چاپلوسی؛ ریشه خودخواهی و بحران عدالت اجتماعی
محمدتقی فاضل میبدی، عضو ارشد مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در کانال تلگرامی پژوهشکده اندیشه دینی معاصر نوشت: «یکی از کلمات تکراری در قرآن که فرعون مظهر آن است، «استکبار» است. این رذیله اخلاقی بسیار خطرناک است، چراکه اگر در جامعه فراگیر شود، اخلاق اجتماعی را از بین می‌برد، امنیت اجتماعی را نابود می‌کند و اقتصاد و عدالت اجتماعی را مختل می‌سازد.
برای شناسایی منشأ این بیماری اخلاقی، باید به برخی تعالیم پیامبر و ائمه(علیهم السلام) رجوع کرد. یکی از آبشخورهای این رذیلت اخلاقی، فرهنگ چاپلوسی و مداحی است. زمانی که افراد در برابر مقام‌های بالاتر از خود تنها حسن‌ها را بر می‌شمارند و هیچ جرئت انتقادی ندارند، این تملق است. به قول مولوی، زمانی که انسان‌ها در برابر فردی سرمست از مدح‌های او شوند، او دچار غرور و خودخواهی می‌شود.
فرعون از مادر فرعون زاده نشد؛ بلکه ستایش‌ها و چاپلوسی‌ها او را به آنجا رساند. مولوی در این زمینه می‌گوید که این نوع ستایش‌ها که تنها خوبی‌ها را می‌گوید، بسیار خوشایند است، اما بسیار خطرناک است. امام علی(علیه‌السلام) نیز در «نهج‌البلاغه» به ستایش‌های بی‌جا اشاره کرده و می‌فرماید: «اللَّهُمَ لَا تُؤَاخِذْنِی بِمَا یَقُولُونَ»، یعنی خدایا مرا به آنچه می‌گویند، مؤاخذه نکن.
چاپلوسی اگر در جامعه‌ای رسوخ کند، درخت استکبار و ظلم را می‌رویاند. حضرت علی (علیه‌السلام) در عهدنامه مالک اشتر به استانداران توصیه می‌کند که برای شکستن این فرهنگ، باید مردم جرئت انتقاد و سخن گفتن بدون لکنت داشته باشند.
ایشان می‌فرماید که جامعه باید طوری باشد که افراد بتوانند بدون ترس و لکنت، سخن بگویند. همچنین می‌فرماید: «لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّهٌ لَا یُؤْخَذُ لِلضَّعِیفِ فِیهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِیِّ»، هیچ امتی به قداست نخواهد رسید اگر حق ضعیف از قوی گرفته نشود.
بنابراین، اخلاق اجتماعی باید به‌طور عمیق در جامعه نهادینه شود تا امنیت و عدالت اجتماعی تأمین گردد و مردم در برابر ظلم سکوت نکنند.»
برگرفته از کتاب «دین و اخلاق اجتماعی»، جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، نشر میراث اهل قلم (با همکاری گروه پژوهشی اندیشه دینی معاصر)، ۱۴۰۱، ص۳۹۱-۳۹۹.
انتهای پیام
