تعقیب و گریز جرجندی و کلاهبرداران: آنها پول بیشتری دارند
نگار فیض‌آبادی، انصاف نیوز: یک کارشناس جرائم سایبری تأکید می‌کند که به جای پنهان‌کاری، باید مردم را نسبت به شیوه‌های کلاهبرداری آگاه کرد و در عین حال، دستگاه قضایی هم باید شرایط را برای فعالیت کلاهبرداران سخت کند.
محمد جرجندی در گفت‌وگو با خبرنگار انصاف نیوز درباره‌ی کلاهبرداری در ایران صحبت کرده است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
کلاهبرداری‌های اینترنتی
انصاف نیوز: مهم‌ترین کلاهبرداری‌های اینترنتی که در چند سال اخیر رایج بوده، چه مواردی هستند؟
جرجندی: حوزه‌ی سرمایه‌گذاری و بیشتر در قالب پانزی است. مخصوصا اینکه کریپتو (ارز دیجیتال) در اختیار مردم قرار گرفته است و با توجه به شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات فریبنده‌ای که دارند توانسته‌اند مخاطبان را جذب کنند؛ چون سودهایی را هم به عده‌ای پرداخت می‌کنند، با قدرت بیشتری ادامه می‌دهند.
درحال‌حاضر بیشترین کلاهبرداری‌ها در آمریکا تلفنی انجام میشود که مشابهش را در ایران داریم. با وجود اطلاع‌رسانی‌های زیاد، هنوز این سبک از کلاهبرداری در آمریکا موفق است.
انصاف نیوز: کلاهبرداری اینترنتی با کلاهبرداری‌های ۱۰ سال پیش و مدل‌های قدیمی کلاهبرداری چه تفاوت‌هایی دارد؟
جرجندی: چیزی که جامعه را درحال‌حاضر درگیر می‌کند، آن دسته از کلاهبرداری‌هایی هستند که مردم به سختی می‌توانند حقشان را بگیرند. آدم‌هایی که کلاهبرداری می‌کنند، لزوما در دسترس نیستند که بتوانید با شکایت کار را پیگیری کنید.
مرزهای بین کشورها از طریق اینترنت برداشته شده است اما مرزهای قضایی هنوز سرجای خوشان هستند. زمانی که کلاهبردار در ترکیه است شما به آن توجه نمی‌کنید و بعدا که مالباخته می‌شوید، می‌فهمید که قوه قضاییه نمی‌تواند کاری برای شما انجام بدهد.
پیام‌های فریبنده برای جذب مشتری
انصاف نیوز: چه اتفاقی می‌افتد که افراد فریب می‌خورند و قربانی کلاهبرداری اینترنتی می‌شوند؟
جرجندی: دلایل مختلفی مثل ترس، طمع، اضطراب، عوامل روحی و… باعث می‌شوند فرد فکر نکند و فریب بخورد. ترس به دلیل وضعیت اقتصاد ایران و طمع پررنگ‌تر هستند. پروفایل‌هایی به مردم پیام می‌دهند که عکس دختر دارند و سعی می‌کنند با ایجاد یک رابطه‌ی دوستانه، فرد را برای سرمایه‌گذاری ترغیب کنند.
این پیام از سوی خانم‌ها در مخاطب احساس امنیت ایجاد می‌کند و شروعی برای کلاهبرداری است. اگر نسبت به ضعف خودتان آگاه باشید و به اطلاع‌رسانی‌ها دقت کنید، می‌توانید جلوی آنها را بگیرید.
انصاف نیوز: منظورتان از ضعف چیست؟
جرجندی: منظورم این است که شما اگر بدانید اینترنت و کریپتو و… را بلد نیستید و سرمایه‌گذاری هم ریسک بالایی دارد، سراغ کارشناس مستقل می‌روید و این‌طوری برایتان امن‌تر است تا اینکه با دیدن تبلیغات فریب بخورید.
انصاف نیوز: درباره‌ی پروفایل با عکس خانم‌ها گفتید آیا این یک روش رایج است؟ منظورتان استفاده ابزاری از خانم‌هاست؟ این فقط برای شروع است و در ادامه عوامل دیگه‌ای اضافه می‌شوند یا خیر؟
جرجندی: بله. الآن کلاهبرداری‌های «پرواربندی» PIG BUTCHERING خیلی رایج شده و شروعش اغلب با اکانت‌های خانم برای جذب آد‌م‌ها و نوعی سو استفاده و ایجاد اطمینان و در نهایت تشویق به سرمایه‌گذاری است.
