آیا رسانهها مسئول ناامیدی مردم هستند؟
نگار فیض‌آبادی، انصاف نیوز: وحید شریعت درباره‌ی وظیفه‌ی رسانهها در آرام نگه داشتن جو جامعه در زمان بحران گفت «تغییر در رفتار سیاستمداران است که می‌تواند مردم را امیدوار کند.» اکبر منتجبی هم گفتن واقعیت را از وظایف اصلی رسانهها دانست.
گفت‌وگوی یک روانپزشک و یک روزنامه‌نگار با خبرنگار انصاف نیوز را در ادامه می‌خوانید.
دکتر سیدوحید شریعت، رئیس انجمن علمی روانپزشکان، در پاسخ به این سوال که مواجهه‌ی مردم با اخبار منفی (قیمت دلار و طلا، مکانیزم ماشه و…) باید چگونه باشد گفت: «نمی‌شود به مردم گفت خبر نخوانند و مطلع نباشند، مشکل زمانی ایجاد می‌شود افراد با غرق کردن خودشان در اخبار، از زندگی روزمره جا بمانند. بنابراین باید جلوی غرق شدن در خبرها را گرفت.»
این روانپزشک در پاسخ به این سوال که با وجود تورم و… امید به آینده را چطور می‌شود حفظ کرد، گفت: «گرانی‌ها جزو واقعیت‌های زندگی ما هستند و چیز تازه‌ای هم نیستند و در طول دهه‌های گذشته مرتب با آنها درگیر بودیم و فرسوده شدیم. مردم به نوعی به ناامیدی و بی‌آیندگی عادت کردند. این ناامیدی و نبود چشم‌انداز روشنی برای آینده باعث شده تا جوان‌ها به مهاجرت فکر کنند.»
وحید شریعت: عده‌ای از ناامیدی مردم استفاده می‌کنند
او در ادامه اضافه کرد: «وقتی سیاستمداران حرف می‌زنند می‌بینیم عقلانیتی در صحبت‌هایشان وجود ندارد؛ در چنین شرایطی نمی‌توان به مردم گفت آرام، شاد و امیدوار باشید اما درکل بخشی از امیدواری را باید در دلمان زندگی‌مان نگه داریم تا بتوانیم منتظر روزهای خوب باشیم.»
رئیس انجمن روانپزشکی ایران درباره‌ی راهِ افزایش عقلانیت در سیاستمداران گفت: «سوال سختی است، چون آنچه در سیاست اهمیت دارد قدرت است و هر کسی می‌خواهد بر رقیب سیاسی خودش غلبه کند و آنچه در نظر سیاستمداران کمتر اهمیت دارد، نظر مردم است.
در چنین فضایی ممکن است سیاستمداران از ناامیدی مردم هم برای پیروزی خودشان استفاده کنند. برای رسیدن به عقلانیت، چاره‌ای جز این نیست که سیاستمداران نظر مردم را بپذیرند. اگر دستگاه‌ها یاد بگیرند به جای انتخاب کردن برای مردم، فضا را فراهم کنند که مردم خودشان تصمیم‌گیرنده باشند، در این صورت، می‌توان گفت شاهد عقلانیت هستیم.»
پیامد «ناشایسته‌سالاری»
او در ادامه درباره‌ی سیستم‌های نظارتی گفت: «شاهد ناشایسته‌گزینی افراطی هستیم. طبیعی است که نتیجه‌اش همین چیزی می‌شود که جامعه احساس می‌کند.»
شریعت درباره‌ی تغییر وضعیت در دولت آقای پزشکیان گفت: «دولت جدید عملا در سیاست‌ها توان زیادی ندارد. شاید بتوان گفت حدود ۱۰-۲۰ درصد تغییر ایجاد کرده باشند اما به دلیل وجود لایه‌های دیگر، نمی‌توانند بیش از این تاثیرگذار باشند. این لایه‌ها گویی بویی از عقلانیت نبرده‌اند و به آسانی نمی‌شود تغییراتی ایجاد کرد.»
اهمیت شبکه‌سازی ارتباطی | دغدغه‌های اقتصادی در اتاق درمان
آقای شریعت در ادامه درباره‌ی ایجاد تعادل بین بی‌حسی و درماندگی جامعه گفت: «ساختن شبکه‌های اجتماعی کوچک در محل کار و بین دوستان و… کمک می‌کند افراد علی‌رغم سختی‌ها، بتوانند خودشان را زنده و امیدوار نگه دارند. شبکه‌سازی ارتباطی حتما برای مردم کار می‌کند و کنار هم بودن تا حدی موثر است تا افراد رنج کمتری را تجربه کنند.»
