خداشناسی | مصطفی ملکیان
مصطفی ملکیان، فیلسوف اخلاق، در کانال تلگرامی خود نوشت: «گفتنی است خدا دو دسته صفات دارد، یک دسته صفاتى است که به آن مىگوییم صفات فلسفى خدا یا گاهى گفته مىشود صفات مابعدطبیعى خدا؛ مثل اینکه بگوییم خدا علت العلل است، یا واجب الوجود است، محرک بلاتحرک است، قیوم بالذات است، وجود فىنفسه است، وجود محض است، یا خدا ازلىوابدى است. اینها صفات مابعدالطبیعى خدایند.
یک دسته صفات هم وجود دارد که به آنها صفات اخلاقى یا انسانى خدا مىگویند؛ مثل اینکه بگوییم خدا خیرخواه است، عادل است، حکیم است.
یکى از نقاط ضعف ما این است که در بحث خداشناسى، بیشتر به صفات متافیزیکى او توجه مىکنیم و این گونه فکر مىکنیم که مردم اصل وجود خدا را قبول ندارند؛ این است که همهاش رو به فلسفه اثبات خدا مىرویم، با این که شما مىدانید که حتى به ظاهر لاابالىترین جوانان در خلوتشان خدا را قبول دارند، چیزهاى دیگرى است که نتوانسته جذبشان کند.
خوب من مىگویم شما چرا بحثى راجع به جمال خدا ندارید؟ مگر جمال خدا یکى از ویژگىهاى خدا نیست؟ خدا جمیل است. شما در کدام کتاب کلامىتان راجع به جمال خدا بحث کردهاید؟
شما توجه به صفات اخلاقى ندارید و من تعجب مىکنم که چرا تابهحال کتابی کلامى، چه در قدیم چه الان، ننوشتهایم که در آن از صفات اخلاقی خدا مثل زیبایى بحث شود. بیایید بحثى راجع به مهربانى خدا و خیرخواهى خدا تهیه کنیم.
بنابراین در بحث خدا اولین چیزى که قابل توجه است این است که باید بیشتر بر صفات انسانى و اخلاقى خدا تکیه کرد. البته نه اینکه صفات مابعدطبیعى فراموش شود که البته بعضىهایش هم نباید بیاید؛ مثل اینکه خدا محرک بلاتحرک است، بسیار اثر نامناسبى دارد. در صفات مابعدطبیعى خدا هم بیشتر تأکید بر صفات اخلاقى باشد نه صفات فلسفى محض.
نکته دیگر اینکه باید یک کار واقعاً جدى در مورد مسأله شر صورت گیرد. به باور من آن چیزى که جوانان ما را از دین رمانده، وجود شر است. پس هر چه در توان دارید روى مسأله شر کار کنید. اگر مخاطب مسأله شر برایش حل شود نیمى از گام معنویت را برداشته است.
آنچه که این قدر آدم را نسبت به خدا شاک مىکند و بلکه منکر وجود خدا مىشود مسأله شر است و ما باید یک نیروى جدى فکرى براى حل مسأله شر صرف کنیم و از کار عظیمى که غربیان در این زمینه کردهاند استفاده کنیم وخودمان هم نوآورىهایى داشته باشیم و این قدر حرفهاى گذشته را تکرار نکنیم که شر عدمى است! عدمى باشد یا وجودى، بالاخره این دندان که درد مىکند، واقعاً درد مىکند! عدمى یا وجودى خواندنش که فرقى نمىکند و مسئله با آن حل نمىشود.
در مسئله خدا این دو مسئله مهم است؛ یکى صفات اخلاقى خدا و دیگرى مسئله شر که ما معمولاً مسئله شر را مستقل هم بحث نمىکنیم و معمولاً همراه با مسئله عدل الهى مطرح شده است. در صفات اخلاقى خدا هم این شش صفت مهم است: علم خدا، قدرت خدا، خیرخواهى خدا، عدالت خدا، حکمت خدا، زیبایى و جمال خدا.»
بخشی از سخنان ملکیان در جمع اساتید دروس معارف اسلامی، دهه هفتاد
انتهای پیام
