خانم مانکن، سازمان سیا و آینده خاورمیانه از ۵۰ سال پیش | نگاهی به رمان سرهای استفانی اثر رومن گاری

علی نیلی، انصاف نیوز: رمان سرهای استفانی جدیدترین اثر رومن گاری که به فارسی ترجمه شده، یک رمان پلیسی سیاسی است که در متن خاورمیانه میگذرد و گرچه در کشوری خیالی تعریف میشود اما امروز میتوان گفت تحلیل درستی از روند پیوستگی فرهنگی اعراب به فرهنگ غرب داشته است.
خانم استفانی هیدریش یک مدل بسیار مشهور امریکایی است که با معتبرترین برندهای لباس زنانه اروپای غربی و امریکا همکاری میکند. او پس از یک شکست عشقی، راهی کشور خیالی «حدّان» در حاشیه جنوبی خلیج فارس میشود تا از زرق و برق زندگی غربی فرار کند. میخواهد به سرزمین هزارویک شب برود؛ جایی که بدویت آدمها و بکری طبیعت، نزدیکترین حالت به ماقبل تاریخ را تداعی میکند و طبیعتا درخشش مانکن در لباسهای اونگارو، چنل یا کروژ را چند برابر!
کشور حدان تازه انقلابی را پشت سر گذاشته و حکومت جدید، در تلاش برای تثبیت خود است و دعوت از این مانکن و تدارک همه امکانات خوشگذرانی برای او و دو مرد همراهش، بخشی از برنامه فرهنگی جدید است که باید این کشور را در چشم مردمان و سیاستمداران غربی، کشوری آماده برای پیوستن به نظم فرهنگی و اجتماعی و سیاسی غرب جلوه دهد.
استفانی اما در آستانه بازگشت، خود را در محاصره سرهای بریده میبیند و تصمیم میگیرد برای اجرای عدالت، فعلا بماند. کمی بعد یک مامور سیآیای هم به داستان اضافه میشود تا ضمن کشف و خنثیسازی توطئه، استفانی را هم از این مهلکه نجات دهد.
رومن گاری تا زمان انتشار رمان سرهای استفانی تجربههای گوناگونی را از سر گذرانده بود که هر کدام میتوانست در نوشتن رمانی سیاسی پلیسی به یاریاش بیاید که در خاورمیانه نفتخیز میگذشت.
رمان او سالی پس از شوک ۱۹۷۳ منتشر شد که قیمتهای فزونییافته نفت، کوچکترین کشورهای حاشیه خلیج فارس را به بازیگران مهم عرصه بینالملل تبدیل کرده بود.
گاری یهودی بود و طعم تحقیر را چشیده بود، در ارتش فرانسه آموزش خلبانی دیده بود، پس از ورود ارتش آلمان نازی به پاریس به ارتش آزاد دوگل پیوسته بود. پس از جنگ حقوق خوانده بود، در قامت یک دیپلمات فرانسوی در نیویورک و لندن خدمت کرده بود و… این تجارب باعث شده بود او شناخت نسبتا جامعی از ساختار سیاسی کشورهای عربی خاورمیانه پیدا کند.
بنابراین گرچه کشوری خیالی به نام حدان را روایت داستانش جعل کرده اما ساختار عشیرهای سیاست، بازتاب بزرگ رقابتهای شخصی افراد در عالم سیاست، نفوذ همچنان پابرجای انگلستان بر نه فقط اهالی سیاست که روسای قبایل بزرگ و کوچک، دسیسههای فروشندگان بینالمللی اسلحه برای نفوذ در دولت کشورهای کوچک خلیج فارس، تاثیر بزرگ فرهنگ فارسی بر جوامع کوچک منطقه، تنش در روابط ایران و عراق و درگیریهای گاه گاه مرزی و رقابت ایران و عربستان برای قیمومیت بر شاهراه انرژی جهان را میشناخته و در قصه خرجشان کرده است.
گاری در سرهای استفانی فرزند شاه یا زعیم برکنار شده را به تصویر میکشد که بر خلاف انتظار، داعیهدار حکومت نیست و حاضر شده است قوم و قبیلهاش را به سکوت وادارد و به دولت انقلابی کمک کند تا سریعتر روابطش با غرب را عادی کند!
آقای گاری مانکن امریکایی را نمادی از همه زیبایی و فریبایی جهان غرب گرفته و نشان میدهد چگونه از بزرگترین سیاستمداران حدان تا همین شاهزاده تحولخواه، تمنای وصالش را دارند! شاهزاده برای استفانی آینده درخشان کشورش را ترسیم میکند؛ کشوری که در آن «جشنواره موسیقی» برگزار میشود و داعیهداران سلطنت «به رژیم جدید و دموکراسی» ملحق میشوند!