قلا‌ب‌های فریب
انصاف نیوز: خیلی از مالباخته‌های کلاهبرداری اینترنتی، اینستاگرام را عامل فریب می‌دانند. آیا اینستاگرام را باید یک قلاب در نظر گرفت که باعث فریب میشود؟
جرجندی: تمام شبکه‌های اجتماعی می‌توانند قلابی برای فریب باشند. تفاوت این است که یک‌سری پلتفرم‌ها در اختیار سیستم قضایی یک کشور هستند و می‌توانند جرم را متوقف کنند ولی مردم ایران از اینستاگرام استفاده می‌کنند اما این کمپانی به دلایل مختلف هیچ مسئولیتی در برابر سیستم قضایی ایران ندارد.
فقط اینستاگرام نیست و هر کدام از شبکه‌های اجتماعی می‌توانند قلابی برای کلاهبرداری باشند؛ مثلا تلگرام به مراتب بدتر از اینستاگرام است.
انصاف نیوز: چند نفر مثل محمد جرجندی لازم است تا مردم نسبت به کلاهبرداری‌های سایبری آگاه شوند؟ (روش موثر آگاه کردن مردم چیست؟)
جرجندی: مردم در حالت عادی علیه کلاهبرداران هستند. احتمالا تعداد جرجندی‌ها باید بیشتر از تعداد کلاهبرداران باشند. فعالانی که قرار است سوادشان را خرج کنند و هشدار بدهند، به دلایل واضحی مثل رسیدگی نکردن قضایی کم شده‌اند؛ به این شکل که کسی که هشدار داده در نهایت خسته میشود و کلاهبردار هم به مسیر خودش ادامه می‌دهد و از آن فردی که افشاگری کرده است، شکایت می‌کند! آنها پول بیشتری هم دارند و معمولا موفق می‌شوند.
جرجندی: کسی که کلاهبرداری می‌کند اسمش چیست؟
انصاف نیوز: ولی حرف آنها هم این است که بدون مدرک به ما اتهام زده شده است و بدیهی است که شکایت کنیم.
جرجندی: متاسفانه در سیستم قضایی ایران اینکه شما حتی کارشناس باشی و کلاهبرداری را تشخیص بدهی باز هم محکومی؛ چون قبل از قاضی به کلاهبردار گفتی کلاهبردار! به کسی که کلاهبرداری می‌کند باید چه گفت؟ این موضوع را کلاهبردارها به خوبی می‌دانند و با طرح شکایت قضایی به خبرنگاران و کارشناسانی مثل ما فشار قضایی می‌آورند.
در مواردی که حتی ما مدارک کلاهبرداری را هم ارائه می‌کنیم باز هم محکوم می‌شویم. متاسفانه ما راهی جز گفتن کلاهبردار به کلاهبردار نداریم و می‌دانیم این جرم است ولی راه دیگری نداریم!
انصاف نیوز: آیا افزایش آگاهی عمومی نسبت به جرائم سایبری باعث کاهش کلاهبرداری‌ها شده یا فقط روش‌های کلاهبرداران را پیچیده‌تر کرده است؟
جرجندی: هرکسی به اندازه‌ی خودش از شبکه‌های اجتماعی استفاده و اطلاع‌رسانی کند. لازم است یک برنامه‌ی تخصصی در تلویزیون ساخته شود اما متاسفانه چنین اولویتی وجود ندارد.
چند نفر از کسانی که این متن را می‌خوانند پانزی را می‌شناسند؟ حتی واژه‌ها و نوع کلاهبرداری‌ها آشنا نیستند، چه برسد به اینکه بخواهند طمع داشته باشند یا نه. باید این مطالبه برای آگاه‌سازی مردم وجود داشته باشد.
جرجندی: باید شرایط کلاهبرداری را سخت کنند
انصاف نیوز: چه اتفاقی می‌افتد که افراد با وجود آگاهی از خطرات، اطلاعات حساس خود را در اختیار کلاهبرداران قرار می‌دهند؟
جرجندی: این موضوع برای قدیم بود که می‌گفتند اگر کلاهبرداری را توضیح بدهیم، باعث رواج آن میشود که البته این موضوع به بی‌مسئولیتی‌شان برمی‌گردد. به خاطر اینکه این موضوع چالشی بین آگاهی و قطع زنجیره‌ی کلاهبرداری توسط برخی مسئولان و فعالان است.
