ فَأَبَىٰ أَکْثَرُ النَّاسِ إِلَّا کُفُورًا ﴿إسراء/۸۹﴾
بگو اگر انس و جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند مانند آن را نخواهند آورد هر چند برخى از آنها پشتیبان برخى [دیگر] باشند. و به راستى در این قرآن از هر گونه مثلى گوناگون آوردیم ولى بیشتر مردم جز سر انکار ندارند.
۲۷- وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُکْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنزِیلًا﴿إسراء/۱۰۶﴾
و قرآنى [با عظمت را] بخش بخش [بر تو] نازل کردیم تا آن را به آرامى به مردم بخوانى و آن را به تدریج نازل کردیم.
۲۸- وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَـٰذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِن کُلِّ مَثَلٍ ۚ وَکَانَ الْإِنسَانُ أَکْثَرَ شَیْءٍ جَدَلًا ﴿کهف/۵۴﴾
و به راستى در این قرآن براى مردم از هر گونه مثلى آوردیم و[لى] انسان بیش از هر چیز سر جدال دارد.
۲۹- مَا أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَىٰ ﴿طه/۲﴾ إِلَّا تَذْکِرَهً لِّمَن یَخْشَىٰ ﴿۳﴾
قرآن را بر تو نازل نکردیم تا به رنج افتى، جز اینکه براى هر که مىترسد پندى باشد.
۳۰ ،۳۱- وَکَذَٰلِکَ أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا وَصَرَّفْنَا فِیهِ مِنَ الْوَعِیدِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ أَوْ یُحْدِثُ لَهُمْ ذِکْرًا ﴿طه/ ۱۱۳﴾ فَتَعَالَى اللَّـهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ ۗ وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن یُقْضَىٰ إِلَیْکَ وَحْیُهُ ۖ وَقُل رَّبِّ زِدْنِی عِلْمًا ﴿۱۱۴﴾
و این گونه آن را [به صورت] قرآنى عربى نازل کردیم و در آن از انواع هشدارها سخن آوردیم شاید آنان راه تقوا در پیش گیرند یا [این کتاب] پندى تازه براى آنان بیاورد. پس بلندمرتبه استخدا فرمانرواى بر حق و در [خواندن] قرآن پیش از آنکه وحى آن بر تو پایان یابد شتاب مکن و بگو پروردگارا بر دانشم بیفزاى.
۳۲ ، ۳۳ – وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَـٰذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا ﴿فرقان/۳۰﴾ وَکَذَٰلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا مِّنَ الْمُجْرِمِینَ ۗوَکَفَىٰ بِرَبِّکَ هَادِیًا وَنَصِیرًا ﴿۳۱﴾ وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَهً وَاحِدَهً ۚ کَذَٰلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَکَ ۖ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِیلًا ﴿۳۲﴾
و پیامبر [خدا] گفت پروردگارا قوم من این قرآن را رها کردند. و این گونه براى هر پیامبرى دشمنى از گناهکاران قرار دادیم و همین بس که پروردگارت راهبر و یاور توست. و کسانى که کافر شدند گفتند چرا قرآن یکجا بر او نازل نشده است این گونه [ما آن را به تدریج نازل کردیم] تا قلبت را به وسیله آن استوار گردانیم و آن را به آرامى [بر تو] خواندیم.
۳۴ ، ۳۵ – طس ۚ تِلْکَ آیَاتُ الْقُرْآنِ وَکِتَابٍ مُّبِینٍ ﴿نمل/۱﴾ هُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِینَ ﴿۲﴾ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُم بِالْآخِرَهِ هُمْ یُوقِنُونَ ﴿۳﴾ إِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَهِ زَیَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ یَعْمَهُونَ ﴿۴﴾ أُولَـٰئِکَ الَّذِینَ لَهُمْ سُوءُ الْعَذَابِ وَهُمْ فِی الْآخِرَهِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ ﴿۵﴾ وَإِنَّکَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِن لَّدُنْ حَکِیمٍ عَلِیمٍ ﴿۶﴾
طا سین این است آیات قرآن و [آیات] کتابى روشنگر. که [مایه] هدایت و بشارت براى مؤمنان است. همانان که نماز برپا می دارند و زکات می دهند و خود به آخرت یقین دارند. کسانى که به آخرت ایمان ندارند کردارهایشان را در نظرشان بیاراستیم [تا همچنان] سرگشته بمانند. آنان کسانی اند که عذاب سخت براى ایشان خواهد بود و در آخرت خود زیانکارترین [مردم] اند. و حقا تو قرآن را از سوى حکیمى دانا دریافت می دارى.
