حصنی از حصون اسلام | گزارش بزرگداشت سیدمحمدهادی میلانی
همایش بزرگداشت مرحوم آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدهادی میلانی، از بزرگ‌ترین مراجع تقلید دوران معاصر، روز پنجشنبه نهم دی‌ماه، در شهر مقدس قم و در مدرسه امام کاظم(ع) با حضور حضرات آیات عظام و اساتید سطوح عالی حوزه از جمله مکارم شیرازی، سبحانی، شبیری زنجانی، حسینی‌بوشهری، مسعودی‌خمینی، ری‌شهری، علوی‌بروجردی، حجج اسلام شهرستانی، میلانی، حسین فریدون دستیار ویژه رییس‌جمهور، احمد مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران و جمعی از علمای مشهد، اساتید، فضلا و طلاب حوزه‌های علمیه برگزار شد. در این مراسم، حضرت آیات سبحانی، استادی و حجج اسلام ایازی دبیرعلمی همایش، سید فاضل میلانی و مهدوی‌راد به سخنرانی پرداختند.
در ادامه، گزارش این همایش را به نقل از «شفقنا» با ویرایش روزنامه ی اعتماد می‌خوانید.
علما نگهبان اسلام بوده‌اند
آیت‌الله جعفر سبحانی
مرجع تقلید
در طول تاریخ وجود علما موجب بروز برکت‌های فراوانی برای حفظ دین بوده است و در عصر حاضر نیز علمای بزرگی فعالیتهای اثر بخشی داشته که آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره) خدمات بسیاری برای اسلام و تشیع انجام داد و پس از ایشان مرحوم امام رحمت‌الله‌علیه، حصنی برای اسلام شدند و به‌طور کلی علما و فقهای ما حصن برای اسلام هستند و باید از آنها تقدیر کنیم، اگر این حصن‌ها نباشند، دشمن نفوذ کرده و تحریف صورت می‌گیرد. باید کوشش کنیم که علمای ما دارای چنین وصفی باشند، بزرگان دیگر پس از آیت‌الله بروجردی و قبل از ایشان حصنی بودند که باید حفظ شوند، نگهدار و نگهبان اسلام همین علما و قلم‌های آنان بودند، از این رو قلم علما بالاتر از خون شهدا است.
اسلام به منزله شهر است و حصن آن علما هستند، علما در زمانی همانند حصن اسلام را حفظ کرده‌اند همان‌گونه که ائمه اطهار(ع) همواره مراقب بودند که عقاید مردم دچار مشکل نشود، علما نیز همیشه سعی کردند در همین زمینه قدم بردارند همان‌طور که شیخ صدوق(ره) جنبه حصنی دارند که اجازه نداد دشمنان به شهر اسلام وارد شوند، همچنین آثار شیخ مفید(ره) در دفاع از شیعه و اسلام است اگر بگوییم اینها حصن اسلام بوده‌اند، درست است.
در قرن‌های گوناگون علمای دینی همواره مجاهدت کردند و اجازه ندادند که اسلام از بین برود، میرزای شیرازی با فتوای معروف استقلال کشور را حفظ کرد، شیخ فضل‌الله به قیمت به‌دار رفتنش قانون اساسی را تصویب کرد اینها هم حصن اسلام هستند. آیت‌الله میلانی در مدت ۲۳ سال تحولاتی ایجاد و خدمات بی‌نظیری را ارایه و نظام آموزشی جدیدی را در مدارسی که به سبک جدید بود، ارایه کردند. مدرسه حقانی نیز مدت بسیاری زیرنظر ایشان اداره می‌شد که این مدرسه نیز دارای برنامه خاصی بود. اعزام مبلغ به خارج و داخل و نیز تربیت فقیه از دیگر خدمات ایشان بود.
برخی از شاگردان برجسته ایشان در این مجلس حضور دارند که ما به وجود چنین شاگردان بزرگی که خط ایشان را گرفته‌اند و تشیع را به‌معنای واقعی تبلیغ می‌کنند، افتخار می‌کنیم. فعالیتهای مرحوم میلانی همه‌اش برای خدا و احیا و تقویت فرهنگ اسلامی بود به‌طوری‌که ایشان برای تقویت دین و پایه‌های علمی طلاب حوزه علمیه علاوه بر تاسیس مدارس متعدد، اعزام مبلغان به اقصی نقاط کشور و حتی به خارج از کشور، تربیت فقیه متخلق و مهذب، تدریس فقه و اصول، مرجعیت و تالیف کتابی درباره ائمه معصومین(ع)، همچنین پاسخگویی به نیازها و تدریس علوم گوناگون از دیگر خدمات و فعالیتهای این عالم پارسا می‌توان نام برد.
