خاطرات هاشمی مرداد ۷۹ | «کم‌کم عمق خسارات خشکسالی بروز می‌کنند»

انصاف نیوز: خاطرات روزنوشت آیت‌الله اکبر هاشمی در مرداد سال ۱۳۷۹ را در ادامه می‌خوانید:

شنبه ۱ مرداد ۱۳۷۹   | 20 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                       22 جولای ۲۰۰۰

مجمع [تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت. سیاست‌کلی تمرکز امور قضایی در دستگاه قضایی تصویب شد و نیز پیشنهاد شد که از رهبری بخواهیم که مسأله تعزیرات، برای بررسی و جداکردن امور قضایی از اجرایی [= دولت]، بار دیگر در مجمع مطرح شود. آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، خواست که مسأله آزار متهمان قتل‌های زنجیره‌ای که چندی پیش در جلسه مجمع به طور ناقص مطرح شد، یک بار دیگر مطرح شود که ایشان توضیحاتی بدهند.

ظهر آقایان [علی‌اکبر] ناطق [نوری]، [احمد] جنتی، [عباس واعظ] طبسی، [محمدعلی موحدی کرمانی، محمد یزدی] و [قربانعلی] دُرّی [نجف‌آبادی]، میهمانم بودند. درباره طرح مجدد موضوعی‌که آقای خاتمی خواستند، نظراتی داشتند. درباره انتخابات ریاست‌جمهوری آینده و نیز در مورد رد پیشنهاد رهبری در خصوص تعریف اصلاحات از سوی [حزب] مشارکتی‌ها، مذاکره شد. با آقای طبسی، در مورد سفر  به مشهد مذاکره کردیم.

عصر به محل [سالن] همایش‌های بین‌المللی، برای افتتاح همایش جوانان پیرو اهل بیت رفتم. از پنجاه کشور به دعوت مجمع جهانی اهل بیت آمده‌اند. دکتر [علی‌اکبر] ولایتی، [دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت]، خیرمقدم گفت و گزارش مختصر داد. من هم در مورد مقام اهل بیت و ظرفیت خوب جوانان برای رشد و تربیت، سخنرانی کردم.[۱]

به دفترم مراجعت‌کردم و تا ساعت نُه‌ونیم کارها را انجام دادم. مشاجره بین [روزنامه] کیهان و [روزنامه] ایران و خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) شدید است؛ هر دو اقدام به افشاگری می‌کنند و خارجی‌ها از خبرگزاری حمایت می‌کنند و رسانه‌های راست از کیهان و رسانه‌های چپ از ایران و خبرگزاری. مشاجره جدید، به دنبال افشاگری کیهان در خصوص اتهام پول گرفتن بعضی لیبرال‌ها از سازمان دیده‌بان حقوق بشر آغاز شد.

یکشنبه ۲ مرداد ۱۳۷۹   | 21 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                    23 جولای  2000

دکتر [عیسی] کلانتری، وزیرکشاورزی آمد.گفت، براساس‌ تکلیف مجلس، دولت مصمم به ادغام وزارتخانه‌های جهاد [سازندگی] و کشاورزی است و آقای خاتمی، [رییس‌جمهور]، از او خواسته که وزیر وزارتخانه جدید باشد وآقای [محمد] سعیدی‌کیا، [وزیر جهادسازندگی]، قائم مقام ایشان، ولی ایشان نپذیرفته و گفته که برای جلوگیری از تخاصم کارکنان دو وزارتخانه، بهتر است فرد ثالثی خارج از دو وزارتخانه وزیر  بشود. تأکید کردم، بپذیرد.گفت،کارکردن در این دولت مشکل است، چون توجهی به تولید و سازندگی نیست.گفت، در جلسه شورای اقتصاد، دیروز بحث بود که بخشی از نرخ‌های دولتی که به حکم قانون اضافه شده است، دوباره برای تبلیغات انتخابات آینده کم شود. در مورد شوری آب آبادان گفت، به خاطر کم شدن آب دجله و فرات و کارون، فشارآب دریا به اَروند و بهمن‌شیر، زیاد شده و به غلط آن را به حساب  طرح نیشکر خوزستان می‌گذارند. خواست که از یک باغ جالب در حومه تهران، بازدید کنم.

آقای [عباس] آخوندی، [وزیر سابق مسکن و شهرسازی] آمد. پیشنهاد داشت که پنج کشور ایران، عربستان، عراق، کویت و امارات، در طرح مشترکی توسط بخش غیردولتی سرمایه‌گذاری توسعه‌ای در نفت و گاز بنمایند و مانع سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری اعلان شده عربستان بشوند؛ چون معادله را در منطقه به‌ هم می‌زند.گفت، جمعی  از دانشگاهیان و صنعتگران و بوروکرات‌ها، مایل‌اند یک حزب دست‌راستی واقعی، براساس فکر تقویت بخش خصوصی تشکیل دهند، ولی نگران اقدامات ایذایی هستند؛ از آن نوع که بر سر [حزب] کارگزاران [سازندگی] آمد. گفتم، احتمال ایذاء هست، ولی اگر عقیده دارند که به صلاح است، باید از خطرها نهراسند.

عصر آقای [علی‌اصغر] خاجی، سفیر جدیدمان در عربستان آمد.گفت،کارشناسان دو کشور، شما را بانی روابط خوب جدید می‌دانند و خواست که حمایت از تحسین روابط را ادامه دهم و ادامه داد، رفتار آقای [محمد محمدی] ری‌شهری، [نماینده رهبری و سرپرست حجاج ایرانی] در حج و بدگویی بعضی از روزنامه‌ها و عدم آمادگی ایران برای گنجاندن همکاری در مورد معارضه دوکشور و قرارداد همکاری امنیتی، مانع پیشرفت همکاری‌ها است.گفتم، به عنوان سفیر تلاش کند که دوستی و همکاری دو کشور که برای منطقه و دو طرف مهم است، تقویت شود.

یاسر و آقای [محمدرضا] رحیمی، [استاندار سابق کردستان] آمدند. در مورد کیفیت تنظیم جواب برای سمپاشی‌های گذشته مطبوعات، راهنمایی خواستند.

دوشنبه ۳ مرداد ۱۳۷۹   |  22 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                   24 جولای ۲۰۰۰

آقای [سیدمحمود] دعایی، [سرپرست مؤسسه اطلاعات] آمد. گفت، دکتر [یدالله] سحابی، از او خواسته است که بگویند، اتهام مهندس [عزت‌الله] سحابی چیست؟ چون رابطه خودش با دفتر رهبری، خوب نیست، از من خواست که کمک کنم. گفت، آقای [محسن] کدیور گفته است که هم‌بندی‌های آقای [عبدالله] نوری [در زندان اوین]، هم‌خُلق او نیستند، لذا بر او سخت می‌گذرد؛ خوب است جای او را عوض کنند.

آشیخ قدرت‌علیخانی، [نماینده بویین‌زهرا] آمد وگفت، در مجلس، اختلاف بین [حزب] مشارکتی‌ها و بقیه دوم خردادی‌ها، جدی است. مشارکتی‌‌ها، آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس] را سازشکار می‌دادند و می‌گویند، پس از گذشت یک سال، او را دیگر رییس نمی‌کنند و در این دو ماه، به خاطر اختلافات مجلس،کار مهمی نتوانسته‌اند انجام دهند و دفتر رهبری به آقای کروبی گفته که رهبری به مجلس، در مورد طرح مطبوعات، تذکر خواهد داد. آقایان [سیدمحمد موسوی] خویینی‌ها، [عضو مجمع روحانیون مبارز] و [سیدمحمدعلی] ابطحی، [رییس دفتر رییس‌جمهور]، تمایل به مشارکتی‌ها دارند و آقای [سیدعلی‌اکبر] محتشمی هم تا حدودی؛ با اینکه در گذشته این‌گونه افراد را قبول نداشتند. گفت، وضع کشاورزان قزوین، به خاطر خشکسالی و عدم اجرای طرح سد طالقان، خوب نیست.

آقای [حبیب‌الله] مباشری، [معاون دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع)] و فرزندش محمد و جمعی از همکارانش آمدند. از صداوسیما شکایت داشتند که قرارداد تأسیس شبکه اقتصادی توسط آنها را به عنوان بخش خصوصی نقض می‌کنند؛ به خاطر مخالفت بعضی‌ها و به بهانه اینکه رهبری گفته‌اند، توسعه‌ کمی متوقف شود؛ استمداد کردند.

آقای [محمدعلی] الهی، امام جماعت مرکز [دارالحکمه] اسلامی در میشیگان آمریکا آمد. قبلاً مسئول عقیدتی سیاسی در نداجا، [= نیروی دریایی ارتش] بود. گفت، مرکز را دو میلیون دلار خریده‌اند؛ یک کلیسا بوده، با چندین هکتار زمین و هنوز قسط می‌دهند. برای پرداخت دیون استمدادکرد و توضیحاتی از خدمات‌شان در شبستان آنجا داد.

عصر هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی، جلسه داشت. ترازنامه و واحدهای جدید و شهریه سال آینده و افزایش حقوق‌ها را تصویب کردیم. حدود ۲۴۰ میلیارد تومان، دارایی‌هاست و حدود ۱۲۰ میلیارد تومان گردش مالی، هزینه‌ها و درآمدهای سالانه است و حدود ۷۰۰ هزار دانشجو.

اخبار رسانه‌ها و صداوسیما، بیشتر مربوط به سفر رهبری به اردبیل است. گزارش‌های مربوط به مذاکرات کمپ دیوید ۲ علایم به بن‌بست رسیدن را دارد. با اینکه چهارده روز است که مذاکرات ادامه دارد؛ گویا مشکل عمده در وضع بیت‌المقدس شرقی است.

سه‌شنبه ۴ مرداد ۱۳۷۹   |  23 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                  25 جولای ۲۰۰۰

به مصلای تهران رفتم. محسن هم همراهی کرد. آقایان [حسین] علایی، [مدیرعامل مصلای امام‌خمینی (ره)] و [علی] قیامتیون، [رییس‌سابق مرکز طراحی و ساخت موشک بالستیک شهیدهمت)]، از روی ماکت گزارش دادند. سپس پیاده از تمام بخش‌های طرح بازدیدکردیم. حدود ۴۵۰ هزار مترمربع ساختمان و ۶۷۰ هزار مترمربع صحن دارد. بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان به نرخ امروز، هزینه خواهد داشت و تاکنون فقط ۱۴ میلیاردتومان هزینه شده است. امسال دولت، اعتبارات آنجا را از پنج میلیارد تومان به سه و نیم میلیارد تومان تقلیل داده؛ حقیقتاً بنای عظیمی خواهد شد.[۲]

بعد از ظهر، عقد ازدواج صبیه آقای [حسن] خوید- از محافظان – را بستم. آقای [رضا] زواره‌ای، [عضو شورای نگهبان] آمد. در مورد نامزدی [انتخابات] ریاست‌جمهوری [۱۳۸۰] مشورت کرد.گفتم، بعید است که پیروز شود؛ با توجه به اینکه نه حزبی دارد و نه پولی و نه روزنامه‌ای، ولی او معتقد است، اگر صداوسیما برنامه‌های طولانی مناظره بگذارد، پیروز می‌شود. پرسید که من چه کمکی می‌کنم؛ قول کمکی ندادم، چون بنا بر بی‌طرفی دارم. 

