نهج البلاغه و امروز ما

محمدرضا یوسفی، مدرس دوره خارج فقه در حوزه‌ی علمیه‌ی قم در کانال تلگرامی خود مطلبی با عنوان «نهج البلاغه و امروز ما» نوشته‌ است که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید.

«این روزها مصادف با ایام شهادت امیرالمومنین است. یکی از سوالاتی که معمولا در این ایام مطرح می شود این است که چه نسبتی میان علی و دنیای امروز ماست. این پرسش از جهات مختلف حائز اهمیت بوده و از زوایای گوناگون می توان به آن نگاه کرد.

اگر رویکرد ما صرف بیان تاریخ باشد، آن دوران مدتهاست که به پایان رسیده است. انسانهای درگیر آن روز، چه خوب و چه بد، قرنهاست که در زیر خاک آرمیده اند. از این رو صرف دانستن مسائل خاص آن زمان و نام بردن از اسامی آنان نسبتی با امروز ما ندارد.

آنچه که برای ما اهمیت دارد این است که آیا در نهج البلاغه یا دوره حکومت علی، پیامی برای پیروان وی وجود دارد که انجام آن، دنیای بهتری برای آنان بسازد؟‌ برای پاسخ به چنین پرسشی باید از وقایع تاریخی عبور کرد و به روح و محتوای سخن حضرت و پیام وی چشم دوخت. می توان نمونه هایی از پیامهای امیرالمومنین را در این یادداشت مختصر مورد توجه قرار داد. 

مرور بر نهج البلاغه، نگاه دینی متفاوتی به جامعه عرضه می کند. دینی عقلانی، اخلاقی و عادلانه در حوزه های اجتماعی ملموس است. این رویکرد مورد نیاز حکومت و مردم ماست.

به عنوان نمونه در حوزه اقتصاد، در سال ۱۴۰۲، جمعیت زیرخط فقر، ۳۰ درصد برآورد شده است. چند سال است که این رقم تثبیت شده است. و این به معنای عمیق تر و با ثبات تر شدن دام فقر برای گروههایی از جامعه ایران است. این در حالی است که یکی از محورهای جدی حکومتی و اجتماعی نهج البلاغه، دغدغه محرومیت زدایی از طبقات ضعیف جامعه است. چگونه کشوری می تواند دم از نهج البلاغه بزند و به گفته رئیس کمیته امداد، یازده میلیون فقیر در کشور داشته باشد.

محور دوم، فاصله طبقاتی شدیدی است که در جامعه ایران وجود دارد. عده ای شب را بدون نان شب سپری می کنند و عده ای ثروتهای آن چنانی دارند. این امری است که حضرت در خطبه سوم مبارزه با آن را تکلیف حکومت خویش بیان کرده است.

محور سوم، توجه به رفاه عمومی جامعه است. حضرت بر نظام مالیاتی عادلانه با نرخهایی که تولیدگنندگان انگیزه فعالیت بیشتر بیابند تاکید کرده است. وی نگاه به مالیات از زاویه تامین مالی هزینه های دولت را نادرست دانسته و اعتقاد دارد که نظام مالیاتی باید به گونه ای طراحی شده که انگیزه فعالیت اقتصادی بیشتر شده و در نتیجه رشد اقتصادی و رفاه  افزایش یابد. همچنین حضرت معتقد به نظارت و نه دخالت در بازار است.

توزیع درست اموال عمومی و مبارزه با فساد مالی هم از اصول بسیار مهم است که حضرت تحت هیچ شرایطی نسبت به آن کوتاه نیامد. ما نمیتوانیم عذر بیاوریم که به دلیل مشکلات مختلف نتوانستیم در این مسیر حرکت کنیم زیرا مشکلات امیرالمؤمنین در زمان خودش، کمتر از مشکلات ما نبوده است.

برای عملی کردن دستورات نهج البلاغه سه مرحله را باید طی کرد. در مرحله نخست، دریافت پیامهای نهج البلاغه است. پیامهایی همچون کاهش فاصله طبقاتی، مشروعیت آزادیهای سیاسی، حرمت حقوق انسانها، دوری از تبعیض و امثال آن. در مرحله دوم،  وضعیت کنونی خود را ارزیابی کرده و با نگاه حضرت امیر مقایسه کنیم.

در مرحله سوم، به بررسی علمی چگونگی تحقق آرمان های نهج البلاغه پرداخته شود و گاه می توان از برخی توصیه های سیاستی حضرت نیز که در دنیای امروز امکان تحقق دارد، بهره جست. به عنوان مثال، امیرالمؤمنین بسیار تاکید بر پرداخت یارانه به گروههای فقیر دارد. دو دیدگاه در دنیایامروز در این ارتباط وجود دارد. یک دیدگاه بر پرداختهای جنسی و دیدگاه دیگر بر پرداختهای نقدی تاکید دارد. هر دیدگاه، استدلالهایی دارد. به عنوان مثال قائلین به پرداخت نقدی، معتقدندکه پرداخت نقدی  این امکان را به افراد می دهد تا پول را در مسیری که بیشترین مطلوبیت را دارد، هزینه کنند. اما قائلین به پرداخت جنسی معتقدند که پرداخت پول نقد، چه بسا به دلیل اعتیاد به مواد مخدر، قمار و..  سرپرست خانوار، لزوما به معنای هزینه کردن در راه صحیح نیست. بنابراین پرداخت جنسی بهتر است. اما توصیه سیاستی امیرالمؤمنین، یارانه ترکیبی از جنسی و نقدی است. این ترکیب میتواند با توجه به نیازها و حساسیت های خاص در جامعه دنبال شود.

یکی از محورهای مورد توجه نهج البلاغه، برابری همگان در برابر قانون و برابری در برخورداری از حقوق شهروندی است که این نیز با وضع کنونی جامعه ما تفاوت زیادی دارد.

سخن امیرالمؤمنین به مالک که «با مردم مدارا کن چرا که آنها یا برادر دینی تو هستند یا همانند تو انسانند و دارای حقوق برابر» بسیار گویاست.»

انتهای پیام