گام اجرایی اروپا برای مصون نگه داشتن تجارت با ایران

چین، سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها را جارو می‌کند

سایت تحلیلی Slateدر مطلبی در این باره نوشته است: «تنها اثر جهانی تصمیم دونالد ترامپ برای بیرون کشیدن امریکا از توافق هسته‌ای با ایران، افزایش بهای نفت بود که به فرصتی طلایی برای چین بدل شد و البته بر همبستگی میان ایران و اروپا نیز افزود. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای خارجه ایران، فرانسه، بریتانیا و آلمان در بروکسل با هم دیدار کردند تا راه‌های زنده نگاه داشتن توافق هسته‌ای با تهران را بررسی کنند. فدریکا موگرینی در تازه‌ترین اظهارات خود تاکید کرده که برجام مانند بیماری در بخش مراقبت‌های ویژه است و حقیقت این است که حال این بیمار همچنان نامساعد است. زنده نگاه داشتن توافق هسته‌ای با ایران نیازمند پیدا کردن راه‌هایی برای تضمین امنیت ادامه کار کمپانی‌ها و شرکت‌های اروپایی با ایران است. اکنون مساله اینجاست که اگر کمپانی‌های فعال در ایران با ایالات متحده نیز مراوده مالی داشته باشند در نتیجه تحریم‌های امریکا متضرر خواهند شد. همچنین ایالات متحده این قدرت را دارد که کمپانی‌های فعال در ایران را از سیستم‌های مالی خود محروم سازد. در مدت زمان گذشته از تصمیم ترامپ، این کمپانی‌ها و شرکت‌های بزرگ اروپایی مانند توتال بوده‌اند که اعلام کرده‌اند اگر مشمول معافیت‌های تحریمی امریکا نشوند، مجبور خواهند بود تا پاییز جاری به کار خود در ایران پایان دهند. اگر توتال از پروژه گاز طبیعی پارس‌جنوبی خارج شود چین که دومین داوطلب خارجی برای سرمایه‌گذاری در این پروژه بود وارد میدان خواهد شد و این در حالی است که توتال تاکنون ۹۰ میلیون دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده و در نتیجه خروج از آن در حالی که هنوز سودی از این مشارکت نبرده همه‌چیز را در سینی به چین تقدیم خواهد کرد.»

سد تجاری اروپا در برابر ترامپ

تنها ساعاتی پس از انتشار خبر عقب‌نشینی امریکا از توافق هسته‌ای با ایران، کمپانی‌ها و شرکت‌های بین‌المللی بزرگ فعال در تهران اظهارنظر درباره فرجام قراردادهای خود با ایران را آغاز کردند. برخی مانند توتال به صراحت اعلام کردند اگر مشمول معافیت‌های تحریمی امریکا برای کار در ایران نشوند، رفتن را به ماندن ترجیح خواهند داد و برخی مانند زیمنس از اظهارنظر صریح در این باره خودداری کرده اما اعلام کردند که در حال بررسی وضعیت اقتصادی ادامه فعالیت در ایران با توجه به تحریم‌های امریکا هستند. محمد‌جواد ظریف و تیم همراه وی در بروکسل به تروییکای اروپایی و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا یادآوری کردند که مهم‌ترین شرط ایران برای باقی ماندن در توافق هسته‌ای بدون امریکا، منتفع شدن اقتصادی از آن است. هرچند که خبرنگاران ایرانی و خارجی در پرسش‌های خود از مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر خارجه ایران در بروکسل به دنبال کشف این نکته بودند که آیا اروپا تضمین مورد نیاز ایران را خواهد داد یا نه، در نهایت پاسخ به این پرسش در نشست سران اتحادیه اروپا در صوفیه (پایتخت بلغارستان) تا‌حدودی داده شد. پس از شام کاری سران اتحادیه اروپا در صوفیه، روز جمعه کمیسیون اروپا از آغاز فرآیند «مقررات مسدودکننده» برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های امریکا علیه ایران خبر داد. کمیسیون اروپا با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که روند تجدید مقررات مسدودکننده را آغاز کرده است که از تجارت اروپایی‌ها در ایران پس از خروج امریکا از توافق هسته‌ای و وضع مجدد تحریم‌ها علیه تهران محافظت می‌کند. این اقدام اتحادیه اروپا مانع از آن می‌شود که شرکت‌های اروپایی با تحریم‌های امریکا همکاری کنند و هیچ حکم قانونی را که مجازات امریکا را به اجرا در‌می‌آورد به رسمیت نمی‌شناسد. این مقررات اولین‌بار در سال ۱۹۹۶ زمانی که امریکا تلاش می‌کرد شرکت‌های خارجی را به دلیل تجارت با کوبا، ایران و لیبی مجازات کند، تصویب شد اما تا به امروز در میدان عمل چندان اجرایی نشده است. مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند که این مقررات مسدودکننده را احیا کرده‌اند تا بر تصمیم دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا برای وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران پس از یک بازده زمانی ۹۰ و ۱۸۰ روزه که شامل تحریم‌های نفتی و داد‌و‌ستد با بانک مرکزی ایران می‌شود، غلبه کنند.