فاطی آمد. در مورد [آماده‌سازی کتاب کارنامه و] خاطرات سال ۱۳۶۱ [= پس از بحران] صحبت شد.گفت، اخیراً در بعضی جاها، منجمله در کوه، بعضی خانم‌ها روسری خود را برمی‌دارند. امشب رسماً اعلان شد که مذاکرات دوهفته‌ای کمپ دیوید ۲ شکست خورده و هیأت‌ها برمی‌گردند و در آینده مذاکرات ادامه خواهد یافت.

بین مجلسی‌ها و قوه قضاییه، رفته رفته مشاجرات بر سر مطبوعات و نوارسازان و بازداشت‌ها، داغ‌تر می‌شود و مشاجره [روزنامه] کیهان و خبرگزاری [جمهوری اسلامی (ایرنا)] هم ادامه دارد. امروز یک فروند هواپیمای کنکورد فرانسه، سقوط کرده و ۱۱۳ نفر کشته شده‌اند. به خاطر اینکه اولین حادثه از این نوع کنکورد است، مورد توجه محافل خبری و فنی است. فقط ۱۳ هواپیمای‌کنکورد، تاکنون ساخته شده است.[۳]

چهار‌شنبه ۵ مرداد ۱۳۷۹   | 24 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                26 جولای ۲۰۰۰

مسئولان ستاد نمازجمعه تهران آمدند. آقای [جواد] مقصودی، [رییس ستاد برگزاری نمازجمعه تهران] گزارش داد و گفت، از ۱۰۹۰ نمازجمعه‌ای که تاکنون اقامه شده، ۳۱۵ نماز را من اقامه کرده‌ام و بقیه را آقایان [سیدمحمود] طالقانی، [حسینعلی] منتظری، [عبدالکریم موسوی] اردبیلی، [سیدعلی] خامنه‌ای، [مهدی] ربانی املشی، [محمد] امامی کاشانی، [احمد] جنتی، [محمد] یزدی، [محمدرضا] مهدوی‌کنی. من هم صحبت مفصلی درباره اهمیت و آثار نمازجمعه و وظایف ائمه‌جمعه کردم.[۴]

آقایان سیدعلی محقق [داماد، عضو سابق شورای‌عالی مدیریت حوزه علمیه قم] و احمدآقا مرعشی آمدند. آقای محقق، مذاکرات خودش با رهبری را نقل کرد که اظهارنگرانی از وضع کشور و اختلافات و وضع حوزه [علمیه] قم نموده و نقش منفی هیأت‌های مؤتلفه را گفته است و نیز برای تجهیز و هزینه‌های جاری بیمارستانی که در قم ساخته، استمدادکرد. از من خواست که برای حل مشکلات کشور، دخالت‌کنم. من هم در مورد عوامل مشکلات توضیحاتی دادم و بعضی از نکته‌های نادرست اظهارات ایشان را توضیح دادم؛ تحرکات سیاسی در حوزه را معلول دخالت احزاب و دفتر رهبری می‌‌داند. او معتقد است، اگر [حزب] مؤتلفه و سپاه [پاسداران] و [وزارت] اطلاعات دخالت نکنند، در حوزه حوادث این‌گونه نیست و تیپ امام صادق(ع) و طلاب بعضی مدارس وابسته، از خارج از حوزه  دستور می‌گیرند.

عصر دکتر [حسن] روحانی، [دبیر شورای عالی امنیت ملی] آمد. درباره امور مرکز تحقیقات [استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام] و انتخابات ریاست‌جمهوری آینده و عوارض حضور یا عدم حضور آقای [سیدمحمد] خاتمی، مذاکره کردیم. دکتر روحانی گفت، دوم خردادی‌ها در نظر دارند، اهداف‌شان را در شعارهای انتخاباتی آقای خاتمی بگنجانند و رأی مردم را رفراندوم به حساب آورند و سپس بر اجرای آن، پافشاری کنند.

امروز آقای خاتمی، [رییس‌جمهور]، در جمع دانشگاهیان اعلان کرده که نامزد ریاست‌جمهوری آینده خواهد شد و به حدس و گمان‌ها خاتمه داد. عواقب احتمالی شکست مذاکرات کمپ دیوید ۲ در رسانه‌ها مطرح است و دو طرف، تقصیر را به گردن دیگری می‌اندازد و احتمال  تشنج می‌رود.

پنج‌شنبه ۶ مرداد ۱۳۷۹   |  25 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                 27 جولای ۲۰۰۰

در منزل و [دفتر] کوشک مطالعه داشتم؛ منجمله برای بررسی کتابی که آقای [حبیب‌الله] حمیدی از مجموعه مقالات رسانه‌ها آماده کرده که در زمان انتخابات [مجلس ششم در سال ۱۳۷۸]، به نفع من و در جواب سم‌پاشی‌های مخالفان درج شده؛ مطالب خوبی است، ولی در مقابل امواج سم‌پاشی‌ها، زیاد نیست و خیلی کم است[۵]. مشاجره [روزنامه] کیهان و خبرگزاری [جمهوری‌اسلامی (ایرنا)] ادامه دارد؛ حامیان خبرگزاری، بیش ازکیهان است و [آقای حسین شریعتمداری]، عقب‌نشینی را شروع کرده است. در مورد مرجع تعریف اصلاحات، مقالات زیادی در مخالفت با پیشنهاد رهبری منتشر می‌شود؛ گرچه به صورت ظاهر، به عنوان مخالف نظر جناح راست مطرح می‌‍‌شود، ولی معلوم است که به کجا برمی‌خورد.

با اظهارات [بیل کلینتون]، رییس‌جمهور آمریکا و [ایهود] باراک، [نخست‌وزیر اسراییل] و [یاسر] عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین]، تقریباً روشن شده که اختلاف اساسی در کمپ دیوید، بر سر بیت‌المقدس بوده؛گرچه مسایل آوارگان و شهرک‌ها و آب و ارتش هم جزو مسایل اختلافی است.کلینتون پیشنهادکرده که بیت‌المقدس شرقی، تقسیم شود که پذیرفته نشده است. ضمناً اعراب از مقاومت عرفات، استقبال‌کرده‌اند، ولی در اسراییل، برای باراک مشکل پیش‌آمده است.

عفت و جمعی از بستگان، مطابق برنامه، برای هواخوری و قدم زدن به بام تهران در شمال ولنجک رفتند. من پس از نوشتن خاطرات و اصلاح بخشی از نمایه‌های تفسیر راهنما، ساعت ده و نیم شب خوابیدم.

جمعه ۷ مرداد ۱۳۷۹   |  26 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                     28 جولای ۲۰۰۰

در منزل بودم. وقت با مطالعه اخلاق و اصلاح‌نهایی [کتاب‌کارنامه و] خاطرات‌سال۱۳۶۱ [= پس از بحران] و اصلاح نمایه‌های تفسیر راهنما گذشت. عفت، برای مراسم ضیافتی‌که خانواده آقای لاهوتی به مناسبت ازدواج سارا داده‌اند، به کرج رفت.

در اخبار، روشن شده که [بیل کلینتون]، رییس‌جمهور آمریکا، تقصیر عمده شکست کمپ دیوید ۲ را به گردن یاسر عرفات انداخته است؛ چیزی که برای حیثیت عرفات مفید است و به همین دلیل در مراجعت، مورد استقبال گرم مردم فلسطین قرار گرفته است. روسیه کم کم می‌پذیرد که به زور سلاح، نمی‌تواند جنگ چریکی چچن را تمام کند و به فکر مذاکره افتاده است.

دیشب هواپیمایی از [شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما)] ایران‌ایر، در فرودگاه شیراز مجبور شده، در حالی که چرخ جلو باز نمی‌شد، با چرخ‌های عقب، بدون آسیب فرود آید. روزنامه‌ تایمز لندن، نوشته که صدام [حسین، رییس‌جمهور عراق]، مبتلا به مرض سرطان‌خون است. در ایالت فلوریدای آمریکا، گردباد بی‌سابقه‌ای امروز وزیده که ستونی طولانی از آب دریا را به فضا می‌برد و صدها متر بالاتر پخش می‌کند.

متأسفانه دریاچه بختگان فارس هم در اثر خشکسالی خشک شده و اکنون دریاچه‌های ارژن، مهارلو و بختگان در شیراز، خشک خشک است و سه تالاب مهم بین‌المللی در مهاباد هم خشکیده است؛ کم‌کم عمق خسارات خشکسالی بروز می‌کنند. وضع عربستان و کشورهای دیگر جنوب خلیج فارس و افغانستان، از ایران بدتر است.

ملامحمد عمر، رهبر طالبان اعلان کرده که کشت خشخاش در افغانستان ممنوع است. اگر به خوبی اجرا شود، تحول مهمی در وضع [تولید و قاچاق] مواد مخدر خواهد بود؛ چون بیشتر مواد مخدر در افغانستان تولید می‌شود. در اکثر نمازهای جمعه امروز، بحث اصلاحات مطرح بوده است، به این‌گونه که رهبری می‌گویند و تفسیر دوم خردادی‌ها از اصلاحات را محکوم کرده‌اند.

شنبه ۸ مرداد ۱۳۷۹  |   27 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                        29 جولای ۲۰۰۰

آقای [قربانعلی] دُرّی [نجف‌آبادی]، رییس دیوان عدالت اداری [و وزیر سابق اطلاعات] آمد. از حرف‌هایی که بعضی در مورد ایشان در مورد مسأله قتل‌های زنجیره‌ای می‌زنند و نیز احتمال مطرح‌شدن اتهام ایشان در دادگاه، اظهارنگرانی‌کرد. در مورد راه علاج مذاکره شد. آقای حسن صانعی، [رییس بنیاد ۱۵ خرداد] آمد و گفت، مصلحت نیست آقای خاتمی، [رییس‌جمهور]  در مجمع [تشخیص مصلحت نظام]، در مورد مسأله قتل‌ها صحبت‌کند؛ چون طبعاً افرادی مثل‌آقای [علی‌اکبر] ناطق [نوری]، سئوالات جدی در مورد نحوه بازجویی‌ها که زیرنظر آقای خاتمی بوده، مطرح می‌کندکه مسأله‌ساز است.