۳۶- إِنَّ هَـٰذَا الْقُرْآنَ یَقُصُّ عَلَىٰ بَنِی إِسْرَائِیلَ أَکْثَرَ الَّذِی هُمْ فِیهِ یَخْتَلِفُونَ ﴿نمل/۷۶﴾
بىگمان این قرآن بر فرزندان اسرائیل بیشتر آنچه را که آنان در باره اش اختلاف دارند حکایت می کند.
۳۷- إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَـٰذِهِ الْبَلْدَهِ الَّذِی حَرَّمَهَا وَلَهُ کُلُّ شَیْءٍ ۖ وَأُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ ﴿نمل/۹۱﴾ وَأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ ۖ فَمَنِ اهْتَدَىٰ فَإِنَّمَا یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ ۖ وَمَن ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَا أَنَا مِنَ الْمُنذِرِینَ ﴿۹۲﴾
من مأمورم که تنها پروردگار این شهر را که آن را مقدّس شمرده و هر چیزى از آن اوست پرستش کنم و مأمورم که از مسلمانان باشم. و اینکه قرآن را بخوانم پس هر که راه یابد تنها به سود خود راه یافته است و هر که گمراه شود بگو من فقط از هشداردهندگانم.
۳۸- إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرَادُّکَ إِلَىٰ مَعَادٍ ۚ قُل رَّبِّی أَعْلَمُ مَن جَاءَ بِالْهُدَىٰ وَمَنْ هُوَ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ ﴿قـَصص/۸۵﴾
در حقیقت همان کسى که این قرآن را بر تو فرض کرد یقینا تو را به سوى وعدهگاه بازمىگرداند بگو پروردگارم بهتر می داند چه کس هدایت آورده و چه کس در گمراهى آشکارى است.
۳۹- وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِی هَـٰذَا الْقُرْآنِ مِن کُلِّ مَثَلٍ ۚ وَلَئِن جِئْتَهُم بِآیَهٍ لَّیَقُولَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ ﴿روم/۵۸﴾
و به راستى در این قرآن براى مردم از هر گونه مثلى آوردیم و چون براى ایشان آیه اى بیاورى آنان که کفر ورزیده اند حتما خواهند گفتشما جز بر باطل نیستید.
۴۰- وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَن نُّؤْمِنَ بِهَـٰذَا الْقُرْآنِ وَلَا بِالَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ ۗ وَلَوْ تَرَىٰ إِذِ الظَّالِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِندَ رَبِّهِمْ یَرْجِعُ بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ الْقَوْلَ یَقُولُ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا لَوْلَا أَنتُمْ لَکُنَّا مُؤْمِنِینَ ﴿سبأ/۳۱﴾
و کسانى که کافر شدند گفتند نه به این قرآن و نه به آن [توراتى] که پیش از آن است هرگز ایمان نخواهیم آورد و اى کاش بیدادگران را هنگامى که در پیشگاه پروردگارشان ازداشتشده اند می دیدى [که چگونه] برخى از آنان با برخى [دیگر جدل و] گفتگو می کنند کسانى که زیردست بودند به کسانى که [ریاست و] برترى داشتند مىگویند اگر شما نبودید قطعا ما مؤمن بودیم.
۴۱- یس ﴿یس/۱﴾ وَالْقُرْآنِ الْحَکِیمِ ﴿۲﴾ إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ ﴿۳﴾ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ ﴿۴﴾ تَنزِیلَ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ ﴿۵﴾ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أُنذِرَ آبَاؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ ﴿۶﴾ لَقَدْ حَقَّ الْقَوْلُ عَلَىٰ أَکْثَرِهِمْ فَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ﴿۷﴾
یس[/یاسین] سوگند به قرآن حکمتآموز که قطعا تو از [جمله] پیامبرانى بر راهى راست [و کتابت] از جانب آن عزیز مهربان نازل شده است تا قومى را که پدرانشان بیمداده نشدند و در غفلت ماندند بیم دهى.