تلاش اروپا برای کسب معافیت امریکا

با اجرایی شدن این قاعده، هم کمپانی‌های اروپایی می‌توانند با تحریم‌های امریکا علیه سایر کشورها همراه نشوند و هم اینکه می‌توانند در صورت متضرر شدن در نتیجه تحریم‌های امریکا در دادگاه‌های اروپایی علیه امریکا اقامه دعوا کنند. هرچند پیام سیاسی این همراهی اروپا با ایران در مقابله با واشنگتن قابل‌کتمان نیست اما آینده اجرایی مقررات مسدود‌کننده در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. اگر این فرآیند رسما آغاز به کار کند، کمپانی‌های اروپایی بر سر دو‌راهی سختی قرار خواهند گرفت: یا باید تنبیه توسط امریکا را به جان بخرند یا تنبیه توسط اتحادیه اروپا را. به نظر می‌رسد که بسیاری از این کمپانی‌ها برای فرار از گرفتار شدن در چنین موقعیتی، از حضور تجاری در ایران صرفنظر کنند. برخی از تحلیلگران می‌گویند که سران اروپا برای تحت فشار قرار دادن و امتیاز گرفتن از امریکا برای صدور معافیت‌های تحریمی برای شرکت‌های بزرگ دست به طرح مساله اجرای مقررات مسدود‌کننده زده‌اند. در سال ۱۹۹۶ نیز زمانی که اروپایی‌ها چنین فرآیندی را برای نخستین‌بار به میدان اجرا آوردند در نهایت منجر به توافقی میان امریکا و اتحادیه اروپا شد و امریکا در روندی مصالحه‌جویانه پذیرفت که کمپانی‌ها و شرکت‌هایی را که در لیبی، کوبا و ایران فعال هستند مشمول تحریم‌های ثانویه خود نکند. دونالد ترامپ پس از گفت‌وگوی تلفنی که با همتای چینی خود داشته اجازه معافیت از جریمه یک شرکت ارتباطی چینی را که در ایران سرمایه‌گذاری کرده، صادر کرد و اکنون اروپایی‌ها نیز امیدوار هستند که بتوانند چنین معافیتی را برای کمپانی‌های بزرگ خود مانند توتال از امریکا اخذ کنند.

سیاستمداران اروپایی در مسابقه با

کمپانی‌های اروپایی

اینکه توافق هسته‌ای با ایران با توسل اتحادیه اروپا به راه‌هایی نظیر اجرای قوانین مسدود‌کننده به حیات خود ادامه دهد یا خیر، مساله‌ای است که زمان باید پاسخ آن را بدهد اما در این مقطع می‌توان گفت ۲۸ کشور اتحادیه اروپا تصمیم گرفتند جواب جمعی به بوالهوسی‌های دونالد ترامپ در سطح بین‌المللی بدهند. این نکته که رهبران ۲۸ کشور اروپایی دست در دست هم و در اراده‌ای دسته‌جمعی راهکارهایی اندیشیده‌اند تا از ایران مقابل تحریم‌های امریکا حفاظت کنند هم نشان‌دهنده اهمیت برجام برای اروپا و هم نشانه‌ای از استیصال متحدان سنتی امریکا از رییس‌جمهوری است که تنها ۱۵ ماه از حضورش در کاخ سفید می‌گذرد.