آقای [محسن] نوربخش، [رییس‌کل بانک مرکزی] آمد و گفت، افرادی در دولت به فکر پایین‌آوردن قیمت ارز به صورت تصنعی هستند؛ به منظور تبلیغات انتخابات آینده [ریاست‌جمهوری] و این ممکن است، تعادل جاری اقتصاد را به هم بزند. آقای محسن رضایی، [دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام] آمد. از وضع اختلافات و نظر رهبری در مورد اصلاحات از سوی جناح دوم خرداد، اظهار نگرانی کرد و برای سفر به آمریکا همراه آقای خاتمی اجازه گرفت؛ به امید ملاقات فرزندش احمد[۶] و نجات ‌او از دست آمریکا. کمیسیون زیر بنایی [مجمع تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت؛ چهار بند از سیاست‌های  کلی ارتباطات را تصویب کردیم.

عصر جمعی از اهل علم پاکستان، همراه آقای سیدحافظ ریاض نقوی، رییس جامعه المنتظر لاهور آمدند.گزارشی از وضع شیعه و روحانیت شیعه پاکستان دادند، حدود ۳۰۰ مدرسه طلبگی دارند و شهریه‌‌هایی به طلاب، به مبلغ پانزده هزار تومان، از طرف رهبری و آقای [سیدعلی] سیستانی داده می‌شود. وضع وعاظ شیعه خوب است، ولی امنیت خوبی برای شیعه وجود ندارد و سپاه صحابه، منشأ ناامنی است و سپاه محمد (ص) که با خشونت‌های سپاه صحابه مقابله می‌کرده، تقریباً متلاشی شده است. از اختلافات ایران، ابراز نگرانی کردند و اینکه مایه دلسردی شیعیان جهان شده و گفتند، شیعیان امیدشان به شماست که مثل گذشته، ائتلافی به وجود آورید. اجازه ترجمه کتاب‌های من به زبان اُردو و چاپ آنها را گرفتند.

[بیل کلینتون]، رییس‌جمهور آمریکا که از سرسختی [یاسر] عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین]  ناراحت است، تهدید کرده که سفارت آمریکا را به بیت‌المقدس متنقل می‌کنند و اعلان یک‌طرفه فلسطینی‌ها را خطرناک خوانده است.

یکشنبه ۹ مرداد ۱۳۷۹   |  28 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                   30 جولای ۲۰۰۰

آقای صادق خرازی، [معاون آموزش و پژوهش وزیر امورخارجه] آمد. گزارشی ازکارهای تحقیقی و فرهنگی معاونت داد و گفت، مجموعه ارزشمندی از نقشه‌ها، در زیرزمین وزارت امورخارجه بوده که آنها را تنظیم کرده‌اند. خواست بازدیدکنم. از آقای [غلامحسین] کرباسچی، [مدیرمسئول روزنامه هم‌میهن] انتقاد داشت که پس از آزادی از زندان، چپ‌روی کرد و روزنامه‌اش تعطیل شد. از اوضاع کشور هم ابراز نگرانی کرد.

آقای [مقداد] نجف‌نژاد، نماینده بابلسر آمد. از اقدامات خود در بابلسر گفت و در مورد تهیه کشتی برای یک مؤسسه غیرانتفاعی‌که با همیاری مردم تأسیس‌کرده‌اند، مشورت‌کرد. گفت، انصراف شما از مجلس اقدام درستی بوده،گرچه ابتدا نیروهای ارزشی ناراحت شدند، ولی با دیدن وضع مجلس و روحیه نمایندگان و مشکلاتی که برای آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]  به وجود می‌آورند، روشن شده که مناسب نبود که من در مجلس باشم.

آقای [سید ابراهیم] رییسی، رییس [سازمان] بازرسی کل کشور آمد. گزارشی از بررسی وضع انتخابات تهران داد و گفت، ادله جرم را مشخص کرده‌اند که به دادگاه می‌دهند و نیز از اقدامات قوه قضاییه در تعطیلی مطبوعات و بازداشت‌ها گزارش داد وگفت، این سیاست ادامه دارد. سخنرانی آقای خاتمی، [رییس‌جمهور] را درست مقابل نظر رهبری دانست. 

عصر آقای [سیدصدرالدین] شریعتی، [عضو هیأت نظارت بر انتخابات] از شورای نگهبان آمد. گزارشی‌های تفصیلی از فساد انتخابات تهران را آورد. آقای محسن رضایی آمد و گفت، دوم خردادی‌ها در مورد اصلاحات، صریحاً مقابل نظر رهبری ایستاده‌اند و نیز بنا دارندکه شعارهایشان را در انتخابات ریاست‌جمهوری توضیح بدهند و رأی مردم را به حساب رفراندوم بیاورند و دفتر رهبری از این وضع ناراحت است. خواست که من با رهبری صحبت کنم. انتقاداتی در جراید، نسبت به اعلان زودهنگام نامزدی آقای خاتمی شروع شده است؛ در رسانه‌های مقابل هم استقبال وسیعی می‌شود.

در کشمیر، یک حزب مهم، یک‌طرفه اعلان آتش‌بس‌کرده و گفته، مبارزه مسلحانه را کنار می‌گذارد و با استقبال دولت هند و انتقاد احزاب اسلامی پاکستان روبرو شده است.

چند کشور عربی، در مقابل تهدید آمریکا علیه [یاسر] عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین]، از تصمیم عرفات حمایت‌کرده‌اند. اظهارات تُند و گستاخی‌هایی هم از سوی آمریکا، در مورد محکومیت جاسوسان یهودی می‌شود.

دوشنبه ۱۰ مرداد ۱۳۷۹   |  29 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                31 جولای ۲۰۰۰

وزیر امورخارجه استرالیا آمد. صحبت‌ها درباره توسعه روابط در سطح مطلوب بود. مسأله حقوق بشر و محاکمه جاسوسان یهودی و روابط با آمریکا هم مطرح شد. از موقعیت مجمع [تشخیص مصلحت نظام]، سئوالاتی داشت. من اظهار تعجب‌کردم، از ریاست عالیه ملکه انگلیس بر استرالیا و رأی اکثریت مردم به آن و از آمریکا، به خاطر دخالت در امور داخلی ایران، انتقادکردم.

گروهی از مؤسسه [آموزشى و پژوهشى] عترت آمدند.گفتند، [آقاى حازم فری‌پور]، رییس مؤسسه، از دانش‌آموزان استعداد درخشان است. سال‌های اول انقلاب، با کمک من از طریق بنیاد مستضعفان تأسیس شده و کارهای اقتصادی و تولیدی، به خصوص تولید تجهیزات آموزشی مدارس و قطعات اتومبیل دارد. گرفتار مشکل نقدینگی شده‌اند و استمداد کردند. به خاطر سال شروع امید دارند، باز هم مساعدت کنم. گفتم نامه‌ای بنویسند، به جایی ارجاع کنم.

عصر آقای سیداحمد موسوی، [مشاور وزیرامور خارجه] آمد. از دفتر رهبری و وزارت امورخارجه به خاطر نحوه برخورد با کارهای لبنان گله دارد وگفت، تحویل حزب‌الله لبنان می‌دهد. از آقای نصرالله خواسته که برای روشن‌شدن سرنوشت برادرش و همراهانش[۷] تلاش کنند.

شب فائزه برای تهیه شام آمد و گفت، هیأت مؤسس [حزب] کارگزاران [سازندگی]، تصمیم گرفته کنگره حزب را تشکیل دهد. تلفنی با آقای عبدالله نوری، [وزیر سابق کشور و مدیرمسئول روزنامه خرداد] که به مرخصی آمده، احوال‌پرسی کردم.[۸] گفت، هنوز دستش کم حس است، ولی درد ندارد. محسن که برای احوال‌پرسی به منزل او رفته بود، ارتباط تلفنی را برقرارکرد.

حزب‌الله لبنان، در مقابل تهدید آمریکا که اگر دولت خودگردان فلسطین، دولت فلسطین به مرکزیت بیت‌المقدس را یک‌طرفه اعلان کند، سفارت آمریکا را به بیت‌المقدس خواهد برد، تهدیدکرده، در این صورت سفارت آمریکا منهدم خواهد شد و اجساد آمریکایی‌ها، به آمریکا خواهد رفت. آمریکا، سروصدای زیادی در این مورد راه انداخته و از دولت‌‍‌های دوست، خواسته که این اظهارات را محکوم کنند.

کنگره آمریکا، لایحه‌ای را مطرح کرده که بتوانند از اموال مسدود شده دولت‌ها در آمریکا، برای پرداخت غرامت به بازماندگان تروریسم دولت‌های عامل برداشت‌کنند؛ گویا منظورشان ایران وکوبا است. فرستاده ویژه روسیه برای رژیم حقوقی دریای خزر، صریحاً در مخالفت با نظریه ایران در مورد سهمیه دولت‌های ساحلی، اظهارنظر غیرمترقبه کرده است.

سه‌شنبه ۱۱ مرداد ۱۳۷۹   |  30 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                1 آگوست ۲۰۰۰

همسر مرحوم [حجت‌الاسلام] بهرامی و فرزندش سعید آمدند. مشکلات زندگی‌شان را توضیح دادند و برای ادای دین و شغل برای سعید استمدادکردند. جمعی از مدیران متحصن حوزه [علمیه] قم علیه آقای [عطاءالله] مهاجرانی، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی] آمدند. اهداف تحصن را توضیح دادند و از امور فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی کشور اظهار نگرانی نمودند و خواستند که با حوزه، بیشتر کار کنم.

آقای [امیر] تهرانی، معاون [پارلمانی] وزیر اطلاعات آمد و درباره مجلس گزارشی داد.  گفت، وضع به آن خرابی که از اول تصور می‌شد، نیست و اختلاف بین نیروهای دوم خردادی زیاد است.گروه تحقیق و تفحص نوارسازان، توقع زیادی از وزارت اطلاعات دارند و خواسته‌های خود را با تحکم مطرح می‌کنند.

عصر عقد ازدواج دو نفر از کارکنان مجمع [تشخیص مصلحت نظام]  را بستم. آقای [علی‌اکبر] ادب، [مسئول دفتر ارتباط رییس‌جمهور با ائمه‌جمعه و روحانیت] آمد وگزارشی از برنامه بُردن علما برای دیدن طرح‌ها داد و خواست که برای کمک به نیازمندان، پولی به صورت علی‌الحساب، مثل گذشته نزد او بگذارم. گفت، هر جا برای بازدید می‌روند، آثار دولت سازندگی است. آقای [محسن] دعاگو، [امام جمعه شمیرانات] آمد و درباره مطالبی که علیه دولت آقای خاتمی در نماز جمعه شمیران گفته است، توضیح داد؛ منجمله اینکه عملکرد آن فاجعه ملی تمام عیار است.گفت، بعد از آن خطبه، تلفن‌های تُند دوم‌ خردادی‌ها زیاد شده و از تجدید ریاست آقای خاتمی در دوره بعد، اظهار نگرانی کرد و گفت، بنا دارد مبارزه کند.

