سپاس از همسایه: چهار دهه میزبانی ایران از مهاجرین افغانستان
محرم علی عالمیان از دانشجویان بین الملل افغانستان در یادداشت ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «سپاس از همسایه: چهار دهه میزبانی ایران از مهاجرین افغانستان» می نویسد:
از قدیم گفتند که رسم جوانمردی این است که به پاس زحمات و مهمان نوازی باید سپاسگزاری کرد. در روزگارانی که جهان مرزهای خود را بر روی مهاجران بسته و دیوارهای مرزی‌اش را بالاتر برده است، ایران چهار دهه است که درِ خانه‌اش را به روی مردم جنگ‌زده افغانستان گشوده نگه داشته است.
از روزهای تیره تجاوز شوروی در سال ۱۳۵۸ تا فرار مردم از خشونت و ترس طالبان در سال‌های اخیر، ایران خانه دوم میلیون‌ها افغان بوده است؛ خانه‌ای که گرچه همیشه بی‌دغدغه و بی‌چالش نبوده، اما در آن امید، تحصیل، کار، و امنیت نسبی برای نسل‌های مهاجر فراهم آمده است.
در طول بیش از چهل سال، میلیون‌ها تن از مردم افغانستان، از زن و مرد و کودک گرفته تا پیر و جوان، به ناچار خاک وطن را ترک کردند و به ایران پناه آوردند؛ کشوری با اشتراکات زبانی، دینی، فرهنگی و تاریخی که این پناهجویان را نه بیگانه، که هم ریشه و هم فرهنگ تلقی کرد. این میزبانی نه فقط یک تصمیم سیاسی، بلکه بازتابی از پیوندهای عمیق میان دو ملت بود.
در زمان‌هایی که جامعه جهانی برای اسکان پناهندگان برنامه ریزی‌های سنگین اما کند انجام می‌داد، ایران با وجود چالش‌های داخلی از جمله جنگ، تحریم، تورم و فشارهای اقتصادی، مهاجران افغان را پذیرفت و در بسیاری موارد همان خدماتی را به آنان ارائه داد که به شهروندان خود می‌دهد. امروز نیز ایران یکی از سه کشور اصلی میزبان بزرگ ترین جمعیت پناهندگان افغان در جهان است.
از بزرگ‌ترین جلوه‌های این مهمان‌نوازی، امکان تحصیل رایگان کودکان مهاجر افغان در مدارس دولتی ایران است. در حالی که بسیاری از کشورهای میزبان مهاجران، آموزش را تنها برای افراد دارای مدارک قانونی ممکن می‌سازند، ایران از سال ۱۳۹۴ با صدور فرمانی از سوی رهبر خردمند این کشور، به همه کودکان افغان (حتی فاقد مدارک هویتی) اجازه ورود به مدرسه را داد. این تصمیم انسانی، امروز بیش از نیم‌میلیون کودک افغان را پشت میزهای درس در ایران نشانده است.
از سوی دیگر، نظام بهداشت و درمان ایران در شرایطی که تحت فشارهای بین‌المللی و اقتصادی قرار دارد، خدمات درمانی را برای بسیاری از مهاجران افغان فراهم کرده و بیمه سلامت مهاجران نیز گام مهمی در این مسیر بوده است. در شهرهای مرزی، روستاها و حتی پایتخت، خانواده‌های افغان دسترسی نسبی به درمان داشته‌اند؛ امری که در کشورهای توسعه یافته نیز گاهی به‌سختی برای مهاجران فراهم است.
اما میزبانی تنها در ارائه خدمات خلاصه نمی‌شود؛ بلکه در فرصت مشارکت اجتماعی و اقتصادی نیز جلوه می‌کند. افغان‌ها در ایران تنها پناهنده نبوده‌اند، بلکه در بخش‌های مختلف اقتصاد نقش‌آفرینی کرده‌اند. از کشاورزی در ورامین و شیراز گرفته تا کارگری در شهرهای صنعتی، و حتی تحصیل در دانشگاه‌ها و تدریس در مدارس، مهاجران افغان در بافت اجتماعی ایران تنیده شده‌اند.
بی‌تردید، این همزیستی چهل‌ساله خالی از چالش نبوده است. تبعیض‌های فردی، نگاه‌های بعضاً امنیتی، یا محدودیت‌های قانونی گاه مهاجران را با دشواری‌هایی مواجه کرده‌اند. اما این چالش‌ها، نباید ما را از دیدن کلیت تصویر باز دارد؛ تصویری که در آن، ایران علی رغم تمام مشکلات داخلی، از کرامت انسانی دفاع کرده و به همسایه‌اش پناه داده است.
در جهانی که برخی دولت‌ها از واژه «پناهنده» هراس دارند و مهاجر را تهدیدی برای نظم و امنیت ملی می‌دانند، سیاست ایران در پذیرش مهاجران افغانستانی یک سرمایه اخلاقی و انسانی ست که باید دیده و ارج نهاده شود. به‌ویژه در این دوران که افغانستان بار دیگر با انزوای جهانی و محدودیت‌های شدید انسانی مواجه شده است، این همدلی تاریخی، چراغی است که می‌تواند راه را برای آینده‌ای بهتر روشن سازد.
سپاسگزاری از ایران و ایرانیان تنها یک واکنش احساسی نیست؛ بلکه یک تعهد اخلاقی، انسانی و تاریخی است. نسل‌های مهاجر افغان، چه آنان که هنوز در ایران زندگی می‌کنند، و چه آنانی که از آنجا به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند، باید قدر این چهار دهه میزبانی را بدانند و در هر کجا که هستند، سفیرانی برای تقویت تفاهم و احترام میان دو ملت باشند.
ما افغان‌ها، در روزگار بی‌پناهی، خانه‌ای یافتیم که گرچه ساده و گاه پرچالش، اما گرم و آشنا بود. این خانه، ایران بود. باشد که قدردانی ما نه تنها در کلمات، بلکه در رفتار، قانون‌مداری، احترام متقابل و تلاش برای همزیستی مسالمت‌آمیز متجلی شود. ما از ایران سپاسگزاریم؛ نه فقط برای میزبانی، بلکه برای همدلی، برای درک، و برای ایستادگی در کنار ملتی که بارها از نو آغاز کرده است.
انتهای پیام
