کشت گلخانه‌ای؛ نسخه نجات کشاورزی در عصر خشکسالی
سایت پیام آشنا (استان البرز) نوشت: «با ورود ایران به پنجمین سال پیاپی خشکسالی و تداوم کاهش بارندگی‌ها، منابع آبی کشور در وضعیت بحرانی قرار گرفته‌اند. طبق هشدارهای کارشناسان، متوسط بارش‌ها در سال‌های اخیر به پایین‌ترین سطح خود در دهه‌های گذشته رسیده و حجم ذخایر سدها به شدت کاهش یافته است. در چنین شرایطی، بازنگری در الگوی مصرف آب در بخش‌های مختلف، به‌ویژه کشاورزی که بیش از ۸۰ درصد منابع آبی کشور را مصرف می‌کند، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
کشاورزی سنتی، مقصر اصلی اتلاف منابع آبی
عمده زمین‌های کشاورزی کشور هنوز با شیوه‌های سنتی و غرقابی آبیاری می‌شوند؛ روشی که در اقلیم خشک ایران دیگر نه صرفه اقتصادی دارد، نه پایداری زیست‌محیطی. از طرفی، سیاست‌های انتقال آب و توسعه صنعتی در مناطق کم‌آب، تنش آبی را در مناطق بالادست تشدید کرده‌اند. نمونه‌ی بارز آن، انتقال آب از سرشاخه‌های زاگرس به مناطق مرکزی مثل یزد و اصفهان است.
گلخانه؛ نقطه امید کشاورزی پایدار
در چنین شرایطی، کشت گلخانه‌ای به‌عنوان روشی کم‌مصرف، پربازده و فناورانه، مورد تاکید نهادهای قانون‌گذار، مجریان کشاورزی و مراکز علمی قرار گرفته است.
نادرقلی ابراهیمی، نماینده مجلس، با اشاره به پتانسیل بالا در این حوزه گفته است: «برداشت محصول در یک هکتار گلخانه معادل ۱۰ تا ۱۲ هکتار فضای باز است و می‌تواند برای ۱۰ نفر اشتغال ایجاد کند.»
از سوی دیگر، محمدمهدی برومندی، معاون باغبانی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده که بر اساس سند توسعه هفتم، تولید محصولات گلخانه‌ای باید از ۳.۵ به ۱۰ میلیون تن برسد.
استان البرز؛ الگوی منطقه‌ای در کشت گلخانه‌ای
استان البرز نیز در سال‌های اخیر، به یکی از پیشگامان توسعه گلخانه‌های مدرن در کشور تبدیل شده است. نزدیکی به بازار مصرف پایتخت، دسترسی به نیروی متخصص، وجود مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی در کرج و اشتهارد، و همچنین بحران شدید منابع آب در دشت‌های ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد، موجب شده تا حرکت به‌سمت کشت‌های گلخانه‌ای در این استان شتاب بیشتری بگیرد.
بنا بر آمار جهاد کشاورزی البرز، بیش از ۷۰۰ هکتار گلخانه فعال در این استان وجود دارد که محصولات متنوعی چون فلفل دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی، خیار، توت‌فرنگی و سبزیجات صادراتی را تأمین می‌کنند. همچنین چند پروژه بزرگ گلخانه‌ای با فناوری هیدروپونیک و سیستم‌های هوشمند در شهرستان‌های اشتهارد و نظرآباد در دست اجراست.
این تجربه موفق در البرز می‌تواند الگوی اجرایی مناسبی برای سایر استان‌های کم‌آب کشور باشد؛ به‌ویژه استان‌هایی که با توسعه بی‌رویه صنعتی و کاهش سفره‌های آب زیرزمینی مواجه‌اند.
صرفه‌جویی آبی، مزیت راهبردی گلخانه‌ها
گلخانه‌ها، تا ۹۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی دارند و برخلاف کشاورزی سنتی، امکان تولید محصول در تمام فصول و در محیطی کنترل‌شده را فراهم می‌کنند. این ویژگی در شرایط کاهش منابع آبی و دمای فزاینده، یک مزیت حیاتی به شمار می‌رود.
رضا سپه‌وند، عضو کمیسیون انرژی مجلس، هشدار داده: «اکنون در نقطه اوج بحران آبی هستیم. اگر الگوی مصرف اصلاح نشود، چاره‌ای جز تعطیلی نیروگاه‌های برق‌آبی نخواهیم داشت.»
فناوری؛ پیشران تحول در کشاورزی
غلامرضا گل‌محمدی، رئیس مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، نیز با اشاره به ضرورت فناوری‌محور شدن کشاورزی، خواستار تدوین «اطلس فناوری» و تسریع در هوشمندسازی گلخانه‌ها شده است. به گفته او، بدون کاربرد فناوری‌های نوین، نمی‌توان بازده کشاورزی را افزایش و مصرف آب را مدیریت کرد.
مزایای کلیدی کشت گلخانه‌ای
- کاهش مصرف آب: صرفه‌جویی تا ۹۰ درصد نسبت به روش‌های سنتی
- افزایش بهره‌وری: تولید معادل ۱۰ تا ۱۲ هکتار فضای باز در هر هکتار گلخانه
- اشتغال‌زایی بالا: ایجاد اشتغال مستقیم برای ۱۰ نفر در هر هکتار
- ارزآوری قابل توجه: بیش از ۵۵٪ از درآمد ارزی صادرات کشاورزی
- امنیت غذایی پایدار: امکان تولید در تمام فصول و کنترل کامل بر کیفیت محصول
در دوران تشدید بحران آب و اقلیم، کشت گلخانه‌ای نه یک انتخاب، بلکه یک الزام ملی است. تجربه استان‌هایی مانند البرز و خراسان رضوی نشان می‌دهد که با سرمایه‌گذاری هدفمند، حمایت دولتی، و ورود بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان، می‌توان کشاورزی ایران را به مسیری پایدار، کم‌مصرف و صادرات‌محور سوق داد. اگر امروز تصمیم نگیریم، فردا دیگر فرصتی برای تصمیم‌گیری نخواهیم داشت.»
انتهای پیام