آقای [احمد] حق‌طلب، فرمانده سپاه حفاظت [انصارالمهدی] آمد. گفت،کار حفاظت این روزها مشکل شده؛ چون به خاطر اختلافات و نزاع‌ها و سوءظن دوم‌ خردادی‌ها به سپاه، در قبولی محافظ احتیاط می‌کنند و می‌خواهند بدانند، سابقه محافظ چیست و قبلاً کجا کار می‌کرده است. در سفرها هم مشکل داریم و قبلاَ چنین  مسایلی برای دولت‌ها مطرح  نبود.

شب میهمان رهبری بودم. از سفر اردبیل راضی‌اند و از اظهارات دوم خردادی‌ها، منجمله آقای خاتمی، [رییس‌جمهور] درباره اصلاحات ناراضی‌اند. درباره شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتند، مشغول بررسی تغییر وضع کلی احتمالی هستند. درباره مطبوعات و ریاست‌جمهوری آینده و جلسه فردا شب هم مذاکره کردیم. آیت‌الله خامنه‌ای گفتند که آقای خاتمی، اکراه دارد که جلسه سران درباره تعریف اصلاحات، در حضور ایشان تشکیل شود. اصرار نموده که لااقل به تأخیر بیفتد.گفتند، درباره نامزد انتخابات شدن با ایشان مشورت نکرده و اگر می‌کرد، می‌گفتم که زودهنگام است و صبرکند.گفتند که [سازمان] بازرسی‌کل کشور، آقای [عطاءالله] مهاجرانی، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی] را در مصرف سوء سپرده‌های حج، متخلف شمرده و به دادگاه فرستاده است.[۹] آقای [سیدابراهیم] رییسی، [رییس سازمان بازرسی کل کشور] هم در ملاقات دو سه روز قبل با من، همین را گفت.

چهارشنبه ۱۲ مرداد ۱۳۷۹   | 1 جمادی‌الاول ۱۴۲۱            2 آگوست ۲۰۰۰

آقای حسین مرعشی، [نماینده کرمان] آمد. گفت، فضای مجلس در مقابل قوه قضاییه و توقیف مطبوعات، تُند است و بناست امروز عصر، فراکسیون‌ها تشکیل شوند، برای تصمیم‌گیری در مورد طرح مطبوعات که با مخالفت رهبری مواجه شده است. آقای [علیرضا] صفاریان، رییس دفتر رییس مجلس آمد. از اعضای سابق دفتر تحکیم وحدت است. گفت، در مطالعه سوابق مدیریت مجلس، به این نتیجه رسیده‌اند که مدیریت من سیستماتیک، هماهنگ و مؤثر بوده و می‌خواهد رمز و راز آن را بیاموزد که به آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس] کمک شود؛ توضیحاتی دادم و گفتم، سعی‌کند در دفتر جناحی عمل نشود و برای کم‌کردن اختلافات در سطح بالا تلاش شود. درخواست‌کرد، برای نزدیک کردن قوه قضاییه به مجلس کمک کنم.

آقای [علی شیخ] موحد، نماینده رهبری در بعضی دانشگاه‌های [آزاد اسلامی] فارس آمد. از برخورد وزارت اطلاعات با ایشان در گذشته و به خصوص در انتخابات خبرگان،گله داشت و گفت، شاید به خاطر عدم حمایت از مرجعیت رهبری بوده که گفتم، بعید است این باشد؛ چون رهبری مایل به این‌گونه امور نبودند و حتی از خود من هم خواستند که ترویج از مرجعیت ایشان نکنم و نیز از اعترافات دروغ متهمان قتل‌های زنجیره‌ای علیه ایشان، ناراحت بود و گفت، یکی از متهمان، ضمن عذرخواهی گفته، مجبورمان کردند.گفتم،آنها چنین اظهارات دروغی نسبت به بعضی از شخصیت‌ها کرده‌اند. از نحوه مدیریت آقای دکتر [عبدالله] جاسبی در دانشگاه آزاد [اسلامی] انتقاد داشت و آن را دیکتاتوری و خودمحورانه توصیف‌کرد. خواستار توجه بیشتر به تقویت جنبه جهاد سازندگی، در ادغام با وزارت کشاورزی شد و گفت، در این باره با مجلسیان مذاکره و حزب مشارکت و شخص محمدرضا خاتمی را بی‌برنامه وکم‌عمق یافته است. چندی قبل، دکتر جاسبی از آقای موحد، برای ادامه نمایندگی‌اش در دانشگاه دفاع کرد.

اخوی محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد و گفت، برای تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری آقای [سیدمحمد] خاتمی، تدارک وسیعی دیده شده و چند سفر خارجی و هشت سفر داخلی، از آن جمله است. محسن، [سرپرست دفتر ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام]، برای امور دفتر آمد و گفت، آقای عبدالله نوری گفته، در زندان راحت است و عادت کرده.

عصر آقای نبیه‌بری، رییس مجلس لبنان، همراه با جمع زیادی از سران حزب امل اسلامی لبنان آمدند.  از حمایت‌های همه جانبه ایران از مقاومت لبنان قدردانی کردند و خواستند، تبعیضی در کمک‌ها  بین گروه‌های مقاومت و شیعه نباشد و از مسایل احتمالی بعد از پیروزی در لبنان اظهارنگرانی‌کرد و درباره وضع مرز لبنان و اسراییل و نقاط مسأله‌دار منجمله روستای القجر، یارون و مقبره عبادى، توضیحاتی داد وگفت، آب و برق و بسیاری از خدمات جنوب لبنان در منطقه اشغالی که از شمال اسراییل تأمین می‌شده، قطع است و مردم مشکل جدی دارند. مشکل ۱۳۰ هزار مین که اسراییلی‌ها کاشته‌اند و روزانه تلفات می‌آفریند، باقی‌مانده و هشت روستا به کلی منهدم و محو شده و اروپایی‌ها هم از دادن کمک‌های وعده داده شده به جنوب لبنان، طفره می‌روند و کمک‌های دولت‌های عربی هم ضعیف است و غربی‌ها مانع‌اند.گفت، لبنان هم لوله‌هایی را که آب از رودخانه‌های لبنان به اسراییل می‌برد، قطع کرده است. فردا نیروهای سازمان ملل در مرز مستقر می‌شوند. خواست که ایران با سرمایه و نیروی انسانی، در ترمیم خرابی‌های لبنان سهیم شود. گفتم، در دوران ریاست جمهوری‌ام، با اعزامی هیأتی به لبنان، طرح‌هایی را آماده کرده بودم؛ پیگیری کنند. نصیحت کردم که اتحادشان را تقویت کنند.

شب با سران سه قوه، در دفتر رهبری، با دعوت ایشان، برای مسأله تعریف اصلاحات جلسه داشتیم. آیت‌الله خامنه‌ای، حدود پنجاه دقیقه صحبت کردند؛ برای توجیه این اقدام و قانع‌کردن آقای [سیدمحمد] خاتمی‌که البته قانع نشدند، ولی تسلیم شدند. خواستندکه در جلسه سران قوا با حضور من بررسی شود و پیشنهاد برای بررسی و تأیید، به ایشان داده شود. هر دو ماه یک جلسه با ایشان باشد.

گفتند، برخی اصلاحات را به معنای تغییر نظام تعریف می‌کنند که خواست دشمنان است و تعبیر اصلاح‌طلب را دشمنان خارجی مطرح کردند که در صحبت‌های اول آقای خاتمی نبود. آقای خاتمی توضیحاتی درباره اشکال تعریف اصلاحات داد وگفت، از جنبه ایجابی چیزی نمی‌شود گفت، چون بیش از همین برنامه سوم، چیزی نداریم، ولی از لحاظ سلبی می‌توانیم بگوییم، منظور تغییر نظام نیست و اصلاحات در چارچوب نظام است.

من گفتم، اصولاً مطرح کردن اصلاحات در این حجم، به عنوان تبلیغات است. اصلاحات امری مستمر است و همیشه بوده و در آینده هم هست و تازگی ندارد و تبلیغات زیادی، خیلی را قانع کرده که نظام اسلامی فاسد است و سرانجام هم، چون اقدام چشمگیری به عنوان اصلاح نداریم، باعث یأس و سرخوردگی مردم می‌شود و خطرناک است.

آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]،  به دلیل آرای دوم خرداد، کشور را نیازمند اصلاحات دانست و آقای [سیدمحمود] هاشمی‌شاهرودی، [رییس قوه قضاییه] هم گفت، باید با تأیید مداوم اقدامات گذشته و خدمات و کارآیی نظام، وعده  اصلاحات داد و عمل هم کرد. گفتم، مثل گذشته، عمل بدون تبلیغات، بهتر است. بعد از شام، ساعت دوازده شب به خانه رسیدم.

پنج‌شنبه ۱۳ مرداد ۱۳۷۹  |   2 جمادی‌الاول ۱۴۲۱            3 آگوست ۲۰۰۰

در منزل بودم.کارها را از دفتر آوردند. درباره اخلاق هم برای نمازجمعه مطالعه‌کردم. اعلان شد، یک نفر یهودی ایرانی اهل یزد – به نام موسی قصاب- به ریاست‌جمهوری اسراییل انتخاب شده است.[۱۰] ظهر کاظم از خانه فائزه، غذا آورد: بزقُرمه. دیشب، یاسر غذا آورد: ساندویچ. عفت و فاطی، برای معالجه به لندن رفته‌اند.

جمعه ۱۴ مرداد ۱۳۷۹   |  3 جمادی‌الاول ۱۴۲۱               4 آگوست ۲۰۰۰

ساعت دوازده، برای اقامه جمعه به دانشگاه تهران رفتم. خطبه‌ای راجع به تکبر و خطبه‌ای در مسایل روز ایرادکردم؛ با تأکید بر فقرزدایی و سازندگی و حفظ آرامش و سرمایه‌گذاری مردم، براساس سیاست اعلام شده رهبری و انتقاد از آمریکا، به خاطر تهدید فلسطینی‌ها.[۱۱] محسن و فرزندانش و کاظم [مرعشی، برادرهمسرم]، همراهم بودند.

عصر آقای محمد مطهری، [فرزند شهید مرتضی مطهری] آمد. در کانادا تحصیل می‌کند. برای دیدار آمده است. درباره نحوه تحصیل و نحوه زندگی‌شان، سئوالات زیادی کردم. درباره شرایط جدید ایران هم مذاکره شد. تا شب مطالعه کردم. بولتن‌هایی در مورد وحدت احتمالی مجدد دوکُره و طرح «پارک انرژی‌های نو» و بررسی کتابی که آقای شجاع‌الدین ابراهیمی، [شاعر خراسانی] در جواب سمپاشی‌های تخریب‌کنندگان من، نوشته است.

در کشمیر، دولت هند با حزب حرکت المجاهدین، وارد مذاکره شده و سازمان ملل گزارشی درباره خسارت‌های خشکسالی در ایران و تبعات آن داده است.