این مرجع تقلید در بخش دیگری از سخنانش، مرحوم میلانی را از استوانه‌های نهضت امام خمینی(ره) معرفی کرد و گفت: خدمات ایشان در انقلاب برای همه روشن است، نامه‌ها و سخنرانی‌هایی که ایشان داشتند همواره در راستای صدور انقلاب بوده و همواره همراه امام بوده است، از نظر بیان، خدمت و قلم ایشان حصن اسلام بود و اسلام را حفظ کرد و ما موظفیم ایشان را به نسل امروز و فردا معرفی کنیم.
اهتمام جدی آیت‌الله میلانی به تحصیل
آیت‌الله رضا استادی
مرجع تقلید
آیت‌الله میلانی اهتمام جدی به تحصیل داشتند و از سوی مراجع بی‌شماری مورد تایید و توجه قرار گرفته‌اند به‌طوری‌که وقتی ۲۶ سال داشت مرحوم نایینی عبارت بسیار مهمی را برای ایشان نوشته است، طلاب جوان باید بدانند که اینها از ابتدا جدیت داشتند و درس را خوب دنبال می‌کردند. اگر بنا است مدافع اسلام باشیم باید درس و تحصیل را جدی بگیریم، جدی گرفتن تحصیل فقط به طلبه‌ها نیست بلکه اساتید هم باید جدی بگیرند، آیت‌الله میلانی از همان ابتدا هم دنبال علم و هم دنبال تهذیب بود و اگر اینها درست نشود چیزی اصلاح نمی‌شود اگر حوزه ملا تربیت نکند یا ملا غیر مهذب باشد فایده‌ای ندارد و مشکلی حل نمی‌شود، کسانی که به جایی رسیدند و توانستند کاری کنند اخلاص داشتند و آیت‌الله میلانی این‌گونه بود.
یکی از ویژگی‌های آیت‌الله میلانی احساس مسوولیت بود که باید در بزرگان ما باشد، ایشان احساس مسوولیت می‌کرده و اگر این‌گونه باشد کارها را می‌توان پیش برد، طلاب نباید توقع پول داشته باشند باید بگویند و انجام دهند که پول نمی‌گیرند با عمل باید تبلیغ کرد. آیت‌الله میلانی از نظر علم، اخلاق، تقوا، تهذیب و احساس مسوولیت دغدغه‌مند بوده و در جایگاه بالایی قرار داشتند و در طول انقلاب و آغاز نهضت کاملا همراه امام راحل بودند و این از سخنرانی‌ها و اعلامیه‌هایی که می‌دادند کاملا مستند است. آیت‌الله میلانی دل در گروی اهل بیت(ع) داشتند. اگر نگاهی گذرا به خدمات و آثار ماندگار این عالم پارسا بیندازیم خواهیم دید که ارادت و ولایتمداری ایشان به اهل بیت(ع) به چه میزان بوده است.
باید علمای گذشته و حال حاضر الگو و مبنایی برای فعالیتهای طلاب و حتی عموم اقشار باشد، باید احساس مسوولیت داشته و بی‌تفاوت نباشیم، بسیاری می‌توانند کار انجام دهند اما احساس می‌کنند که نیازی نیست که وارد صحنه شوند در این وانفسایی که در سراسر کشور وجود دارد و جوانان مبتلا هستند و مشکل دارند بسیاری بی‌تفاوت هستند؛ باید از علمای بزرگ درس بگیریم و اگر کاری از ما ساخته است انجام دهیم. آیت‌الله‌العظمی میلانی شخصیتی جامع و برتر بودند. ایشان نسبت به امر تبلیغ و ترویج دین احساس مسوولیت می‌کرد؛ ایشان در مشهد طرح و برنامه‌ای پیاده کرد که شب‌های جمعه ۳۰۰ طلبه در روستاها برای تبلیغ می‌رفتند.
حضرت آیت‌الله میلانی از حیث علم، تقوا، تهذیب، احساس مسوولیت و ولایتمداری شخصیتی جامع و برتر بود. ایشان در جوانی به مراتب بزرگی از علم رسیده بود؛ ما نیز اگر می‌خواهیم حصن و مدافع اسلام باشیم باید تحصیل را جدی بگیریم؛ اساتید نیز باید تحصیل را جدی بگیرند که طلبه هم جدی بگیرد.
