معرفی ۱۰ رمان ممنوعه ایرانی + دلایل ممنوعیت

رپورتاژ آگهی

هدف ما در این مقاله معرفی ۱۰ رمان ایرانی است که به دلایل مختلفی مجوز چاپ نگرفتند یا پس از مدتی مجوزشان باطل شده و تجدید چاپ نشده اند. اغلب کتاب های ممنوعه به سختی در بازار قابل تهیه هستند.بدون معطلی به سراغ این کتاب ها می رویم.

۱.عقرب روی پله‌های راه‌آهن اندیمشک، یا، از این قطار خون می‌چکه قربان (حسین مرتضائیان آبکنار)

این کتاب برای اولین بار در سال ۱۳۸۵ منتشر شد و پس از دو چاپ اول هرگز مجوز چاپ مجدد نیافت. موضوع کتاب جنگ ۸ ساله ایران و عراق است. خلاصه ای از کتاب: «سرباز وظیفه مرتضی هدایتی که خدمت خود را تمام کرده و مرخص شده است منتظر وسیله‌ای است تا با آن خود را به تهران برساند. ضمن مرور خاطرات او از جبهه، معلوم می‌شود که سر راه، دژبان برگه‌ی تصفیه حساب او را پاره کرده است و حالا هیچ مدرکی دال بر فراری نبودن خود در دست ندارد.» حسین مرتضاییان آبکنار خود در جنگ به عنوان سرباز وظیفه حضور داشته و از نزدیک شاهد این رویدادها بوده است. او در مقدمه کتاب می‌نویسد که «تمام صحنه‌های این رمان واقعی‌ست.». دلیل ممنوعیت رمان دیدگاههای مرتضائیان درباره جنگ  است.

طوطی (زکریا هاشمی):

در سایت وینش در معرفی این کتاب آمده است:

این رمان، از جهت فضای داستانی و روایتی که از محلات حاشیه‌ی شهر و به خصوص محله‌ی شهر نو میدهد در ادبیات فارسی کم‌نظیر است. از لحاظ زبانی نیز تمایزش در گفتگوهای جاهلی و کوچه‌بازاری ست. رمان طوطی، داستانی ست با شروع سیاه و پایان سیاه و از این وجه به نظر می‌رسد یکی از پوچ‌انگارترین رمان‌های فارسی باشد.

این کتاب به‌دلیل پس زمینهٔ شهوانی داستان در زمرهٔ آثار ممنوعه در جمهوری اسلامی قرار گرفته و پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷) در ایران تجدید چاپ نشده‌است.

توپ مرواری (صادق هدایت)

در سایت نقد کتاب کتابلازم توپ مرواری اینگونه معرفی شده است:

در توپ مرواری، بازگوییِ داستانیِ توپی که در میدان ارک قرار داشت و زنان (بر اساس باوری خرافی) برای آبستن شدن سوارش می‌شدند، بهانه‌ی مرور بر مقوله قدرت از دوره صفویه تا دهه ۱۳۳۰ می‌شود. هر سطر این داستان اشاره به موضوعی تاریخی دارد، و هدایت برای بازگویی تاریخ به سلیقه خود، قالبی ابتکاری می‌آفریند. این نوشته لحنی افسانه‌وار و زبانی هتاک دارد. هدایت با نثر پخته‌ی کلاسیک‌مآب خود نثر متون کهن را تقلید می‌کند. و با به کارگیری زبان‌های عربی، ترکی و لهجه‌های گوناگون زبان فارسی به نوعی درهم‌آمیختگی عجیب از سرگذشت‌ها و باورها دست می‌یابد. همه امور مهم را به شوخی می‌گیرد تا تابوها را بشکند و با خرافه‌پرستی مقابله کند.

نکته جالب در مورد این کتاب ممنوعیت آن در قبل و بعد از انقلاب است. بعبارتی این کتاب هرگز به صورت رسمی چاپ نشده است. دلیل ممنوعیت هم متفاوت است. قبل از انقلاب بدلیل دیدگاه هدایت نسبت به پادشاهان ایران و بعد از انقلاب بدلیل دیدگاه هدایت نسبت به روحانیون.

همسایه‌ها (احمد محمود):

محتوای این کتاب در سایت کتاب رومی به این شرح آمده است:

«رمان همسایه ها سیر رشد روحی و تحول فکری نوجوانی از طبقه پایین اجتماع است به جوانی آگاه و مبارز و مقاوم. در جریان این تحول است که خالد همچنان که در زمینه مسائل عاطفی از روابط صرفاً غریزی با بلورخانم (زن همسایه) به احساس لطیف عشق نسبت به دختری جوان به نام سیه چشم می رسد، از مرحله ابراز واکنش های ابتدایی و بچگانه نسبت به بالادستی ها، به شناخت عوامل فقر و بدبختی جامعه و راه های مبارزه با آن ها دست می یابد.»

کتاب همسایه ها پیش از انقلاب دو بار به چاپ رسید و پس از انقلاب به دلیل چند صفحه از متن کتاب که محتوای اروتیک داشت مجوز چاپ نیافت. بهمین دلیل برای تهیه کتاب ناچاریم یا به یک کتابفروشی دست دوم مراجعه کنیم و یا بصورت افست کتاب را تهیه کنیم.