گاری برای مامور سیا نیز سنگ تمام گذاشته و چهرهای از او تصویر کرده که در همه دهههای بعد، عناصر تکرار شوندهاش یک «تیپ» از «قهرمان امریکایی» به جهان عرضه میکرد: مردی مصم، با اصول اخلاقی و حرفهای مشخص، نجاتبخش و قابل اعتماد که فارغ از طرف صحبتش، دلسوزانه و مسلط، مشاوره میدهد. مردی که وقتی پای نجات جان انسانی در میان باشد، پروتکلهای حرفهای را نقض میکند. مردی که زیبایی استفانی را تحسین میکند اما پرهیزکارتر از آن است که حتی در موقعیت مناسب از او رابطه تنانه بخواهد… «روسو» یک مامور مخفی امریکایی به تمام معنا قهرمان است که تحلیلهای عمیقی از وضعیت سیاسی اجتماعی و اقتصادی حوزه ماموریتش دارد: «او باید با بهترین کارشناس بریتانیایی خلیج فارس دیدار میکرد که حساب مالی روزانه سفارشها و تحویلهای غیررسمی [اسلحه] را نگه میداشت. اینجا منطقهای بود که انگلستان طی سه ربع قرن در آن همهکاره بود و کم و بیش همه از سر خرافه با بانوی پیر مشورت میکردند…. ظرف ۳۰ سال، هیچ سرویس اطلاعاتی دیگری بیش از انگلیسیها شکست نخورده بود، اما شهرت شبکههای انگلیسی از همه شکستها در امان مانده بود…»
سرهای استفانی، رمان متوسطی است و شاید خودآگاهی نویسنده سبب شد بازی عجیبی برای انتشارش طراحی کند؛ ابتدا به انگلیسی امریکایی و با نام جعلی شاتان بوگات منتشر شد. سپس خودش آن را به فرانسه ترجمه کرد اما روی جلد نام زنی به نام فرانسواز لووات آمد. نام رمان در چاپ لندن به «مستقیم به سوی الله» تغییر کرد و نام نویسنده رنه دویل درج شد. آنطور که ابوالفضل اللهدادی، مترجم این رمان نوشته است، جناب گاری حتی برای بوگات یک زندگینامه هم جعل کرد. تنها پس از فروش غیرمنتظره، مشخص میشود این اثر هم متعلق به گاری است.


با یادآوری سال انتشار رمان، ۱۹۷۴ که جنگ سرد در اوج بود و نفت خاورمیانه اهمیت دو چندانی یافته بود و دولتسازی بریتانیا در جنوب خلیج فارس آینده نامطمئنی را فراروی تحلیلگران قرار داده بود، وجه سیاسی رمان قابل تحسین است. همین که گاری روند پیوستن نسل جدید اعراب به جریان مسلط فرهنگی و اجتماعی غرب را پیشگویی کرده، از نبوغ او حکایت دارد اما به همین نسبت در چفت و بست وجه پلیسی، معمایی و ماجراجویانه رمان، آقای گاری خلاقیت چندانی به خرج نداده و گاه به نظر میرسد ماجرا را سرسری فیصله میدهد.
رمان سرهای استفانی یکی دیگر از محصولات نشر نو و از طبقه «کتابخانه ادبیات معاصر جهان» است که در ۳۴۸ صفحه، اوایل امسال منتشر شد.
انتهای پیام
کتاب «چگونه به زبان همسرتان صحبت کنید»
اثر اچ. نورمن رایت، راهنمایی جامع برای زوجین است تا با مهارت های ارتباطی نوین، سوءتفاهم ها را کاهش داده
و درک متقابل را در زندگی زناشویی خود
افزایش دهند. این اثر به شما کمک می کند تا زبان منحصر به فرد همسرتان…
کتاب «خانه افعی» نوشته بی دیون پورت، اثری جذاب و پرکشش در ژانر فانتزی و تاریخی است که داستان دختر نوجوانی به نام آنی را روایت میکند. آنی با ورود به عمارت هکسر و لمس نقوش مارها، به شکلی مرموز به گذشته سفر میکند و خود را در یک بیمارستان جذامی قرن یازدهم مییابد.
این رمان برای گروه سنی نوجوان نگاشته شده و با مضامینی چون سفر در زمان، جادو و شجاعت، خواننده را تا پایان با خود همراه می کند.
خانه افعی (The Serpent House) رمان تخیلی و تاریخی جذابی از نویسنده ایرلندی، بی دیون پورت است که با ترجمه روان و شیوا شهره نورصالحی به فارسی منتشر شده و توسط نشر پیدایش به دست مخاطبان رسیده است.
این کتاب نه تنها برای نوجوانان، بلکه برای تمامی علاقه مندان به داستان های فانتزی و ماجراجویانه، تجربه ای فراموش نشدنی رقم می زند.
داستان با قلمی قدرتمند و توصیفاتی ملموس، خواننده را به عمق ماجراها می کشاند و او را با شخصیت هایی دوست داشتنی و پیچیده آشنا می سازد.
در آغاز داستان، با آنی، دختری دوازده ساله که پس از مرگ مادرش آسیب پذیر و تنها شده، آشنا می شویم.
او به همراه برادرش تام که …