پیامبر اسلام می‌فرمایند به سراغ عالمی بروید که که شما را از ریا به اخلاص، از کبر به تواضع، از رغبت به دنیا به زهد، از شک به یقین دعوت کند، عالمی که پیامبر می‌پسندد چنین عالمی است؛ فقه مفتاح بصیرت و سبب منازل رفیع در دین و دنیا می‌شود. عالم کسی است که عملش قول را تایید کنند.چنین علمایی حصن اسلام هستند، هر کسی که معمم و ملا شد حصن اسلام به شمار نمی‌رود اما عالم باید حصن اسلام باشد و باید به دنبال آن برود، باید احساس مسوولیت کرد و کار انجام داد.
الگوی ارزشمندی برای طلاب
حجت‌الاسلام سید محمد‌علی ایازی
دبیر علمی همایش بزرگداشت آیت‌الله میلانی
همایش بزرگداشت آیت‌الله العظمی سید محمدهادی میلانی با هدف انتقال تجربیات میان فرهیختگان حوزه و دانشگاه همچنین معرفی اسوه‌های علمی و اخلاقی حوزه برای الگو‌گیری طلاب جوان و همه علاقه‌مندان برگزار شده است. این همایش در راستای جنبه علمی، اندیشه‌ها و آرای شخصیت‌های بزرگی که در عالم تشیع فعالیت داشته‌اند و ناشناخته مانده‌اند و در میان کتابخانه‌ها مهجور هستند، از طریق این همایش‌ها منتشر می‌شود تا اندیشمندان از این آثار استفاده کنند.
سیدمحمدهادی میلانی(ره) یکی از مراجع بزرگ تقلید بودند که بعد از آیت‌الله العظمی بروجردی جایگاه رفیعی داشتند و اگر بخواهیم به برخی از اساتید ایشان اشاره کنیم می‌توان به شیخ محمدحسین اصفهانی کمپانی اشاره کرد و شاگردان بزرگی را در عالم اسلام تربیت کرد و خود در موضوعات مهمی از جمله فقه، اصول، تفسیر و کلام دارای تالیفات ارزشمندی است. امروز مجموعه آثار مرحوم میلانی در دو بخش « تصحیح و تحقیق آثار مرحوم میلانی در حوزه فقه، کلام و تفسیر» و « ارایه آثار و تالیفاتی پیرامون شرح حال و شخصیت ایشان، تحلیل نظرات و آرای ایشان در حوزه‌های مختلف » که توسط محققان قم و مشهد جمع‌آوری شده است، رونمایی خواهد شد.
این همایش با همکاری مرکز مفاخر خراسان و موسسه آیت‌الله العظمی میلانی در مشهد شاهد برپایی ششمین همایش پاسداشت مقام شامخ علمای بزرگ جهان تشیع است به‌طوری‌که پیش از این موفق به برگزاری آیین‌های نکوداشت مرحوم آخوند خراسانی، طهرانی، فلسفی، عطاردی و محمدتقی شریعتی شده بود. رونمایی از ۱۶ جلد کتاب با موضوعات تخصصی بیع، زکات، خمس، تفسیر و عقاید و همچنین بخش دوم آثار شامل مجموعه ۱۰جلدی است که شامل جمع‌آوری برخی از شروح نوشته شده بر کتاب « کلمات » ایشان است که از سوی اساتید جمع‌آوری شده است، همچنین ارایه مجموعه‌ای از استفتائات ایشان از دیگر آثاری است که رونمایی خواهند شد.
از دیگر آثاری که امروز شاهد رونمایی آن خواهیم بود، ارایه مجموعه پنج جلدی اسناد که شامل سه جلد اسناد ساواک، یک جلد اسناد ملی و یک جلد شرح تلاش‌های ایشان در دوران انقلاب و بعد از آن است. مجموعه‌ای دو جلدی شامل مجموعه مقالات شخصیت‌شناسی و شرح حال ایشان و دیگری ارایه اندیشه‌های تفسیری، فقهی، اصولی و حدیثی ایشان در ۸۵۰ صفحه از ۳۵ محقق و مشاهیر کشور، از دیگر کتبی است که در این همایش رونمایی خواهد شد. همچنین دو جلد مقالات از سوی محققین و فرزانگان حوزه درباره شخصیت و نظارت فقهی، کلامی، تفسیری و حدیثی آیت‌الله العظمی میلانی نوشته شده است. همچنین جلد پنجم کتاب اسناد حضرت آیت‌الله میلانی به روایت ساواک است که امروز شاهد رونمایی آن خواهیم بود.
