از استهزاء و طعن به حیات و یا مرگ، تا به استهزاء گرفتنِ جامعه

حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه، در یادداشتی تلگرامی نوشت:

تعاملات اجتماعی باید در یک مسیر مستقیم قرار داشته باشد تا جامعه در روند اخلاقی و رو به رشد و پیشرفت قرار داشته باشد. هرگاه تعاملات اجتماعی و سیاسی از روی ریل مستقیم خود خارج شود؛ تباه کننده شخص و دور کننده جامعه از آرامش و موفقیت است.

گذشته از این بخش از تعاملات اجتماعی که باید اخلاق در آن رعایت شود. بخش دیگر تصمیمات غلطی است که می تواند کشور و مردمی را به بازی گیرد و آنان را در دید جهان منزوی کند! در این راستا تمام مکافات و آثار سوء استهزاء و تحقیر با شدت بیشتری مطرح است.

ما موظف به حرمت نهادنِ به افراد و دوری از تحقیر آنان هستیم‌، چرا که در سویِ منفیِ تعاملات اجتماعی، استهزاء و طعن و تمسخر از بداخلاقی هایی است که قرآن از آن به روش اجتماعی و بداخلاقی های منافقین «إِنَّمَا نَحۡنُ مُسۡتَهۡزِءُونَ» (بقره/۱۴) نام برده و وعده بازگشت همو را به استهزاء کننده داده ؛«ٱللَّهُ یَسۡتَهۡزِئُ بِهِمۡ».(بقره/۱۵). درنهایت؛ با سخت ترین سرآنجام، طعنه زننده و استهزاء‌ کننده «لُمزه» را درکنار عیب جو «هُمزه» با واژه «ویل»گوشزد نموده و فرموده؛ «ویل لکل هُمزهࣲ لُّمَزَهٍ».

و ما نیز موظف به حراست از حرمت جامعه هستیم. باید آحاد جامعه و خصوصا صاحبان نام و نشان را از تحقیر دیگران، خواه تحقیر یک فرد و یا تحقیری که موجب استهزاء کشور و جامعه شود دور نگه داریم.

این دستور صریح رسول الله (ص) که فرمود پ: «هیچ مسلمانى را تحقیر نکنید؛ زیرا کوچک آنان هم نزد خداوند بزرگ است لا تُحَقِّرنَّ أحَدا مِن المسلمینَ فإنَّ صَغیرَهُم عِند اللّه ِ کَبیرٌ».(مجموعه ورام / ۲۵)

در نتیجه؛ استهزاء و تمسخر و تحقیر فقط به خندیدن و خندانِ دیگران نیست بلکه تمسخر و به بازی گرفتن شهروندان و بازی با اعصاب آنان در امور اقتصادی و نگرانی های آنان در مورد زندگی را شامل است.

تحقیر کنندگان و تذلیل کنندگان در دنیا و آخرت به عاقبت منفی و سوء گرفتارند. پیامبر اعظم (ص) به یکی از مصادیق تحقیر اشاره نموده و فرموده: «هر کس مرد یا زن مؤمنى را به سبب تهیدستى یا اندک بودن مال و داراییش خوار شمارد یا تحقیر کند، خداوند متعال در روز قیامت او را شهره و رسوایش سازد. ؛ مَنِ استَذَلَّ مؤمِنا أو مؤمِنَهً أو حَقَّرَهُ لِفَقرِهِ أو قِلَّهِ ذاتِ یَدِهِ ، شَهَرَهُ اللّه ُ تعالى یومَ القِیامَهِ ثُمّ یَفضَحُهُ».(کافی ج ۲ ص ۳۵۲)

بجاست در این متن به زاویه ای دیگر از بحث استهزاء و تحقیر اشاره شود و آن این است که یکی از نقاط ضعف امروز و دیروز؛ استهزاء و طعن گروهی و جناحی به گروه و جناح دیگر است! تاسف بار است که این حرکت غیراخلاقی در جامعه دینی دیده میشود!

قرآن بعد از توصیه های مکرر اخلاقی به مومنان، به “نهی” رو آورده و صریحا با خطاب به مومنان، این رفتار زشتِ ضدِاخلاقی را تحریم می کند ؛«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ .. ﴿حجرات / ۱۱﴾ یعنی؛ ای اهل ایمان، مؤمنان هرگز نباید قومی قوم دیگر را مسخره و استهزا کنند، شاید آن قوم که مسخره می‌کنند از خود آنان بهتر باشند. و نیز بین زنان با ایمان قومی دیگری را سخریّه نکنند که بسا آن قوم از خود آن زنان بهتر باشند.»

طبرسی در رابطه با شآن نزول این آیه مینویسد؛ ثابت بن قیس گوش هایش سنگین بود و هنگامی که وارد مسجد می‌شد برای او راه باز می‌کردند تا برود نزدیک پیامبر (ص) بنشیند تا بتواند سخنان حضرت را بشنود. روزی وارد مسجد شد در حالی که مردم هر کدام در جایی نشسته بودند. ثابت نیز طبق روش هر روز سعی می‌کرد نزدیک پیامبر (ص) بنشیند، بین جمعیت راه میرفت و می‌گفت جا بدهید، جا بدهید تا خدمت پیامبر بروم. سر انجام یکی از آنها گفت همین جا بنشین. او نشست، ولی از اینکه راهش ندادند تا نزدیک پیامبر (ص) بنشیند به شدت ناراحت شد و از آن شخص پرسید کیستی؟ او گفت: من فلانی هستم. ثابت گفت: فرزند فلان زن؟ (نام مادر او را به کنایه های رایج در دوران جاهلیت برد) . آن مرد شرمنده شد و از خجالت سر به زیر افکند، سپس این آیه نازل شد. (مجمع البیان ج ۹ ص ۲۲۴)

فرد و جامعه ای مورد لطف خدا و در تحت ذیل عنایت رحمت الهی است که احترام به افراد و آرامش روانی مردمان تضمین شده باشد.

رسول خدا (ص) فرمود: «هر که برادر مسلمانش را با سخن محبت آمیزی گرامی دارد و اندوه و گرفتاریش را بر طرف کند، تا زمانی که در این کار باشد همواره در سایه رحمت گسترده خدا خواهد بود.  ؛ من اکرم اخاه المسلم بکلمه یلطفه بها و فرج عنه کربته، لم یزل فی ظل الله الممدود، علیه الرحمه ما کان فی ذلک».  (کافی،۲/ ۲۰۶)

این آروزی همه ماست، آیا روزی به آن دست می یابیم؟

انتهای پیام