فعالانی که اطلاع‌رسانی می‌کنند نباید به این موضوع فکر کنند که با ارائه‌ی اطلاعات، دیگران راهِ کلاهبرداری را یاد می‌گیرند. این وظیفه‌ی مسئولان است که شرایط کلاهبرداری را سخت کنند. امروز کسی در دنیا به این موضوع این‌طور نگاه نمی‌کند و اتفاقا می‌گویند آگاهی‌رسانی بهتر از مخفی‌کاری است.
مسئولیت اینفلوئنسرها در قبال تبلیغات
انصاف نیوز: نقش رسانه‌ها و اینفلوئنسرها در ترویج یا مقابله با کلاهبرداری‌های اینترنتی چیست؟
جرجندی: اینفلوئنسرها اگر لطف کنند و در اینستاگرام تبلیغ نکنند، به مردم لطف کردند. بازیگران مطرح در تمام دنیا مسئول هستند. کسی از آنها انتظار آگاهی دادن به مردم را ندارد، اما همین که تبلیغ نکنند لطف کرده‌اند. بیشترین چالش را با اینفلوئنسرهایی داریم که تبلیغ می‌کنند اما مسئولیتش را قبول نمی‌کنند.
نقش رسانه‌ها متفاوت است و حتما وظیفه‌شان است بخش مشخصی برای اطلاع‌رسانی به مردم داشته باشند. آگاهی‌هایی شکل گرفته اما با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی‌ها و شبکه‌های اجتماعی هنوز سرعت آن اطلاع‌رسانی‌ها کم است.
از طرف دیگر همان‌طور که هوش مصنوعی کار را برای ما راحت کرده است، به کلاهبرداران هم کمک می‌کند و ابزارهای حرفه‌ای‌تری را در اختیارشان قرار می‌دهد.
«از کلاهبردار شکایت کنید»
انصاف نیوز: چرا برخی از قربانیان پس از فریب خوردن، از گزارش دادن به مراجع قانونی خودداری می‌کنند؟ (معمولا گفته میشود به خاطر ترس است. چطور باید غلبه کرد؟)
جرجندی: کیس‌های مختلفی را دیدم و یکی از علت‌هایی که باعث میشود مالباخته‌ها شکایت نکنند، نبود اعتماد است. فاصله‌ی [دولت به معنای عام] با مردم در این موارد خودش را نشان می‌دهد که افراد چقدر مطمئن هستند به پولشان می‌رسند.
کلاهبرداران متوجه این شکاف هستند و بعد از لو رفتن کارشان و آگاهی تعداد بیشتری از مالباخته‌ها و حتی بعد از اولین بازداشت، درباره‌ی دستگاه قضایی ایران به مردم اطلاعات غلط می‌دهند و موجی را راه می‌اندازند تا مالباخته‌ها امیدی به گرفتن پولشان از طریق شکایت نداشته باشند.
در پرونده‌های زیادی دیدم که مالباخته‌هایی که به موقع شکایت کردند، به پولشان رسیده‌اند. تنها راه ثبت شکایت قضایی و مشورت با وکیل است.
دستگاه ناظر کجاست؟
انصاف نیوز: چرا برخی از کلاهبرداران با وجود گزارش‌های متعدد، همچنان به فعالیت خودشان ادامه می‌دهند؟
جرجندی: تاسف‌آور است که دغدغه‌ی مسئولان در بخش بانکی، نهاد قانون‌گذار و دستگاه‌های نظارتی، برای مبارزه با کلاهبرداری جدی نیست. آنها شرایطی ایجاد می‌کنند تا تعداد مالباخته‌ها بالا برود. وقتی هم برخورد قانونی اتفاق میفتد، چون پول مردم به رمزارز تبدیل شده است، پیدا کردن کلاهبردار هم کار سختی است؛ ترجیح می‌دهند کلاهبردار را آزاد بگذارند تا خودش پول مردم را بدهد که معمولا هم این اتفاق نمیفتد.