درحالی که دونالد ترامپ با عدم تمدید توقف اجرای تحریم‌های هسته‌ای ایران، نیت ۱۵‌ماهه خود برای تخریب توافق هسته‌ای را اجرایی کرد اما بازگشت تحریم‌های ثانویه امریکا در حقیقت به سراغ جریمه کردن کمپانی‌ها و شرکت‌هایی می‌رود که با ایران کار می‌کنند. در چنین شرایطی اروپایی‌ها احساس می‌کنند ترامپ با این اقدام خود در حقیقت از دو نقطه به آنها خیانت کرده است. وی با خارج کردن امریکا از برجام هم به توافقی چندجانبه که ماحصل ۱۳ سال مذاکره بود پشت پا زده و هم با بازگرداندن تحریم‌های ثانویه استقلال سیاسی و اقتصادی اروپا را زیر سوال برده است. در این فضا سخنان اخیر دونالد توسک، رییس شورای اروپایی که گفته بود «وقتی به آخرین تصمیمات رییس‌جمهور ترامپ نگاه می‌کنیم، می‌توانیم به خود بگوییم که با چنین دوستانی، به دشمن نیاز نداریم»، نشان از تصمیم اروپا برای گوشزد کردن این نکته به امریکا دارد که دوره ژاندارم بازی امریکا به پایان رسیده است. هرچند که روسای جمهور کشورهایی مانند فرانسه می‌گویند که اروپا قصد ندارد با امریکا بر سر ایران وارد منازعه جدی شود اما در میان ۲۸ کشور اروپایی عضو اتحادیه اروپا هستند سیاستمدارانی که تصمیم ترامپ برای خروج از برجام را بیش از آنکه ضربه‌ای به ایران بدانند، توهینی به اتحادیه تعبیر می‌کنند. اروپایی‌ها در چهار ماه اخیر مرتبا به ترامپ گوشزد کرده‌اند که ایران به تعهدات خود طبق برجام پایبند بوده و توافق هسته‌ای، توافقی مهم در حوزه منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای در سطح بین‌المللی است. با وجود تمام آن تذکرها، خروج امریکا از برجام اروپایی‌ها را به این فکر انداخته که باید برای خود و نه ایران چاره‌اندیشی کنند.

شمارش معکوس برای بازگشت تحریم‌های هسته‌ای ایران از سوی امریکا آغاز شده و همزمان تلاش‌های سران کشورهای اروپایی برای مهار آن نیز سرعت گرفته است اما در مساله حفظ تهران در توافق هسته‌ای مهم‌ترین مساله «زمان» است. اروپا زمان محدودی و در بهترین حالت دو ماه برای متقاعد کردن تهران دارد و این در حالی است که برخی از تحلیلگران اعتقاد دارند سرعت تدابیر اقتصادی سران اروپا برای تامین امنیت فعالیت شرکت‌های اروپایی در تهران در نهایت عرصه را به سرعت عقب‌نشینی شرکت‌های بزرگ از بازارهای ایران واگذار خواهد کرد. همزمان چهره‌هایی مانند انگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز می‌گویند که اروپا برای مقابله با تحریم‌های امریکا محدودیت‌هایی دارد و در نهایت تلاش‌های اروپا در بهترین حالت می‌تواند کمپانی‌ها و شرکت‌های متوسط و کوچک را برای باقی ماندن در توافق با تهران متقاعد کند. امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه در پاسخ به سوالی درباره بیانیه اخیر توتال برای خروج از ایران گفت که الیزه نمی‌تواند شرکت‌های فرانسوی را وادار به باقی ماندن در بازار ایران کند.

درحال حاضر جدا از این حقیقت که برجام در وضعیت مراقب‌های ویژه قرار دارد، مساله خطرناک‌تر دیگر این است که مشاجره میان اروپا و امریکا بر سر برجام به جنگ تجاری میان دو متحد سنتی بدل شود. اگر تا پیش از تصمیم برجامی ترامپ، نمایندگان سیاسی کشورهای اروپایی از مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تا وزرای خارجه و حتی رییس‌جمهور فرانسه و صدراعظم آلمان تلاش می‌کردند ترامپ را به باقی ماندن در توافق متقاعد کنند از قریب به ۷ روز پیش سفرای سیاسی اتحادیه اروپا با سفر به واشنگتن و نیویورک از امریکا می‌خواهند که دستور معافیت شرکت‌های اروپایی از تحریم‌های هسته‌ای ایران را صادر کند.

اینکه توافق هسته‌ای با ایران با توسل اتحادیه اروپا به راه‌هایی نظیر اجرای قوانین مسدود‌کننده به حیات خود ادامه دهد یا خیر، مساله‌ای است که زمان باید پاسخ آن را بدهد اما در این مقطع می‌توان گفت ۲۸ کشور اتحادیه اروپا تصمیم گرفتند جواب جمعی به بوالهوسی‌های دونالد ترامپ در سطح بین‌المللی بدهند. این نکته که رهبران ۲۸ کشور اروپایی دست در دست هم و در اراده‌ای دسته‌جمعی راهکارهایی اندیشیده‌اند تا از ایران مقابل تحریم‌های امریکا حفاظت کنند هم نشان‌دهنده اهمیت برجام برای اروپا و هم نشانه‌ای از استیصال متحدان سنتی امریکا از رییس‌جمهوری است که تنها ۱۵ ماه از حضورش در کاخ سفید می‌گذرد.

انتهای پیام