۴۲- وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا یَنبَغِی لَهُ ۚ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَقُرْآنٌ مُّبِینٌ ﴿یس/۶۹﴾ لِّیُنذِرَ مَن کَانَ حَیًّا وَیَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْکَافِرِینَ﴿۷۰﴾
و [ما] به او(پیامبر) شعر نیاموختیم و در خور وى نیست این [سخن] جز اندرز و قرآنى روشن نیست تا هر که را [دلى] زنده است بیم دهد و گفتار [خدا] در باره کافران محقّق گردد.
۴۳- ص ۚ وَالْقُرْآنِ ذِی الذِّکْرِ ﴿ص/۱﴾
صاد سوگند به قرآن پراندرز.
۴۴، ۴۵- وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِی هَـٰذَا الْقُرْآنِ مِن کُلِّ مَثَلٍ لَّعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ ﴿زمر/۲۷﴾ قُرْآنًا عَرَبِیًّا غَیْرَ ذِی عِوَجٍ لَّعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ ﴿۲۸﴾
و در این قرآن از هر گونه مثلى براى مردم آوردیم باشد که آنان پندگیرند؛ قرآنى عربى بىهیچ کژى. باشد که آنان راه تقوا پویند.
۴۶- حم ﴿فـُصِّلَت/۱﴾ تَنزِیلٌ مِّنَ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِیمِ ﴿۲﴾ کِتَابٌ فُصِّلَتْ آیَاتُهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لِّقَوْمٍ یَعْلَمُونَ ﴿۳﴾ بَشِیرًا وَنَذِیرًا فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لَا یَسْمَعُونَ ﴿۴﴾
حاء میم. وحى [نامه]اى است از جانب [خداى] رحمتگر مهربان، کتابى است که آیات آن به روشنى بیان شده، قرآنى است به زبان عربى براى مردمى که می دانند، بشارتگر و هشداردهنده است و[لى] بیشتر آنان رویگردان شدند، در نتیجه [چیزى را] نمی شنوند.
۴۷- وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَسْمَعُوا لِهَـٰذَا الْقُرْآنِ وَالْغَوْا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَغْلِبُونَ﴿فـُصّلت/۲۶﴾
و کسانى که کافر شدند گفتند به این قرآن گوش مدهید و سخن لغو در آن اندازید شاید شما پیروز شوید.
۴۸- وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا أَعْجَمِیًّا لَّقَالُوا لَوْلَا فُصِّلَتْ آیَاتُهُ ۖأَأَعْجَمِیٌّ وَعَرَبِیٌّ ۗ قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ ۖ وَالَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمًى ۚ أُولَـٰئِکَ یُنَادَوْنَ مِن مَّکَانٍ بَعِیدٍ ﴿فـُصّلت/۴۴﴾
و اگر [این کتاب را] قرآنى غیر عربى گردانیده بودیم قطعا مىگفتند چرا آیه هاى آن روشن بیان نشده کتابى غیر عربى و [مخاطب آن] عرب زبان بگواین [کتاب] براى کسانى که ایمان آورده اند رهنمود و درمانى است و کسانى که ایمان نمی اورند در گوشهایشان سنگینى است و قرآن برایشان نامفهوم است و [گویى] آنان را از جایى دور ندا می دهند.
۴۹- وَکَذَٰلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَىٰ وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیهِ ۚ فَرِیقٌ فِی الْجَنَّهِ وَفَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ ﴿شوری/۷﴾
و بدین گونه قرآن عربى به سوى تو وحى کردیم تا [مردم] مکه و کسانى را که پیرامون آنند هشدار دهى و از روز گردآمدن [خلق] که تردیدى در آن نیست بیم دهى گروهى در بهشتند و گروهى در آتش .
۵۰- حم ﴿زخرف/۱﴾ وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ ﴿۲﴾ إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لَّعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ﴿۳﴾ وَإِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ ﴿۴﴾
حاء میم. سوگند به کتاب روشنگر، ما آن را قرآنى عربى قرار دادیم باشد که بیندیشید. و همانا که آن در کتاب اصلى [=لوح محفوظ] به نزد ما سخت والا و پر حکمت است.
