به دیپلماسی آب اولویت بدهیم
محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت:
محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران، در گفت‌وگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه ایران باید محیط‌زیست و آب را به عنوان اولویتی اصلی تعریف کند، گفت: رفع معضل کمبود آب در کشور، باید با استفاده از ترکیبی از روش‌های مختلف باشد، به‌گونه‌ای که با تعاملات جهانی و توجه به دیپلماسی آب، از دستاوردهای سایر کشورها نیز استفاده کنیم. محبوب‌فر با بیان اینکه مقدار بارندگی و منابع آب سطحی ایران، نسبت به کشورهای خاورمیانه اصلا قابل‌مقایسه نیست و حجم آب در دسترس فراوانی وجود دارد، خاطرنشان کرد: درست است که عنوان می‌شود ایران در قسمت خشک و بیابانی کره زمین قرار دارد و بارش‌ها کاهش یافته است، اما کشورهای خاورمیانه اوضاع به مراتب بدتری دارند. آنچه در ایران مساله ایجاد کرده، عدم مدیریت منابع آبی است. او با اشاره به اینکه ۱۲ برابر نیاز کشور منابع آبی در ایران وجود دارد، افزود: کل آب قابل استحصال عربستان در یک سال، یک میلیارد مترمکعب است اما ایران ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب قابل استحصال دارد. عربستان، با استفاده از تجارب کشورهای مختلف دنیا، از اروپا گرفته تا امریکا و کشورهای آسیایی مانند هند، کره‌جنوبی و ژاپن استفاده می‌کند تا معضل آب را پشت‌سر بگذارد. این کشور حدود ۳۰ میلیون نفر جمعیت دارد و برای تامین آب شرب، ۳ میلیارد مکعب آب نیاز دارد. این کارشناس و پژوهشگر بحران‌های محیطی با اشاره به تجربه کشورهای منطقه برای مدیریت منابع آبی، ادامه داد: عربستان به فناوری تولید آب از دریا و فناوری‌هایی که هدررفت آب در کشاورزی را حداقل می‌کند، دست یافته است. علاوه بر آن در شرایطی که شاهد جنگ آب ترکیه علیه همسایگانش هستیم، علاوه بر سوریه، عراق و ایران، عربستان و کویت نیز در معرض این جنگ قرار گرفته‌اند. آنها سعی می‌کنند با استناد به دیپلماسی منطقه‌ای و با نگاه‌های مشترکی که دارند، در مسائل منطقه‌ای و جهانی به عنوان رقیب در برابر ترکیه ظاهر شوند و چالش آبی را رفع کنند. محبوب‌فر با بیان اینکه حجم مبادلات اقتصادی، پولی و مالی کشورها باهم در این رایزنی‌ها موثر است و کشورها به این دلیل برای رفع معضلات سرزمینی به یکدیگر امتیاز می‌دهند، گفت: کشورهای خاورمیانه با برخی سیاست‌ها بحران آب را مدیریت کرده‌اند. ما شاهد هستیم عربستان، مصر، کویت و امارات تولید محصولات زراعی، کشاورزی و باغی را که وابستگی بیشتری به آب دارند، از پنج سال پیش متوقف کرده‌اند. حتی امارات و عربستان، در بیابان‌های خود برای جلوگیری از بیابان‌زایی کشاورزی می‌کنند. وی ضمن تشریح سیاست‌های صرفه‌جویی در منابع آبی، برق و گاز در صنایع که موردتوجه کشورهای خاورمیانه قرار گرفته است، اضافه کرد: افزایش بهره‌وری، بازیافت و بازچرخانی آب و تولید برق با آب دریا با آخرین فناوری روز دنیا در این کشورها بسیار اهمیت پیدا کرده است. چندی پیش عربستان از سرمایه‌گذاران امریکایی، اروپایی و حتی کره‌ای و چینی برای استفاده بهینه از آب در صنایع و زمین‌های کشاورزی‌اش دعوت کرد. این کارشناس مسائل محیط‌زیست با بیان اینکه پدیده تغییرات اقلیمی مساله جهانی است و کشورهای خاورمیانه را نیز به نسبت مشخصی تحت‌تاثیر قرار داده است، گفت: افزایش جمعیت و توسعه شهری باید مدیریت مصرف آب را به همراه داشته باشد. برخی کشورهای خاورمیانه با دنیا و همسایگان‌شان در زمینه دیپلماسی آب، تفاهم‌نامه‌ها و اسناد همکاری امضا کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که تنش آبی و مسائل محیط زیستی معضل اول کشورشان است. محبوب‌فر با اشاره به روابط ایران با کشورهای آسیای میانه و دیپلماسی فعال ایران در این منطقه و تلاش برای همگرایی منطقه، اظهار داشت: باید در این مناسبات، دیپلماسی آب را نیز درنظر گرفت. متاسفانه تنش آبی در کشور به رسمیت شناخته نشده و در گفت‌وگوهای منطقه‌ای کمتر به مسائل زیست‌محیطی و آبی پرداخته شده است. این عضو انجمن آمایش سرزمین ایران با تاکید بر اینکه ایران می‌تواند با محوریت محیط‌زیست و منابع آبی، دیپلماسی آبی را در پیش بگیرد و بازیگر عمده آبی و محیط زیستی در خاورمیانه باشد، ادامه داد: ایران می‌تواند در زمینه فناوری آب و تولید آن با روسیه مذاکراتی داشته باشد، همان‌طورکه کشورهای دیگر چنین برنامه‌ای را دنبال می‌کنند. از طرف دیگر آلمان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا نیز می‌تواند ایران را در دیپلماسی منطقه‌ای و رفع چالش‌هایی که جمهوری اسلامی ایران از نظر اقلیمی و ریزگردها با ترکیه داشته است، یاری و مساعدت کند.