این روانپزشک در پایان با بیان تاثیرگذاری شرایط اقتصادی در اتاق درمان اضافه کرد: «بسیاری افراد هستند که در کسب و کارشان به مشکل خورده‌اند و یکی از بزرگترین استرس‌های افرادی که به اتاق درمان می‌آیند، این است که در شغلشان دچار مشکل شوند (یا شدند) و آن شرایط بخور و نمیر را هم از دست بدهند.»
اکبر منتجبی: باید واقعیت‌ها را به مردم گفت
اکبر منتجبی، سردبیر روزنامه‌ی سازندگی، درباره‌ی وظیفه‌ی رسانهها در آرام نگه داشتن جو جامعه گفت: «رسانه نمیتواند نسبت به تحولات سیاسی و اقتصادی بی‌تفاوت باشد؛ این دو در کشور ما به هم ارتباط مستقیم دارند.
اتفاقات سیاسی، مثبت و منفی روی اقتصاد ما بسیار تاثیرگذار هستند. حتی اگر در حد چند جلمه‌ی مثبت وزیر امور خارجه باشد که بوی امید از آن بیاید، بازار به آن واکنش نشان می‌دهد و رو به آرامش می‌رود و برعکس آن هم صادق است؛ کنش‌های سیاسی داخل و خارج از کشور به قدری اثرگذار هستند که تاثیرش را روی قیمت دلار و سکه و… می‌بینیم.»
«با بستن چشم‌ها واقعیت عوض نمی‌شود» | «رسانه باید واقعیت را بگوید»
او ادامه داد: «رسانه باید واقعیت‌ها را منعکس کند چون اساسا رسانه نمیتواند چشمش را بر تحولات ببندد و بگوید بعد از مکانیسم ماشه هیچ اتفاقی نخواهد افتاد و اگر تاثیری هم بوده قبلا آن را دیده‌ایم! ما خودمان می‌بینیم که افزایش قیمت‌ها بی‌تاثیر از اتفاقاتی مثل مکانیسم ماشه و… نبودند.
واقعیت این است که سرمایه‌گذار در چنین شرایطی حاضر به سرمایه‌گذاری نیست و متاسفانه بسیاری از آقایان این واقعیت‌ها را در نظر نمی‌گیرند. ممکن است سرمایه‌گذار پولش را به کشورهای همسایه می‌برد تا کسب‌وکارش را ادامه دهد، چون نمی‌خواهد متضرر شود.»
به گفته‌ی منتجبی: «تقاضای عمومی هم تاثیر دارد چون مردم می‌‌خواهند ارزش پولی که در بانک دارند، حفظ شود. بنابراین سکه و طلا می‌خرند و تقاضا زیاد می‌شود. در چنین فضایی نمی‌شود به رسانهها گفت از گرانی‌ها ننویسید.
درصورتی‌که ما باید بنویسیم اما متاسفانه نهادهای بالادستی مخصوصا شورای عالی امنیت ملی (به ویژه دبیرخانه‌شان) در سال‌های گذشته مواد و قوانینی را تصویب کرده‌اند که حتی نمی‌توانید قیمت گوشت را بنویسید چون می‌گویند باعث تشویش اذهان عمومی شده است! با بستن چشم‌ها و فکر نکردن به یک موضوع، چیزی حل نمی‌شود. واقعیت جاری با نفی کردن ما تغییر نمی‌کند.
حتی اگر رسانه‌های داخلی درباره‌ی واقعیت‌های جامعه حرف نزنند، شبکه‌های خارج از کشور راست و دروغ را مخلوط می‌کنند یا اخبار به شکل زیرزمینی منتشر می‌شوند که اتفاق خوبی نیست.»
یک روزنامه‌نگار: مرجعیت رسانه را عامدانه از بین بردند
منتجبی درباره‌ی مرجعیت رسانه‌های داخلی ایران گفت: «جریانی این مرجعیت را از بین برد. وقتی یک شبه ۲۰-۳۰ روزنامه را توقیف می‌کنند، وقتی تعدادی از روزنامه‌نگاران را بازداشت می‌کنند، وقتی صداوسیما به دست کسانی سپرده می‌شود که منویات و افکار یک جناح خاص را دنبال می‌کنند، طبیعتا چیزی به نام مرجعیت رسانه باقی نمی‌ماند.»
او گفت: «بعد از جنگ ۱۲ روزه آقای متقی را دیدیم که به عنوان استاد دانشگاه، در تلویزیون این‌طور تحلیل کرد که یک هفته‌ی دیگر اسرائیل حمله می‌کند اما این اتفاق نیفتاد. بعدا هم خود آن شخص که جنگ‌طلبانه صحبت کرده است و هم خود صداوسیما برای مردم اعتبار نخواهند داشت. این کار باعث شد دل مردم خالی شود.