دن کیشوت های ایرانی (بیژن عبدالکریمی)

این رمان می کوشد نحوه مواجهه ما ایرانیان را با مسائل جهانیِ حاصل از ظهور مدرنیته مورد تامل، بررسی و بازبینی مجدد قرار دهد. این کتاب که پس از چند چاپ اولیه لغو مجوز شد، در حوالی قرن ۱۹ در جریان است و دلیل لغو مجوز آن بررسی دقیقی است که از تاریخ بابیت و بهائیت داشته است.

فریدون سه پسر داشت (عباس معروفی):

خلاصه ای از کتاب: « با توجه به اسطوره فریدون در شاهنامه، عباس معروفی رمان “فریدون سه پسر داشت” را می‌نویسد. فریدن امانی، صاحب کارخانه “بی‌اف. ‌گودریچ” چهار پسر دارد و یک دختر. داستان در بستر انقلاب شکل می‌گیرد. فریدون امانی که طرفدار شاه است، انبار کارخانه‌اش در جریان انقلاب به آتش کشیده می‌شود. برای نجات ثروتش به اسلام پناه می‌برد و در این راه پسرش اسد یاری‌اش می‌دهد. فریدون امانی در دامان حکومت اسلامی، به نمایندگی از طرف مردم، به مجلس راه می‌یابد.»

داستان “فریدون سه پسر داشت” از یک سو با جامعه و تناقض‌های آن و از دیگر سو با فردیت و روان آدم سر و کار دارد. داستان به شکل جریان سیال ذهن نوشته شده و از زبان مجید نقل می‌شود. مجید در تبعید تنها شده است، با تنی فرسوده و افکاری پریش. داستان در ذهن پریشان مجید می‌گذرد. هجوم خاطره‌هاست به ذهن خسته او: «گیج و گول بودیم، بی‌هدف بودیم، از شکستن و آتش زدن کیف می‌کردیم، و نمی‌دانستیم چه می‌خواهیم. دود چشم‌های ما را گرفته بود و هیچ‌وقت از خودمان نپرسیدیم چرا». و در رابطه با برادران: «ما چه می‌دانستیم که بعدها به خون یکدیگر تشنه‌می‌شویم»

حاجی آقا (صادق هدایت)

شرح اغراق‌آمیزی است از زندگی یک حاجی نمونه که در اغلب صحنه‌های اجتماعی نیز حضور دارد. حاجی ابوتراب مردی است ۸۹ ساله با چهار زن مرده و شش زن طلاق گرفته و هفت زن دیگر که در قید حیات هستند؛ سهام‌دار کارخانه است و مالک زمین و مستغلات؛ تاجر بازاری است و سیاستمدار وزیر و وکیل‌تراش؛ کارچاق‌کن است و اهل زدوبند؛ تظاهر به مسلمانی می‌کند اما حتی ماه رمضان هم روزه نمی‌گیرد؛ در یک کلام، معجونی است از رذائل. همدست او برای تحمیق مردم فردی است به نام حجه‌الشریعه که مواجب‌بگیر اوست. در این میان خیزران نژاد، روزنامه‌نگار تندرو و انقلابی، و منادی‌الحق، شاعر رک‌گو و حق‌طلب مزاحم آن دو هستند.

معصومه شیرازی (محمد علی جمالزاده)

داستان با حسابرسی روز قیامت در صحرایی برهوت آغاز می شود؛ جایی که انبوه مردگان با شنیدن بانگ صور اسرافیل از قبر بیرون آمده و برای پس دادن حساب اعمال در پای میزان الهی به صف ایستاده اند. ناگهان همهمه و غوغایی بپا می شود و نوبت بازخواست زنی به نام «معصومه» اهل شیراز، در پیشگاه عدالت الهی می رسد. او در محضر پروردگارش، تقاضای دادخواهی از شیخ مشهوری از اهالی نیشابور دارد و بدین ترتیب شروع به تعریف داستان زندگی اش می کند.

این کتاب پیش از انقلاب ۵۷ به چاپ رسید ولی پس از آن مجوز انتشار نیافت. دلیل عدم انتشار کتاب سرگذشت “معصومه” شخصیت اصلی آن است که در کشمکش های داستان کارش به روسپی‌گری کشیده شده.

سنگ صبور (صادق چوبک)

احمدآقا شخصیت اصلی این رمان است، که با نگاهی تیزبین، خرافه، جهل و تهیدستی مردم شیراز یا مردم ایران را به تصویر می‌کشد. تمام رمان و تمام تک گویی‌ها، بازتاب جهان تاریک و خون‌آلودی است که نویسنده از ایران در سال‌های نخستین قرن بیستم تصویر می‌کند.  توصیف عریان صحنه های اروتیک داستان دلیل عدم انتشار مجدد این کتاب پس از انقلاب است.

شب هول (هرمز شهدادی)

هرمز شهدادی در این کتاب با قراردادن بخشی از تاریخ روشن‌فکری ایران بر زمینه‌ای داستانی، به ارزیابی نقش روشنفکران در دوره‌های مختلف تاریخ معاصر ایران پرداخته‌است. رمان شب هول با سبک جریان سیال ذهن نوشته شده و از جمله نمونه‌های رمان نو در ادبیات فارسی است. بیماری، ترس، خشم و خاطره از جمله موضوعات محوری این کتاب هستند.

انتهای پیام