ضعف قوانین و معکوس عمل کردن دستگاه نظارتی هم باعث شده مالباخته‌ها به اندازه‌ی کافی حمایت نشوند؛ درصورتی‌که لازم است تیم‌های تحقیقاتی زبده وجود داشته باشند و با تشخیص به موقع کلاهبرداری، از مردم حمایت کنند، اما می‌بینیم که این اتفاق نمیفتد و کلاهبرداران این فرصت را دارند تا از مالباخته‌ها شکایت کنند!
کسی بوده که ۴۰ هزار میلیارد پول مردم را در قزوین برده است و تازه بعد از ۱۰ سال به آن رسیدگی می‌کنند و مشخص نیست دستگاه ناظر کجا بوده است.
نقش مالباخته‌ها | آیا هوش مصنوعی کمک می‌کند؟
انصاف نیوز: بیشتر نقدها را خطاب به نهادهای نظارتی و قانونی گفتید و کمتر رفتار مالباخته‌ها را نقد کردید. این در حالی‌ست که خود مالباخته‌ها هستند که قراردادها را امضا می‌کنند و بعدا می‌گویند ما نخوانده بودیم.
جرجندی: بله ولی چون دستگاه ناظر آگاهی کافی نمی‌دهد نمی‌شود روی مردم و قربانی‌ها زوم کرد چون مثلا صداوسیما چند برنامه در رابطه با امنیت اینترنت (چه سایبری و چه مالی) داشته است؟
انصاف نیوز: چطور میشود صفحات و تبلیغات جعلی را از واقعی تشخیص داد؟ نقش هوش مصنوعی چیست؟
جرجندی: تشخیص سایت‌های جعلی و واقعی حتی برای من هم کار ساده‌ای نیست. چک کردن سوابق سایت اهمیت زیادی دارد. هرگز به سرویس‌های سرمایه‌گذاری خارج از ایران حتی اگر معتبر باشند، نباید اعتماد کنید؛ چون اگر به مشکل بخورید نمی‌توانید حقتان را بگیرید.
برخی از سرویس‌های هوش مصنوعی هستند که سایت‌ها را از نظر امنیت چک می‌کنند و نتیجه را به شما می‌گویند؛ اما برای سرمایه‌گذاری کلان به سادگی نمی‌شود اعتماد کرد و حتما باید با دو منبع مستقل صحبت کنید. البته باز هم می‌گویم من در این حوزه مورد قابل اعتمادی ندیدم. مخصوصا برای کشوری که درگیر تحریم است، بیشتر موارد کلاهبرداری هستند.
تبلیغات و ادعاهایی را که مطرح می‌شوند، با سرویس‌های مختلف هوش مصنوعی بررسی کنید. گروک رایگان است و می‌توانید سایت‌ها را با آن چک کنید. مثلا کسی می‌گوید یک کمپانی در آمریکا دارد و بیت‌کوین استخراج می‌کند و ماهی ۳۰ درصد به شما سود می‌دهد. اگر همین را با هوش مصنوعی چک کند به شما می‌گوید که کلاهبرداری است؛ چون هم تحریم هستیم و هم امکان پرداخت چنین سودی وجود ندارد.
سیکل معیوب تکرار | «مشکل بی‌مسئولیتی داریم»
انصاف نیوز: قوانین فعلی برای مقابله با کلاهبرداری‌های اینترنتی کافی است یا نیاز به بازنگری است؟
جرجندی: من تسلطی به قوانین ندارم اما فکر می‌کنم قوانین وجود دارند اما همتی برای رسیدگی، آنالیز و قطع حلقه‌های کلاهبرداری وجود ندارد. چیزی به نام درس گرفتن از حادثه در ایران وجود ندارد و به همین دلیل همه‌چیز تکرار میشود.
اگر کسی بخواهد مثل آقای [غ] در شهری دیگر کلاهبرداری کند، می‌تواند باز هم موفق باشد! آن‌قدری که مشکل بی‌مسئولیتی داریم، در قوانین مشکلی نداریم و با توجه به اینکه اولویت‌ها چیزهای دیگری هستند، به این موضوعات دیرتر و کمتر رسیدگی میشود.
انتهای پیام
پس این دکمه لایک کجاست؟
مصاحبه خوبی بود. آقای جرجندی مرد شریفی است.
سلام،این آدم خیلی کارش درسته ،لطفا هواشو داشته باشید.تنهایی داره واقعاً مبارزه میکنه با یه دنیا کلاهبردار.