توجه به نظرات فقهی علمای گذشته
حجت‌الاسلام سید فاضل میلانی
نوه آیت‌الله العظمی میلانی
دقت در سیره علمای گذشته و توجه به نظرات فقهی از جمله ویژگی‌های علمی ایشان است. یکی از وظایف فقیه، استنباط مفاهیم و دستورات شرعی است.آیت‌الله میلانی در مسائل گوناگون به استنباط مسائل و قیاس آن اهتمام داشت البته باید خاطرنشان کرد که اختلاف در روایات همیشه وجود داشته و این مساله یکی از دغدغه‌های آیت‌الله میلانی بود. آیت‌الله میلانی همواره به نکات ریز و ظریف صرفی و لغوی بسیار توجه داشت تا این اندازه که مراقب تغییر مفاهیم و معانی کلمات و جملات پس از صرف ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید، جابه‌جایی کسره و فتحه بود زیرا تغییر در مفاهیم تاثیر زیادی در دخالت در حکم دارد.
دیدار رییس دانشگاه الازهر با آیت‌الله میلانی و ابتکار مرحوم آیت‌الله العظمی میلانی در تعبیرات به کار رفته از سوی رییس وقت دانشگاه الازهر از نقاط برجسته کارنامه ایشان است. چنانچه این عالم مصری به مناسبتی راجع به گمراهی نسل جوان سخن گفت و پس از اتمام سخنان وی، آیت‌الله میلانی معنی همان جمله را با جابه‌جایی فتحه و کسره، عوض کرد که عالم مصری از این ابتکار و خلاقیت و حاضرجوابی به شگفت آمد. عده‌ای به دیدن این مرجع تقلید آمدند و عنوان کردند که شما مجتهد در فقه هستید و ما از شما تقلید می‌کنیم ولی در زمینه‌های اجتماعی و سیاسی ما مجتهد هستیم و در این زمینه لازم است شما پیرو ما باشید.
این مرجع تقلید پس از اتمام سخنان مهمانان با جدیت گفت که اگر بر شما محرز شده که من اعلم هستم پس منتی نیست ولی اگر چنین نیست کاری حرام انجام دادید و در صورتی که شما مجتهد هستید من هم مجتهد هستم و تقلید مجتهد از مجتهد حرام است. زمانی که مهمانان رفتند، شنیده شد که با خود می‌گفتند با تجار تهران صحبت می‌کنیم که وجوهات خود را به آیت‌الله میلانی ندهند و زمانی که این سخن به گوش آیت‌الله میلانی رسید ایشان در جواب این‌چنین گفتند «خوب است که انسان چوب ولایت امیر‌المومنین(ع) را بخورد.»
این مرجع تقلید همواره نسبت به امر تحصیل اهتمام و جدیت داشت تا جایی که از آیت‌الله خوئی نقل شده که پس از اتمام درس خارج آیت‌الله نایینی، ایشان که با آیت‌الله میلانی هم‌درس بودند تا درب منزل این عالم بزرگ راجع به مسائل درسی مباحثه می‌کردند و در جلوی درب منزل آیت‌الله میلانی از بدو نماز مغرب تا سحرگاه مباحثه ادامه داشت که این نشان از توجه دو عالم بزرگ به مباحث درسی و فقهی است. این مساله برای ما طلبه‌ها سرمشق بسیار بزرگی است که دوعالم بزرگوار و استاد فرهیخته بعد از نماز عشاء به‌طور ایستاده تا اذان صبح مشغول مباحثه بودند؛ آیا محصلین زمان ما این مقدار اهتمام و جدیت در مطالعه دارند؟
مرحوم آیت‌الله میلانی در نجف، پیشنهاد دقیقی درباره نظم حوزه به مرحوم آیت‌الله العظمی ابوالحسن اصفهانی کردند که ایشان می‌گوید «تو مثل باغبان باش که آب را در باغ به راه می‌اندازد و از آن گل هم می‌روید و خار هم درمی آید».
مرحوم آیت‌الله العظمی میلانی بعد از آنکه قصد مهاجرت به مشهد را پیدا می‌کنند، در مسیر راه به قم، خدمت آیت‌الله‌العظمی بروجردی می‌رسند و پیشنهاد ۳۵ سال قبل خود را به ایشان مطرح می‌کند که آیت‌الله بروجردی در پاسخ می‌فرماید «برای اجرای این پیشنهاد، مرجع باید واحد یا متحد باشد». مرحوم آیت‌الله میلانی که دید طرح خود را در نجف و قم نمی‌تواند اجرا کند، به مشهد رفته و پس از استقرار در آنجا، طرح خود را اجرایی کرد که به نوبه خود تحول بزرگی ایجاد کرد. یکی دیگر از ویژگی‌های آیت‌الله العظمی میلانی ذوب بودن در ولایت ائمه اطهار(ع) بود.