شنبه ۱۵ مرداد ۱۳۷۹   |  4 جمادی‌الاول ۱۴۲۱                  5 آگوست ۲۰۰۰

مجمع [تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت. سیاست‌کلی کوتاه‌کردن مراحل دادرسی و کم‌کردن موانع قطعیت قضا را تصویب‌کردیم.[۱۲] آقای خاتمی، [رییس‌جمهور]، در این جلسه، برای جبران اظهاراتی که در مورد اشکالات رسیدگی به پرونده قتل‌های زنجیره‌ای شده بود، صحبت کوتاهی کرد. بعضی‌ها آماده شده بودند که اگر اظهارات ایشان نامناسب باشد، مقابله کنند که چنین نشد. رهبری هم امروز صبح از طریق دفترشان به من پیغام داده بودند که بگویم، «ایشان در تحرک بخشیدن به رسیدگی مؤثر بودند و در جریان کارها، گزارش‌ها را از طریق آقای خاتمی می‌گرفتند و دخالتی در امور پیگیری‌ها نداشته‌اند» و من گفتم. آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس] گفت، امروز عصر فراکسیون‌های مجلس جلسه دارند که در مورد طرح اصلاح قانون مطبوعات، مذاکره کنند. مایل است، وضعی بشود که احتیاجی به طرح پیام رهبری در مخالفت با طرح پیش نیاید.

ظهر آقایان [عباس واعظ] طبسی، [محمد] یزدی، [احمد] جنتی، [علی‌اکبر] ناطق [نوری]، [قربانعلی] دُرّی [نجف‌آبادی] و [محمدعلی] موحدی کرمانی، میهمانم بودند. از خطبه‌های جمعه من قدردانی کردند و نظر دادند که ریاست‌جمهوری آقای [سیدمحمد] خاتمی، به نفع نظام اسلامی نبوده و مصحلت نیست که تجدید شود، ولی طرح مشخصی برای جلوگیری ندارند و هنوز نظر رهبری را هم نمی‌دانند. به آقای یزدی و آقای جنتی گفته شد، در شورای نگهبان دست از اختلافات‌شان بردارند؛ صورت خوبی ندارد. عصر اعضای جامعه زینب آمدند. خانم [منیره] نوبخت، [عضو شورای مرکزی جامعه‌ زینب] گزارش داد و من هم درباره فضایل زینب (س) و اهمیت الگو بودن برای زنان مسلمان حرف زدم.

شب در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] ماندم. مطبوعات چپ، تأکید زیادی بر تصویب طرح مطبوعات دارند و رسانه‌های بیگانه هم آنها را تشویق می‌کنند. آقای [حسن] یوسفی اشکوری، امروز از سفر اروپا برگشت. بعد از کنفرانس برلین نیامده بود. حکم بازداشت دارد؛ دادگاه ویژه روحانیت، پس از چند ساعت، او را بازداشت کرد.

یکشنبه ۱۶ مرداد ۱۳۷۹   |  5 جمادی‌الاول ۱۴۲۱               6 آگوست ۲۰۰۰

آقای [محمدباقر] نوبخت، نماینده رشت در مجلس آمد. گفت، خطبه‌های جمعه اخیر شما، تأثیر زیادی در محافل مستقل سیاسی و اقتصادی داشته و گزارش حوادث امروز مجلس را داد. گفت، در جلسه دیروز عصر، اختلافات حل نشد، ولی هیأت رییسه طرح مطبوعات را از دستور بیرون آورد و امروز پیش از علنی و رسمی شدن جلسه، آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]،  با توضیحات زیاد، نامه آیت‌الله خامنه‌ای را خواند که نوشته‌اند، مسأله مطبوعات حساس است و قانون قبلی، بخشی از مشکلات را حل کرده و تغییر آن قانون فعلاً نه مشروع است و نه مصلحت.[۱۳] نمایندگان تُند چپ و [حزب] مشارکت ناراحت شدند و پس از رسمی‌شدن جلسه و خوانده نشدن طرح در دستور جلسه، اکثرشان جلسه را ترک کردند و از رسمیت انداختند، ولی پس از مدتی مراجعت کردند و با اخطارهای مکرر آیین‌نامه‌ای، رییس مجلس را وادار کردند که نامه رهبری را در جلسه علنی بخواند و از صدا[ی جمهوری اسلامی=رادیو] پخش شود؛ لابد به منظور اعلان به مردم که آنها وظیفه خودشان را انجام داده‌اند و رهبری مانع کار شدند. در بین اخطارها، اخطار آقای [رجبعلی] مزروعی، [نماینده اصفهان]، تُند بوده و گفته، رهبری چنین حقی ندارند و آقای [محمد] رشیدیان، [نماینده آبادان] هم تعبیر موهنی نسبت رهبری داشته و گفته، می‌خواهم به آقای خامنه‌ای تذکر شرعی بدهم و جمعی از نمایندگان با عصبانیت به او حمله کرده‌اند و مجلس متشنج شده است.[۱۴] آقای کروبی، از ولایت مطلقه خوب دفاع کرده و تشبیه به اقدامات مشابه امام کرده و جمعی از چپ‌ها هم با مشارکتی‌ها مخالفت کرده‌اند و عملاً دوم خردادی‌ها، دچار اختلاف و شکاف شده‌اند؛ گرچه در این میان، برای رهبری گران تمام می‌شود و نیز عذرخواهی‌کرد از اینکه در انتخابات مجلس، به من اصرار کرده‌اند که نامزد شوم و در عمل نتوانسته‌اند کار زیادی انجام دهند. گفت، حزب اعتدال [و توسعه]، هنوز در مورد انتخابات ریاست‌جمهوری تصمیمی نگرفته است.

آقای [موسی] قربانی، نماینده قائنات آمد. ایشان هم ماجرای مجلس را شبیه آقای نوبخت تعریف کرد و اضافه کرد، سخنان آقای کروبی، در جلسه غیررسمی، راهنمایی بود برای چپ‌ها که در جلسه رسمی تذکر بدهند. آقای نوبخت هم گفت، اظهارات آقای کروبی در جلسه غیررسمی خوب نبود. آقای قربانی، نگران ادامه پیگیری مشارکتی‌ها است. برای تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی در قائن استمداد کرد.

آقای مسیح مهاجری، [مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی] آمد. از خطبه‌های جمعه من قدردانی کرد و از اقدام قاطع آیت‌الله خامنه‌ای در مورد طرح مطبوعات، اظهار خوشحالی نمود و لزوم پیگیری این سیاست را تأکیدکرد و برای منصرف‌ساختن آقای خاتمی از ریاست‌جمهوری آینده -که آن را به صلاح  نمی‌داند- چاره‌جویی نمود و خواست بفهمدکه من آمادگی نامزد شدن را دارم یا نه که جواب منفی شنید.

آقای دکترعلی لاریجانی، [رییس سازمان صدا و سیما] آمد. از بحث‌های امروز مجلس، ابراز رضایت کرد و پیشنهاد داشت که موج پیام حمایت از اقدام رهبری برپا شود و مجلس خبرگان هم بیانیه بدهد. گفت، سیاست صداوسیما این است که تشنج‌خواهی مشارکتی‌ها را علنی‌ترکنند و بوق‌های تبلیغاتی علیه اقدام رهبری در سطح جهان فعال می‌شود و باید در داخل اجازه مخالفت رسانه‌ها را نداد.

بلافاصله پس از حوادث مجلس،گزارش‌ها و تحلیل‌های خارجی علیه اقدام رهبری آغاز شد. تقریباً همه خبرگزاری‌های مهم، آن را به عنوان سرکوب آزادی‌ها در مجلس و حمایت از جناح راست تفسیر کردند و بی‌سابقه خواندند. علی کشتگر، از سران کمونیست‌ها، آن را تشبیه به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی‌شاه قاجارکرد. امشب پیام تأیید آقای [احمد] جنتی و نیز شورای نگهبان و بسیج دانشجویی دانشگاه تهران منتشر شد و ادامه خواهد یافت. مصاحبه‌های زیادی از نمایندگان از صداوسیما پخش شد و نوعاً در تأیید و حتی آقای رشیدیان هم تأییدکرد؛ مثل اینکه ترسیده است.

دوشنبه ۱۷ مرداد ۱۳۷۹   |  6 جمادی‌الاول ۱۴۲۱              7 آگوست ۲۰۰۰

سردار [حسین] علایی، [مدیرعامل مصلای امام خمینی] آمد. از توجه و کمک‌های من به ساختمان مصلای تهران تشکر نمود و در مورد کناره‌گیری از ریاست ستاد مشترک سپاه به دلیل اختلاف نظر با فرماندهی سپاه توضیح داد. آلبوم عکس‌های برنامه بازدید از مصلا را آورد. [آقای عیسی کلانتری]، وزیرکشاورزی و مهندس مفیدی، مسئول صنایع نیشکر اهواز آمدند. گزارش کار و مشکلات را دادند و از عدم توجه جدی رییس‌جمهور و بانک‌ها به نیاز‌های اعتباری‌ و نیز جوسازی جمعی از نمایندگان خوزستان علیه طرح با استفاده از مسأله شورشدن آب آبادان شکایت کردند و گفتند، متأسفانه خشکسالی شدید، با «مَدّ کبیر» توأم شده که معمولاً هر شانزده سال یک بار اتفاق می‌افتد. توضیحاتی درباره خسارت‌های بی‌حساب خشکسالی دادند.

عصر دکتر [احمد] احمدی، [عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی] آمد و از بی‌عملی شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز رکود اقتصادی و عقب‌رفت امور کشور در سه سال دولت، انتقاد داشت و گفت، در دانشگاه وضع عقب رفته و شکایت داشت، از اینکه او را به جلسه مدیران دانشگاه‌ها در دفتر رییس‌جمهور کشانده بودندکه در حضور آنها، اعلان شرکت در انتخابات شود.گفت، در دانشگاه جناح‌گرایی دوم خردادی‌ها شدید است. از اینکه احتمالاً چهار سال دیگر، کشور بخواهد دست این جناح باشد، اظهار نگرانی‌کرد و گفت، مشغول تهیه کتابی در موضوع فلسفه، در جواب مسایل مهم منفی فلسفه غرب است.

آقای [محمد] نیازی، رییس دادگاه نظامی [= سازمان قضایى نیروهاى مسلح] آمد. از مدیریت جلسه مجمع [تشخیص مصلحت نظام] تشکر کرد که علیه او مطالبی گفته نشد و از نحوه برگزاری دادگاه قتل‌های زنجیره‌ای اظهارنگرانی‌کرد و از آقایان خاتمی و [حمید] سرمدی و عباد [= علی ربیعی] به خاطر اقدامات مداخله‌جویانه جناحی در مسأله قتل‌ها[ی زنجیره‌ای] انتقاد داشت.

بیانیه‌های زیادی در حمایت از اقدام رهبری و مجلس، در مورد طرح مطبوعات و محکوم کردن مخالفان آن نامه، صادر شده و جمعی از دانشجویان بسیجی، جلوی مجلس تحصن کرده‌اند. در آبادان و محلات، علیه آقایان [محمد] رشیدیان و [علی‌اصغر] هادی‌زاده تظاهرات شده است.