وی با تاکید بر اینکه باید تفکر خشکسالی و ترسالی را کنار گذاشت و پذیرفت که در همه کشورهای جهان، در برخی سال‌ها تا ۳۰ درصد کمبود بارش و برخی سال‌ها تا ۳۰درصد افزایش بارش داریم، اظهار داشت: باید حکمرانی و خرد مدیریتی آب در کشور ایجاد شود و شرایط فعلی را مساله‌ای موقتی ندید و پذیرفت حکمرانی آب در ایران ضعف‌های مدیریتی و ساختاری دارد. محبوب‌فر با بیان اینکه روزانه حدود ۷۰۰ کانتینر آب به واسطه صادرات محصولات کشاورزی و باغی آب‌بر به ترکیه صادر می‌شود، یادآور شد: براساس ارزیابی‌های صورت‌گرفته، تنها ۵۰ برابر آب سد کرج که در کشاورزی ایران هدر رفت وجود دارد. این نوع کشاورزی منسوخ شده و ایران باید در تعامل و رایزنی با دیگر کشورها، از فناوری‌های جدید در بهره‌وری آب استفاده کند. علاوه بر این با تمرکزی که بر مناسبات با کشورهای آسیای میانه دارد، از امکان کشت فراسرزمینی بهره ببرد و کشاورزان‌مان را به سمت کشورهای دیگر هدایت کنیم تا کشت فراسرزمینی انجام دهند. این کارشناس و پژوهشگر محیط‌زیست و توسعه پایدار ضمن تاکید بر ضرورت گنجاندن موضوعات مربوط به کشت محصولات کشاورزی، مسائل محیط‌زیست و منابع آبی در اسناد همکاری با کشورها اضافه کرد: باید با تعاملات جهانی، از دستاوردهای سایر کشورها استفاده کرد. حتی کشورهای اروپایی نیز درباره خشکسالی نگرانی‌هایی دارند و اقداماتی در این زمینه داشته‌اند. محبوب‌فر با اشاره به بهره‌گیری برخی کشورهای خاورمیانه از آب‌شیرین‌کن‌ها، توضیح داد: قطب استفاده از فناوری آب‌شیرین‌کن در منطقه، امارات و عربستان هستند، اما ایران نمی‌تواند صرفا بر یک روش متمرکز شود. بهره‌گیری از آخرین فناوری آب‌شیرین‌کن که نمک و فاضلاب کمتری تولید و بتواند آب را برای برخی از استان‌های کنار دریا شیرین کند، می‌تواند موردتوجه ایران باشد، اما قطعا نباید تنها بر آن متمرکز شد. رفع معضل کمبود آب در کشور، باید با استفاده از ترکیبی از روش‌های مختلف باشد. ایران باید اولویت اول خود را محیط‌زیست و آب تعریف کند و توجه داشته باشیم که جنگ‌های آینده بر سر آب و منابع غذایی است اما متاسفانه به‌رغم بحران‌ها، شاهد برداشت‌های جدید از رودخانه‌هایی هستیم که با مشکل مواجه هستند. اینها نشان می‌دهد ما هنوز نپذیرفته‌ایم که کشورمان مشکل محیط‌زیست دارد.