بعضی از کسانی که درباره زندگانی ایشان مطالبی گفتند، مساله ولایت را به عنوان یک تنش و موضع‌گیری تعصب‌گرایانه عنوان کردند که واقعا حقیقت مطلب را درک نکردند. خلأ وجود حضور علوم اهل بیت(ع) در فضای مجازی محسوس است. احیای امر ائمه معصومین(ع) متناسب با زمان ما، عرضه کردن علوم اهل‌بیت(ع) در فضای مجازی است که مورد استفاده همگان قرار گیرد.
فقیه بزرگ و اصولی عظیم‌الشأن
حجت‌الاسلام مهدوی راد
فرزند آیت‌الله العظمی میلانی
آیت‌الله میلانی فقیه جلیل القدر، مفسر بزرگ دردآشنا و زمان‌شناس، اصولی ژرف اندیش و مرزبان سترگ اندیشه اسلامی بود که بر صدها فاضل و عالم حوزه‌های علمیه حق حیات علمی، معنوی و فکری دارند. هنوز گزارش دقیق، گسترده و جزیی از آنچه در مدرسه آیت‌الله العظمی میلانی اجرایی می‌شد وجود ندارد اما آنچه مشخص است اینکه آن مدرسه در دهه چهل و پنجاه دارای دروس تفسیر، تاریخ، رجال، حفظ قرآن، ریاضیات، زبان انگلیسی و برای طلبه‌های سال نخست درس نویسندگی و قلم داشت. روزی در زمینه دستاوردها و دانش‌آموختگان آن مدرسه در داخل و خارج کشور تحقیق و پژوهش شود.
آیت‌الله العظمی میلانی همچنان که فقیهی بزرگ و اصولی عظیم‌الشان هستند، مفسر جلیل‌القدری هم هستند اما متاسفانه آثار تفسیری ایشان غیر از تفسیر سوره تغابن و جمعه در دست نیست. این تفسیر بسیار مختصر و دقیق و از دیگر تفاسیر بررسی شده، برتر است. وقتی تفسیر این دو سوره را خدمت علامه طباطبایی(ره) بردند، ایشان تصریح کرد این اثر، جزیی از شخصیت تفسیری مرحوم میلانی را هم نشان نمی‌دهد اما ارزش چاپ دارد و منتشر کنید.
مرحوم آیت‌الله العظمی میلانی در بحث‌های علوم قرآنی اثر مستقلی ندارد اما پاسخ مفصلی در نامه «پروفسور احمدعلی»، مترجم شیعی قرآن به زبان انگلیسی داده‌اند که بخشی از این پاسخ مربوط به جایگاه و عظمت قرآن و بخش دیگری درباره تحریف ناپذیری قرآن کریم است که حاوی استدلال قرآنی و روایی است. برخی اساتید بزرگ حوزه من جمله آیت‌الله خویی، ترتیب آیات را در سوره‌ها و سوره‌ها را در قرآن توقیفی می‌دانند البته رویکرد آیت‌الله خویی حالت اصولی دارد و پس از بررسی روایات به این نتیجه رسیدند که دلالت بر جمع نمی‌تواند بکند اما شخصیت‌هایی چون آیت‌الله العظمی بروجردی معتقدند تمام روایات دلالت‌کننده به جمع قرآن بعد از پیامبراکرم(ص) که نشان می‌دهد از آن خلفا بوده، از اساس جعل است.
در تحقیقات انجام شده، مشخص شد تمام روایات جمعی که دلالت می‌کند قرآن بعد از پیامبراکرم(ص) جمع شده و ترتیب یافته، به شخص غیرقابل قبولی منتهی می‌شود و اطلاعات این شخص پایه ندارد در نتیجه جمع و ترتیب آیه‌ها در سوره‌ها و سوره‌ها در کل قرآن از رسول خدا و براساس وحی الهی است. آیت‌الله العظمی میلانی معتقد بود روایات تحریف نمای قرآن، مجعول و ضعیف هستند و تطور مفاهیم و واژگان گاهی مهم است که بی‌توجهی ما می‌تواند مشکل ساز باشد.در پایان این مراسم، از ۲۰ جلد کتاب منتشر شده به زبان عربی و ۶ جلد کتاب به زبان فارسی رونمایی شد.
انتهای پیام