سه‌شنبه ۱۸ مرداد ۱۳۷۹   |  7 جمادی‌الاول ۱۴۲۱               8 آگوست ۲۰۰۰

آیت‌الله [حسینعلی] منتظری، در جواب چهار سئوال [بخش فارسی رادیو بی بی سی] B.B.C به صورت مکتوب، در مورد دخالت آیت‌الله خامنه‌ای در امور مجلس، حرف‌های تُندی زده‌اند و عمل رهبری و نیز ولایت‌مطلقه را محکوم کرده و گفته‌اند، رهبری باید فقط نظارت داشته باشد. همزمان وزارت امور خارجه آمریکا، اقدام رهبری را محکوم کرده است. به نظر می‌رسد، این‌گونه اقدامات اوج بگیرد.

آقای [علی‌اکبر] احمدیان، رییس ستاد مشترک سپاه، همراه آقای [علی] فدوی، از نیروی دریایی سپاه آمدند. برای تأمین ارز طرح‌های حساسی که با چین، روسیه و کره شمالی دارند، استمداد کردند. آقای [حسن] خلیلیان، [مشاور وزیرکشور و] فرماندار سابق قم آمد. از فشل‌بودن مدیریت در قم و نیز در استانداری تهران گفت و گزارشی داد از اقداماتی که برای سامان دادن به ایثارگران در سمت مشاورت وزارت کشور [انجام داده است].

آقای دکتر [حمید] ناظمان، [استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی] آمد. گفت، طرحی برای ساخت اتومبیل که با باطری کارکند، دارد و درباره پیگیری آن مشورت کرد. گفتم، اگر اقتصادی باشد، قابل اجراست و من هم مساعدت خواهم کرد. از کارهای مهم دولت سازندگی قدردانی کرد و گفت، افراد آگاه و باسواد، ارزش زیادی برای آن دوره در تاریخ ایران قائل‌اند. عصر عقد ازدواج دختر مهندس [عبدالحسین] هراتی را بستم؛ در تنظیم کتاب میراث سازندگی، تلاش زیادی کرده است.

آقای [سید ابوالحسن] نواب، از مدیریت حوزه [علمیه] قم آمد. گزارشی از اقدامات مرکز خدمات حوزه به طلاب داد. از وام و کالاهای ضروری و … و طرحی برای دوران پیری اهل علم و بازنشستگی و اعزام طلاب از حوزه به روستاها و مناطق مورد نیاز آورد. از خطبه‌های اخیر جمعه تمجید کرد و خواست که برای آگاهی طلاب، وقت صرف کنم. امروز بازاریان و دانشجویان، مقابل مجلس تظاهرات داشتند و فشار زیادی را به مجلس آوردند. در بسیاری از شهرها، علیه نمایندگان مخالف دستور رهبری، تظاهرات شده است.

عفت و فاطی از لندن تلفن کردند. دکتر عفت گفته، بستری شود، معده را جراحی کند برای مشکل سرفه؛ گفتم عجله نکند. شب در دفترم ماندم.

چهار‌شنبه ۱۹ مرداد ۱۳۷۹   |  8 جمادی‌الاول ۱۴۲۱           9 آگوست ۲۰۰۰

بیانیه‌ها و پیام‌ها در حمایت از اقدام رهبری و اخراج طرح مطبوعات از دستور مجلس زیاد است و موافقان طرح منفعل شده‌اند. در مقابل، نهضت‌آزادی و مجمع پیروان خط امام، بیانیه در مخالفت با حذف آن از دستور داده‌اند و احمدآقا- فرزند آیت‌الله منتظری- با رادیو ضدانقلاب در لس‌آنجلس مصاحبه کرده و علیه رهبری حرف زده و گفته، اکنون روشن شد که بسیاری از فشارها، از طرف خود آقای خامنه‌ای بوده؛ منجمله فشار برای حصر.

به آقای ابراهیم امینی، [رییس دبیرخانه مجلس خبرگان] گفته شده، از طرف مجلس خبرگان هم بیانیه صادر شود که نشد. آقای امینی مشورت کرد، برای تکذیب خبر کذبی که روزنامه شرق‌الاوسط داده، مبنی براینکه مجلس خبرگان در جلسه مخفی خود، آقای [سیدمحمود] هاشمی‌شاهرودی را به عنوان جانشین رهبری انتخاب کرده؛ گفتم، آن روزنامه بی‌اعتبار است و معمولاً خبر جعل می‌کند و ارزش اینکه خبرگان جواب آن را بدهند، ندارد، ولی به نحوی باید تکذیب شود، چون رادیو اسراییل خوانده است.

دکتر [محمدعلی] هادی، [معاون حقوقی و کنسولی وزارت امور خارجه] آمد. از اقداماتش برای روان‌شدن گذرنامه ایرانیان مقیم خارج و ویزای خارجیان و مسایل سربازی و ازدواج ایرانی‌های مقیم خارج داشته‌اند، گزارشی داد و خواست که در سخنرانی روزشنبه، راجع به آنها مطلبی بگویم. آقای [سیدحسین] هاشمی، نماینده میانه در مجلس آمد و گزارشی از مسایل جاری مجلس داد و گفت، نمایندگان مشغول امضای نامه‌ای خطاب به ملت در توضیح مسایل اخیر مجلس‌اند و ممکن است، تحریک‌آمیز باشد. دعوت کرد که برای مراسم بزرگداشت شهدای میانه به آنجا بروم.

اخوی محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد و گفت، در سفر آقای [سیدمحمد] خاتمی به کردستان، استقبال مردم کمتر بوده و ضمناً نمایندگان کردستان، در سخنرانی‌های مقدماتی در اجتماعات، طلبکاری کرده‌اند و از اینکه دولت به وعده‌های انتخاباتی در موردکردستان عمل نکرده، انتقاد نموده‌اند.گفت، آقای خاتمی در جلسه هیأت دولت گفته که هنوز معلوم نیست، نامزد ریاست‌جمهوری شود و اظهاراتش بنا به مصالحی بوده است.

عصر دکتر [محمدصادق] محفوظی، [رییس‌جامعه اسلامى پژوهشگران] و آقای برادران آمدند. گزارش تهیه کتابی برای پاسخ‌گویی به سمپاشی‌های ضدانقلاب و چپ‌ها علیه دولت سازندگی را دادند. پیشنهاد انتشار روزنامه مستقلی دارند. برای تأمین وام استمداد کردند. درباره انتخابات ریاست‌جمهوری بحث کردند و پیشنهاد پیدا کردن رقیب مؤثر برای آقای خاتمی را دادند. آقای مرتضی قربانی، [مشاور رییس‌جمهور در امور ایثارگران و فرمانده سابق  لشکر ویژه ۲۵ کربلا] آمد. گزارشی از اقدامات برای امور معیشتی ایثارگران در اصفهان را داد و خواستار کمک، برای استفاده از رانت‌های دولتی برای ایثارگران شد. به خانه آمدم. فائزه شام تهیه کرده بود.

پنج‌شنبه ۲۰ مرداد ۱۳۷۹   |  9 جمادی‌الاول ۱۴۲۱          10 آگوست ۲۰۰۰

تا عصر در منزل مطالعه می‌کردم. عصر در یکی از ساختمان‌های سعدآباد، با آقای یاسر عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین] ملاقات داشتم.[۱۵] خواستم که توضیحی در مورد کمپ دیوید دوم و برنامه‌های بعد بدهد.گفت، مقدمات‌کار اجلاس کمپ‌دیوید آماده نبود و مذاکرات از صفر شروع شد و پنج موضوع در دستور بود: قدس، مرز، آب، آوارگان و شهرک‌ها؛ ولی عملاً عمده وقت، صرف قدس شد و به توافقی نرسیدیم و بقیه ناتمام ماند. آمریکا به نفع اسراییل پیشنهاد داد و گفت که تولیت اماکن مذهبی بیت‌المقدس از فلسطینی‌ها باشد، ولی حاکمیت شهر و اماکن با اسراییل باشد و در چند محله شهر هم فلسطینی‌ها، حاکمیت اداری داشته باشند که پذیرفته نشد.

گفت، مجلس فلسطین تصویب کرده که در شهریور یک‌طرفه دولت مستقل با مرکزیت بیت‌المقدس اعلان شود و مصمم‌ایم که عمل کنیم، مگر اینکه مجلس پس بگیرد. خواست که ایران به عنوان رییس‌کنفرانس اسلامی، اجلاس سران و یا اجلاس وزرای امورخارجه و یا اجلاس سران کمیته قدس را تشکیل دهد. با هم مصاحبه کوتاهی با خبرنگاران داشتیم. سئوال‌های زیادی، ضمن مذاکرات نمودم که به همه پاسخ داد.

تا شب در منزل مطالعه وکارکردم.  امروز هم در بعضی شهرها، تظاهرات در حمایت از اقدام رهبری در مورد مجلس بود. بعضی گروه‌های دانشجویی هم بیانیه داده‌اند و از مجلس خواسته‌اند که لایحه طرح مطبوعات را پیگیری نکنند. عملاً بعضی از گروه‌ها و افراد، صریحاً در مخالفت با رهبری حرف می‌زنند و در رسانه‌های غربی هم روی این موضوع و نیز بازداشت یهودی‌ها و [حسن] یوسفی [اشکوری][۱۶] و [احمد] زیدآبادی[۱۷]، [روزنامه‌نگار] و تعطیلی [روزنامه] بهار و … انتقادهای شدیدی دارند و صریحاً رهبری را به عنوان مسئول اینها معرفی می‌کنند.

علی‌رغم خشکسالی شدید، در خراسان و سمنان، سیل شدید  و خرابی داشته‌ایم. در ترکیه، بین نخست‌وزیر و رییس‌جمهور اختلاف افتاده؛ [آقای بولنت اجویت]، نخست‌وزیر می‌خواهدکارکنان مذهبی دولت را اخراج کند و آقای [احمد نجدت] سزر، مخالف است.

جمعه ۲۱ مرداد ۱۳۷۹  |   10 جمادی‌الاول ۱۴۲۱            11 آگوست ۲۰۰۰

در خانه بودم. وقت با مطالعه و استراحت‌گذشت. ظهر، یاسر و مهدی و مریم و لیلی بودند و شب، محسن و بچه‌هایش. اکثر ائمه‌جمعه، دستور رهبری در مورد [مسکوت‌ماندن] طرح [اصلاح قانون] مطبوعات و اقدام مجلس به حذف از دستور را ستایش‌کرده و به افرادی از نمایندگان که مخالفت کرده‌اند، تاخته‌اند و رسانه‌های بیگانه، مستقیماً به رهبری حمله می‌کنند.