چرا جواد لاریجانی باید آن جمله را بگوید که ناف ترامپ را نشانه می‌گیریم! اگر این حرف‌ها را یک روزنامه می‌نوشت، مدیر مسئول و سردبیر در زندان بودند اما درباره‌ی تلویزیون این اتفاق نیفتاد.
منتجبی صداوسیما را ابزار رسمی دانست و در ادامه اضافه کرد «عده‌ای عامدانه خواستند رسانه را بی‌اثر کنند و همین کار را هم انجام دادند. آنها با اتهامات واهی، بازداشت و… باعث شدند روزنامه‌نگار دیگر جرات نکند بنویسد. صداوسیما هم از آن طرف حرف‌هایی می‌زند که در هیچ بازار مکاره‌ای پیدا نمی‌شود.»
«مسئولان توی دل مردم را خالی می‌کنند نه رسانهها»
منتجبی درباره‌ی مسئولیت رسانهها در کنار اطلاع‌رسانی و آرام کردن مردم در میان اخبار منفی و بحران‌ها گفت: «رسانه توی دل مردم را خالی نمی‌کند. اگر رسانهها واقعیت‌ها و تحلیل‌های مبتنی بر آن را بگویند و در نهایت این نتیجه‌گیری به دست بیاید که کسانی در دولت می‌توانند کمک کنند، می‌شود امیدواری ایجاد کرد.
ولی وقتی نتوانیم بنویسیم، اخبار غیر رسمی و مطالبی در کانال‌های تلگرامی منتشر می‌شوند که سفارش‌دهنده و اسپانسرها از آنها خواسته‌اند.»
این روزنامه‌نگار در پاسخ به این سوال که چطور می‌شود مراجع قدرت و ابزارهای آن را پاسخگو کرد گفت: «ابزاری وجود ندارد. شورای نظارت بر صداوسیما وجود دارد اما عملا هیچ کاره است. چون دیدیم برای آنهایی که اظهارنظرهای اشتباه داشتند هیچ اتفاقی نیفتاد. اگر کسی در روزنامه‌ی اصلاح‌طلبی برخی مطالب صداوسیما را منتشر می‌کرد برایش مشکل پیش می‌آمد. مردم هم صداوسیما را نه به عنوان رسانه که به مثابه‌ی بلندگو و تریبون رسمی می‌بینند.»
اکبر منتجبی: راه‌حل حاکم کردن نظام حزبی است
منتجبی درباره‌ی پاسخگو کردن مسئولان گفت: «کار آسانی نیست. مدیران دولتی، نهادها و سازمان‌ها، نمایندگان مجلس خودشان را در مقام پاسخگویی نمی‌دانند. کسانی که مستقیم و غیرمستقیم از مردم رای گرفتند پاسخگو نیستند و راه‌حل این مشکل، حاکم کردن نظام حزبی است.
وقتی مردم به یک حزب رای بدهند، مطالبه‌هایشان را از همان طریق پیگیری می‌کنند. اگر حزب پاسخگو نباشد، مردم دیگر به او رای نمی‌دهند و بعد از آن احزاب تلاش می‌کنند پاسخگو باشند و مسئولانه عمل کنند. مدیران حزب‌ها می‌توانند به مسئولان دولتی فشار بیاورند تا به خواسته‌های مردم رسیدگی کنند.»
او درباره‌ی اینکه شرایط نسبت به گذشته چه تغییری کرده است، گفت: «آقای پزشکیان خودش خوب است اما دولتش نه. تناقض‌هایی در دولت وجود دارد که باعث می‌شود کار پیش نرود. مردم تابستان بابت قطعی‌های برق ناراضی بودند اما وزیر نیرو چه پاسخی داد؟»
«صداوسیما جناحی‌تر شده است»
منتجی در ادامه درباره‌ی عملکرد صداوسیما گفت: «خواستند خیلی جناحی به نظر نرسند و مهمان‌هایی را هم دعوت کردند اما یک رسانه با مهمان دعوت کردن، غیر جناحی و میانه‌رو نمی‌شود. مادامی که مدیرانش از یک جناح هستند، آن رسانه هم جناحی است.
تعدادی از اصلاح‌طلبان و افرادی مثل آقای شمس‌الواعظین را به تلویزیون دعوت کردند اما این نشان می‌دهد صداوسیما جناحی‌تر هم شده است که خواستند با چند مهمان فضا را عوض کنند. صداوسیما باید غیرجناحی مدیریت شود تا تبدیل به تریبون همه‌ی افراد و نه صرفا عده‌ای خاص شود.»
انتهای پیام