۵۱- وَلَمَّا جَاءَهُمُ الْحَقُّ قَالُوا هَـٰذَا سِحْرٌ وَإِنَّا بِهِ کَافِرُونَ ﴿زخرف/۳۰﴾ وَقَالُوا لَوْلَا نُزِّلَ هَـٰذَا الْقُرْآنُ عَلَىٰ رَجُلٍ مِّنَ الْقَرْیَتَیْنِ عَظِیمٍ ﴿۳۱﴾
و چون حقیقت به سویشان آمد گفتند این افسونى است و ما منکر آنیم و گفتند چرا این قرآن بر مردى بزرگ از [آن] دو شهر فرود نیامده است.
۵۲- وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَیْکَ نَفَرًا مِّنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنصِتُوا ۖ فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوْا إِلَىٰ قَوْمِهِم مُّنذِرِینَ ﴿أحقاف/۲۹﴾ قَالُوا یَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنزِلَ مِن بَعْدِ مُوسَىٰ مُصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَإِلَىٰ طَرِیقٍ مُّسْتَقِیمٍ ﴿۳۰﴾
و چون تنى چند از جن را به سوى تو روانه کردیم که قرآن را بشنوند پس چون بر آن حاضر شدند [به یکدیگر] گفتند گوش فرا دهید و چون به انجام رسید هشداردهنده به سوى قوم خود بازگشتند. گفتند اى قوم ما ما کتابى را شنیدیم که بعد از موسى نازل شده [و] تصدیقکننده [کتابهاى] پیش از خود است و به سوى حق و به سوى راهى راست راهبرى می کند.
۵۳- أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا﴿محمّد/۲۴﴾
آیا به آیات قرآن نمی اندیشند یا [مگر] بر دلهایشان قفل هایى نهاده شده است.
۵۴- ق ۚ وَالْقُرْآنِ الْمَجِیدِ ﴿ق/۱﴾
قاف سوگند به قرآن باشکوه.
۵۵- نَّحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ ۖ وَمَا أَنتَ عَلَیْهِم بِجَبَّارٍ ۖ فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ ﴿ق/۴۵﴾
ما به آنچه مىگویند داناتریم و تو به زور وادارنده آنان نیستى پس به [وسیله] قرآن هر که را از تهدید [من] مىترسد پند ده.
۵۶، ۵۷، ۵۸ ، ۵۹ – وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ﴿قمر/۱۷﴾ (قمر/ ۲۲) (قمر/۳۲) (قمر/۴۰)
و قطعا قرآن را براى پندآموزى آسان کرده ایم پس آیا پندگیرنده اى هست.
۶۰- الرَّحْمَـٰنُ ﴿الرّحمن/۱﴾ عَلَّمَ الْقُرْآنَ ﴿۲﴾
[خداى] رحمان قرآن را یاد داد.
۶۱- فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ ﴿واقعه/۷۵﴾ وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ ﴿۷۶﴾ إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ ﴿۷۷﴾ فِی کِتَابٍ مَّکْنُونٍ ﴿۷۸﴾ لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ ﴿۷۹﴾ تَنزِیلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِینَ ﴿۸۰﴾ أَفَبِهَـٰذَا الْحَدِیثِ أَنتُم مُّدْهِنُونَ ﴿۸۱﴾ وَتَجْعَلُونَ رِزْقَکُمْ أَنَّکُمْ تُکَذِّبُونَ ﴿۸۲﴾
نه [چنین است که مىپندارید] سوگند به جایگاه هاى [ویژه و فواصل معین] ستارگان، اگر بدانید آن سوگندى سخت بزرگ است که این [پیام] قطعا قرآنى است ارجمند، در کتابى نهفته که جز پاکشدگان بر آن دست ندارند، وحیى است از جانب پروردگار جهانیان. آیا شما این سخن را سبک [و سست] مىگیرید و تنها نصیب خود را در تکذیب [آن] قرار می دهید.
۶۲- لَوْ أَنزَلْنَا هَـٰذَا الْقُرْآنَ عَلَىٰ جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْیَهِ اللَّـهِ ۚ وَتِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ ﴿حشر/۲۱﴾
اگر این قرآن را بر کوهى فرو مى فرستادیم یقینا آن [کوه] را از بیم خدا فروتن [و] از هم پاشیده می دیدى و این م ث لها را براى مردم می زنیم باشد که آنان بیندیشند.