در کشمیر، حزب ‌المجاهدین[۱۸] که آتش‌بس اعلان کرده بود، به خاطر عدم تحقق انتظاراتش از سوی هند، اعلان تجدید مبارزات مسلحانه کرده و انفجاری هم با تلفات زیاد انجام داده و تهدید به انفجار بزرگتر در هند کرده است. در عربستان سعودی، زندانیان یک زندان، در یک اقدام کم سابقه شورش کرده‌اند و خواستار بهتر شدن وضع خود هستند. اخیراً عفو بین‌الملل، گزارشی در مورد وضع بد زندانیان در سعودی داده که بی‌تأثیر نیست. روز چهارشنبه هم در یک منطقه آمریکایی و انگلیسی‌نشین عربستان، تیراندازی صورت گرفت که انعکاس وسیعی داشت.

امروز با محسن، [مدیر دفتر نشر معارف انقلاب]، در مورد کیفیت راه‌اندازی مرکز اسناد، کتابخانه و موزه ریاست‌جمهوری رفسنجان و نیز انتشار صورت اموال خانواده که در زمان ریاست‌جمهوری به قوه قضاییه داده‌ایم، مذاکره کردیم. با توجه به شایعاتی که در مورد ثروت ما توسط دشمنان در داخل و خارج رواج یافته، با اعلان دارایی‌ها که با تأیید رییس  قوه قضاییه در نمازجمعه، شایعات را خنثی می‌کند و باعث تعجب دنیا می‌شود که در مدت بیست سال، از دارایی ما کاسته شده و مقدار آن هم قابل توجه نیست. با بحث اصل ۱۴۲ [قانون اساسی] که اخیراً مطرح شده، فرصت خوبی است.[۱۹]

شنبه ۲۲ مرداد ۱۳۷۹    |  11 جمادی‌الاول ۱۴۲۱             12 آگوست ۲۰۰۰

پیش از ظهر،کمیسیون زیربنایی [مجمع‌تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت. سیاست‌های‌کلی ارتباطات را تکمیل کردیم. نیروهای مسلح و صداوسیما، ‌خواستند مستقل باشند که در مواردی پذیرفته نشد. به دکتر [محسن] نوربخش، [رییس‌کل بانک مرکزی] گفتم، به خواست سپاه در مورد اعتبارات اسنادی توجه کنند. عصر در وزارت امور خارجه، در جمع سُفرا و کارداران، در مورد تهدیدهای نظام سخنرانی‌کردم.[۲۰] پاسخ به سئوالات را در برنامه گذاشته بودند که نپذیرفتم.

شب به خانه آمدم. فائزه شام آماده کرده بود. مونا، [دختر فائزه] گفت، برای آموزش خبرنگاری به روزنامه ایران می‌رود. مصاحبه می‌خواست که نپذیرفتم. آمریکا، بعد از مدتی توقف، بمباران هوایی عراق را از سرگرفت و این بعد از سفر رییس‌جمهور ونزوئلا به عراق است که به عنوان مسأله نفت اتفاق افتاد و اولین سفر یک رییس‌جمهور به عراق، بعد از جنگ کویت است.

یکشنبه ۲۳ مرداد ۱۳۷۹   |  12 جمادی‌الاول ۱۴۲۱           13 آگوست ۲۰۰۰

برای بازدید از برنامه‌های فرزندان شهید، به اُردوگاه طوبای بنیادشهیدکرج رفتیم. هفت کلاس یک هفته‌ای در مورد خدمات روزنامه‌نگاری، عکاسی، شعر، قصه و خوشنویسی دایر بود. با دانش‌آموزان هر کلاس مذاکره و احوال‌پرسی کردم و سئوالاتی از وضع درس و کار و حال‌شان پرسیدم. سپس در جمع آنها، پس از گزارش آقای [محمدحسن] رحیمیان، [رییس بنیاد شهید]، در عظمت مقام شهید و حقوق خانواده‌های شهدا و موقعیت ممتاز تحصیلی فرزندان سخنرانی کردم.[۲۱]

به دفتر رفتم. عصر آقای [محمدصادق] صالح [الحسینی] لبنانی، مشاور وزیر ارشاد آمد. پیشنهاد مصاحبه‌ای درباره  تاریخ انقلاب داشت که پذیرفتم. قصد تولید کتابی از این راه دارد. برای جلوگیری از محکوم شدن آقای [عطاءالله] مهاجرانی، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی] استمدادکرد؛ اخیراً درباره مصارف [سود] وجوه حج و عمره، به دادگاه احضار شده است. از وضع کشور اظهار نگرانی کرد.

دکتر [حسن] روحانی، [دبیر شورای عالی امنیت ملی و رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام] آمد. درباره مرکز تحقیقات و استعفای احتمالی آقای [غلامرضا]  فروزش، [معاون مرکز تحقیقات استراتژیک] و جانشینی او صحبت شد. گفت، آقای خاتمی، [رییس‌جمهور]، به ایشان گفته است که قصد نامزدشدن ندارد و اعلام نامزدی برای قطع بحث‌ها  و نیز به میدان آمدن زودهنگام نامزد راست‌ها بوده است. گفت، از آقای [کمال] خرازی، [وزیر امورخارجه] شنیده که رهبری به آقای خاتمی‌گفته‌اند، اگر بناست جداً نامزد شود، رهبری شرایطی دارند. شورای عالی امنیت ملی، از او خواسته که برای حل مشکلات فیمابین، به عراق سفر کند، ولی نپذیرفته. آقای خرازی هم نپذیرفته است. درباره عوارض رودرویی تُندروهای چپ با رهبری بر سر مسأله اصلاحات و نیز حذف طرح [اصلاح قانون] مطبوعات و خطرهای ناشی از آن صحبت کردیم.

دفتر تحکیم وحدت، تاکنون چند بیانیه در مخالفت داده و به آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]  هم اهانت‌کرده و شبنامه‌ها هم درگوشه وکنار پخش می‌شود. شب در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] ماندم.

دوشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۷۹   |  13 جمادی‌الاول ۱۴۲۱          14 آگوست ۲۰۰۰

برای مراسم تشییع جنازه ۳۰۰ شهیدی که اخیراً در جبهه‌ها پیدا شده، به مجلس رفتم. آقای کروبی، [رییس مجلس] صحبت کرد و با اشاره، جواب انتقادات دفتر تحکیم وحدت و دیگران را داد و گفت، وامدار گروه‌های سیاسی نیست. به آقای بهزاد نبوی، [نایب رییس مجلس] و جمعی از اعضای هیأت رییسه که به استقبال و بدرقه آمده بودند، گفتم که اگر از این منازعات جلوگیری نکنند، به جای بدی خواهد رسید.

آقای دکتر [جواد] گرجی آمد. برای روشن شدن وضعیت زمین‌ خود در کرج که از ابتدای پیروزی انقلاب در طرح قرارگرفته است، استمدادکرد. آقای [سعید] فائقی، [معاون فنی و امور فدراسیون‌های سازمان تربیت‌بدنی] آمد وگفت، جمع زیادی از اهل نظر، امروز مشی مناسب وضع کشور را همان سیاست‌های دولت سازندگی می‌دانند و بنا دارند برای پیگیری آن، حزبی تأسیس کنند. خواست که کمک‌شان کنم وگفت، نه سیاست‌های رهبری و نه سیاست‌های آقای خاتمی، افاقه‌ای نمی‌کنند.

[آقاى محسن قائمى‌نسب، مدیر رادیو معارف و] مسئولان شبکه رادیویی معارف قم آمدند. برنامه‌هایشان را توضیح دادند و از من کمک فکری ‌خواستند. معتقدند، خیلی‌خوب جا افتاده است. عصرآقای [اسدالله] بادامچیان آمد. خطرات تحرکات دوم خردادی‌ها و شخص آقای [سیدمحمد] خاتمی و ضررهای احتمالی تجدید انتخاب ایشان را گفت و خواستار وجود سیاست روشن از سوی رهبری و تأسیس حزب نیرومند و متحدشدن نیروهای ارزشی شد.

در رسانه‌های داخلی و خارجی و اظهارات گروه‌ها، انتقادات زیادی به صورت مستقیم و غیرمستقیم از اقدامات رهبری در مورد اصلاحات و مطبوعات می‌شود که در انقلاب بی‌سابقه است. در مقابل هم تأییدات زیادی از نیروهای ارزشی می‌شود؛ منجمله در مراسم تشییع جنازه امروز.

یک زیردریایی -کروسک – بزرگ روسیه در دریای بارنتز، در شمال به گل نشسته و آسیب دیده است. ۱۱۶ سرنشین دارد و احتمال برخورد با شیء خارجی و شاید زیردریایی آمریکایی که برای کنترل مانور روس‌ها در منطقه بوده، مطرح است. جان سرنشینان در خطر است. زیردریایی اتمی است و خطر نشت اورانیوم هم هست.[۲۲]

آقای [هادی] مروی، معاون اول قوه قضاییه، در مصاحبه‌ای گفته که تعطیلی مطبوعات و بازداشت روزنامه‌نگاران، سیاست‌کلی قضایی نیست و بسیاری از قضات، با این تفسیر قانون موافق نیستند و نظر بعضی از قضات است.

سه‌شنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۹   |  14 جمادی‌الاول ۱۴۲۱           15 آگوست ۲۰۰۰

اظهارات آقای مروی، موجی از خوشحالی در بین دوم خردادی‌ها ایجاد کرده و امروز اظهارات فراوانی از رسانه‌های خارجی و داخلی‌شان، در استقبال از این اظهارات آمده و جناح مقابل را نگران کرده است.[۲۳] آقایان [محمدرضا] عباسی‌فرد و [حسن] دانایی‌‌فر، برای امور مالی و اداری دبیرخانه [مجمع تشخیص مصلحت] آمدند. آقای [کرامت‌الله] عمادی، نماینده سمیرم آمد و انتقاداتی به دوم خردادی‌های مجلس و دولت داشت وگفت، خشکسالی و آفت، خساراتی در حدود ۱۷ میلیارد تومان به کشاورزی سمیرم واردکرده و برای حل مشکل مردم استمداد کرد.

آقای [عطاءالله] مهاجرانی، وزیر [فرهنگ و] ارشاد [اسلامی] آمد. مدارکی برای اثبات قانونی بودن تصرفات از سود سپرده‌های عُمره و حج ارایه داد. به خاطر نظر [سازمان] بازرسی‌کل‌کشور مبنی بر تخلف، او را به دادگاه احضار کرده‌اند و فکر می‌کنند که این رسیدگی سیاسی برای فشار بر استعفا است و گفت، با اینکه بنای قطعی داشته که تا مهر کنار برود، با مطرح شدن دادگاه، استعفا نخواهد داد، تا نتیجه دادگاه روشن شود و گفت، آقای [سیدمحمد] خاتمی به او پیشنهادکرده، معاونت فرهنگی [رییس‌جمهور] را قبول‌کند و او نپذیرفته و مایل نیست در دولت بماند و نظرش این است که آقای خاتمی در انتخابات شرکت نکند، چون اگر این وضع ادامه یابد، کشور خیلی عقب می‌ماند و باید کسی حضور یابد که با رهبری هماهنگ باشد. توقع دارد که مشکل دادگاهی‌شدن او را حل‌کنیم. به لاریجانی‌ها هم همین حرف‌ها را زده است. ضمناً گفت، اگر دادگاه تشکیل شود، در مورد دیگران که از همین رویه از پول‌های سپرده استفاده کرده‌اند، خواهدگفت؛ مثل وزرای سابق ارشاد و نیز آقای [سیدمحمود] هاشمی‌شاهرودی، [رییس قوه قضاییه] و آقای [علی] رازینی.