۶۳- قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا ﴿جنّ/۱﴾ یَهْدِی إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ ۖ وَلَن نُّشْرِکَ بِرَبِّنَا أَحَدًا﴿۲﴾
بگو به من وحى شده است که تنى چند از جنیان گوش فرا داشتند و گفتند راستى ما قرآنى شگفت آور شنیدیم [که] به راه راست هدایت می کند. پس به آن ایمان آوردیم و هرگز کسى را شریک پروردگارمان قرار نخواهیم داد.
۶۴- یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ ﴿مزّمّل/۱﴾ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا ﴿۲﴾ نِّصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا ﴿۳﴾ أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا ﴿۴﴾ إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا ﴿۵﴾
اى جامه به خویشتن فرو پیچیده، به پا خیز شب را مگر اندکى، کمى از شب یا اندکى از آن را بکاه، ا بر آن [نصف] بیفزاى و قرآن را شمرده شمرده بخوان. در حقیقت ما به زودى بر تو گفتارى گرانبار القا می کنیم.
۶۵- إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنَىٰ مِن ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَهٌ مِّنَ الَّذِینَ مَعَکَ ۚ وَاللَّـهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ ۚ عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَیْکُمْ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ ۚ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکُم مَّرْضَىٰ ۙ وَآخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّـهِ ۙ وَآخَرُونَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّـهِ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ ۚ وَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَآتُوا الزَّکَاهَ وَأَقْرِضُوا اللَّـهَ قَرْضًا حَسَنًا ۚ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّـهِ هُوَ خَیْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا ۚ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّـهَ ۖ إِنَّ اللَّـهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ ﴿مزّمّل/۲۰﴾
در حقیقت پروردگارت می داند که تو و گروهى از کسانى که با تواند نزدیک به دو سوم از شب یا نصف آن یا یک سوم آن را [به نماز] برمی خیزید و خداست که شب و روز را اندازهگیرى می کند [او] می داند که [شما] هرگز حساب آن را ندارید پس بر شما ببخشود [اینک] هر چه از قرآن میسر می شود بخوانید [خدا] می داند که به زودى در میانتان بیمارانى خواهند بود و [عده اى] دیگر در زمین سفر می کنند [و] در پى روزى خدا هستند و [گروهى] دیگر در راه خدا پیکار می نمایند پس هر چه از [قرآن] میسر شد تلاوت کنید و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و وام نیکو به خدا دهید و هر کار خوبى براى خویش از پیش فرستید آن را نزد خدا بهتر و با پاداشى بیشتر باز خواهید یافت و از خدا طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده مهربان است.
۶۶ ، ۶۷- لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ ﴿قیامه/۱۶﴾ إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ ﴿۱۷﴾ فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ ﴿۱۸﴾ ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ ﴿۱۹﴾
زبانت را بخاطر عجله براى خواندن آن [= قرآن] حرکت مده، چرا که جمعکردن و خواندن آن بر عهده ماست. پس هر گاه آن را خواندیم از خواندن آن پیروى کن. سپس بیان و توضیح آن نیز بر عهده ماست.
۶۸- إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنزِیلًا ﴿إنسان/۲۳﴾
در حقیقت ما قرآن را بر تو به تدریج فرو فرستادیم.
۶۹- فَمَا لَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ ﴿إنشقاق/۲۰﴾ وَإِذَا قُرِئَ عَلَیْهِمُ الْقُرْآنُ لَا یَسْجُدُونَ ۩ ﴿۲۱﴾ بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا یُکَذِّبُونَ ﴿۲۲﴾
پس چرا آنان باور نمی دارند و چون بر آنان قرآن تلاوت می شود چهره بر خاک نمی سایند. [نه] بلکه آنان که کفر ورزیده اند تکذیب می کنند.
۷۰- بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَّجِیدٌ ﴿بروج/۲۱﴾ فِی لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ ﴿۲۲﴾
آرى آن قرآنى ارجمند است که در لوحى محفوظ است.
* [آقای سیاوش خوشدل در طول ماه مبارک رمضان، یادداشت هایی تحقیقی درباره ی واژه هایی در قرآن مجید را در اختیار انصاف نیوز قرار داده که به صورت روزانه منتشر می شود. قسمت های پیشین را می توانید در اخبار مرتبط بیابید]
انتهای پیام