عصر آقای علی لاریجانی، [رییس سازمان صدا و سیما] آمد و گفت، رییس دادگستری تهران و قضات مربوط به روزنامه‌ها، از حرف‌های آقای [هادی] مروی، [معاون اول قوه قضاییه]، عصبانی‌اند و به آقای شاهرودی که در مشهد است، شکایت شده و او گفته است که آقای مروی، حرف خودش را زده و این سیاست قوه قضاییه نیست و به او تذکر داده شده که حرف خود را اصلاح کند.گفت، روند جاری مطلوب نیست و کشور به سوی بحران پیش می‌رود و رهبری هم مستقیماً درگیر شده‌اند و حملات به رهبری زیاد شده و نهضت آزادی، دوشنبه میتینگ اعلان کرده است. خبر [غرق‌شدن] زیردریایی روسیه، انعکاس وسیعی دارد.

چهار‌شنبه ۲۶ مرداد ۱۳۷۹  |   15 جمادی‌الاول ۱۴۲۱        ۱۶ اگوست ۲۰۰۰

آقای [علی] وکیلی، رییس مرکز تحقیقات وزارت نفت آمد. نمونه‌هایی از تحقیقات به ثمر رسیده و مواردی از همکاری‌های مؤثر با دانشمندان روسیه را گفت. از وضع راکد کشور انتقادکرد و گفت، سیاست قفل‌زدن به تلاش‌ها حاکم است. نمونه آن را پرداخت نشدن ارز مورد نیازشان -که در کمیسیون ویژه تصویب شده- ذکرکرد.

آقای [علی] شمس‌اردکانی، [مدیرعامل سابق منطقه آزاد قشم] آمد. از اُفت سرمایه‌گذاری گفت. خطر مهم اقتصاد را در این می‌داند. از مالیات‌های ضدسرمایه‌گذاری و تولید انتقادکرد و از آزارهایی که نسبت به نیروها وکارهای مؤثر رواج دارد و باعث دلسردی شده و نمونه‌ را مزاحمت‌هایی در مورد کار خود یاد کرد. در ساحل خلیج فارس، کنار بندر طاهری، اسکله‌ای  برای صادرات مواد سنگین وزن و کم ارزش مثل خاک و شن و آهک و کلینکر و … می‌سازند؛ کارشکنی‌هایی را ذکرکرد و خواست در مجمع [تشخیص مصلحت نظام]، فکری بکنیم.

آقای [محمود] گلزاری[۲۴]، روان‌شناس [و استاد دانشگاه علامه طباطبایی] آمد. پیشنهادهایی برای بحث اخلاق در نمازجمعه‌ام داشت. عصر مسئولان «[جمعیت] تعاون اسلامی» [مجتمع فرهنگى و آموزشى رستگاران] آمدند. آقای [محمدحسن] مشکات، گزارشی از خدمات‌شان در مناطق مرزی و محروم داد؛ از تأسیس مدارس و ایجاد اشتغال و … [۲۵].  جمعی از روحانیون که برای خدمت در این مراکز، از قم هجرت کرده‌اند، آمدند. برایشان در مورد آموزش، هجرت برای انسان سازی، تبلیغ و رجعت صحبت‌کردم.[۲۶] در رسانه‌ها، بحث بر سر مطبوعات و اصلاحات و حکم رهبری ادامه دارد.

زیردریایی روسیه، هنوز نجات نیافته است. روسیه با تأخیر زیاد، پیشنهاد کمک غرب را پذیرفت و امروز زیردریایی ژرف‌پیمای انگلیسی با هواپیما به نروژ منتقل شد که به دریای بارنتز به کمک زیردریایی کورسک برود که با ۱۱۶ سرنشین به گل نشسته. آقای [ولادیمیر] پوتین، [رییس‌جمهور روسیه]، وضع را بحرانی اعلان کرد. در ایران هم، هلی‌کوپتری پس از برخاستن از سکوی پارس جنوبی، در دریا سقوط کرده و چند نفر مفقودند.

پنج‌شنبه ۲۷ مرداد ۱۳۷۹  |   16 جمادی‌الاول ۱۴۲۱     17 آگوست ۲۰۰۰

در منزل بودم. وقت با مطالعه کتابی‌که آقای شجاع الدین ابراهیمی، شاعر مشهدی که با جمع‌کردن مقالات اخیر، برای جواب به سمپاشی‌های مخالفان نوشته است و نیز تقویت زبان انگلیسی و خواندن بولتن‌ها و جراید و اصلاح نمایه‌های تفسیر راهنما گذشت.

نامه‌ای از سوی شخصی به نام کامران، از مشهد به دفترم فاکس شده که بوی توطئه می‌دهد. به آقای [عباس واعظ] طبسی، [تولیت آستان قدس رضوی] در مشهد، تلفنی گفتم، درباره این شخص که در مشهد است، تحقیق شود. شب، ایشان جواب دادند که ردیابی شده، در مشهد است و فعالیت‌هایی دارد. باید [وزارت] اطلاعات نتیجه را بدهد؛ می‌تواند شبیه کار نوارسازان باشد. محسن هم آمد. راجع به همین موضوع بحث شد. قرار بود به وزارت اطلاعات ارجاع داده شود که ترجیح دادیم تا رسیدن جواب مشهد، صبر کنیم.

شایعه دروغ جانشین رهبری شدن آقای [سیدمحمود] هاشمی‌شاهرودی وسعت یافته و امروز خانم اعظم طالقانی، در اردوی دانشجویی، آن را مورد حمله و انتقاد قرارداده؛ به عنوان اینکه آقای شاهرودی، معاود عراقی است و اموالی در خارج دارد و سابقه انقلابی ندارد. قرار بود، آقای ابراهیم امینی، [رییس دبیرخانه مجلس خبرگان] تکذیب کنند که نکرده‌اند؛ به ایشان تلفنی تذکر دادم که اقدام کنند.

حادثه زیردریایی روسیه، هنوز تمام نشده و از نروژ و انگلیس، برای کمک اقدام شده است. آمریکا، اخبار نجات یافتن دو خلبان ایرانی توسط کشتی‌های آمریکا را تکذیب کرد. اظهارات صریح ملی‌گراها در مخالفت با اقدام رهبری برای کنار گذاشتن طرح [اصلاح قانون] مطبوعات، ادامه دارد و بی‌سابقه است.

جمعه ۲۸ مرداد ۱۳۷۹   |  17 جمادی‌الاول ۱۴۲۱          18 آگوست ۲۰۰۰

عفت و سارا و علی و محمد، ساعت سه بامداد، از سفر معالجه به لندن بازگشتند. خوشحال شدم. در خانه بودم؛ با استراحت و مطالعه. ظهر بچه‌ها جمع بودند. انتشار بیانیه‌های گروه‌ها در مخالفت با راکد شدن طرح [اصلاح قانون] مطبوعات ادامه دارد و مراکز مجهولی، برای فردا، اجتماع در بهارستان اعلان کرده‌اند و خارجی‌ها به آن دامن می‌زنند.

آقای [رضا] استادی، سخنگوی شورای نگهبان، چند روز پیش گفت، ادامه نمایندگی نمایندگان مجلس، احتیاج به ادامه شرایط دارد و اگر تشخیص داده شود که فاقد صلاحیت‌اند، نمایندگی را از دست می‌دهند. این اظهارات، برای نمایندگان مجلس، خیلی گران آمد و اعتراضات زیادی کردند و از آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]  هم انتقاد شد که چرا سکوت کرده است. امروز آقای [احمد] جنتی، [دبیر شورای نگهبان]، در نمازجمعه [تهران]، همان حرف آقای استادی را تکرار کرد و خارجی‌ها هم تحریکاتی در مقابل این حرف جدید دارند.

چند روز قبل در مجلس، دو طرح در مورد تغییر و تفسیر دو قانون مطرح شد؛ برای جلوگیری از اقدام قوه قضاییه علیه مطبوعات. در محافلی مطرح می‌شود که این اقدام مجلس، برای تصویب چیزی بدل از طرح اصلاح قانون مطبوعات است و مخالفت با رهبری فرض می‌شود.

شنبه ۲۹ مرداد ۱۳۷۹   |  18 جمادی‌الاول ۱۴۲۱            19 آگوست ۲۰۰۰

آقای [غلامرضا] فروزش، [معاون مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام] آمد.گزارشی از وضع مرکز تحقیقات و اشکال در رفتار بعضی داد و اجازه خواست، به خاطر مسئولیت‌های دیگر، از معاونت کناره‌گیری کند و مشاورت داشته باشد. چند هفته پیش، آقای [حسن] روحانی، [رییس مرکز تحقیقات استراتژیک]، به ایشان گفته، شرط ادامه معاونت این است که هفته‌ای سی ساعت در مرکز باشد که نمی‌تواند. از اوضاع سیاسی و اقتصادی کشور اظهار نگرانی کرد و برای پذیرفتن نایب‌رییسی شورای شهر تهران که به او پیشنهاد شده است، مشورت کرد

آقای [یدالله] طاهرنژاد، نماینده سابق نوشهر [و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران] آمد.گفت، بخشی از چپ‌ها، منجمله آقای بهزاد نبوی، [نایب رییس مجلس] و دوستانش، به این نتیجه رسیده‌اند که مقابله با شما، به ضرر خودشان و مملکت و اصلاحات و مجلس تمام شده و باید جبران شود و وقت ملاقات می‌خواهند. گفت، مقابله واضح با رهبری در مسأله اصلاحات و طرح مطبوعات، به شفاف شدن مواضع می‌رسد و شاید به آنجا منتهی شود که رهبری هم مثل سایر مسئولان، پاسخگو باشند. گفتم، هم‌اینک رهبری در مقابل مجلس خبرگان، باید پاسخگو باشند،گرچه خبرگان پاسخ‌خواه نیست. خواست‌که من استقلال خود را حفظ کنم و به جناحی تمایل پیدا نکنم.

آقای [محمود] واعظی، [معاون بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام]، همراه محققان بخش سیاست خارجی مرکز تحقیقات آمد؛ کمیته‌های اروپا، خاورمیانه، آسیا و آسیای میانه و قفقاز و روسیه و جهانی‌شدن. طرح‌های خود را توضیح دادند؛ تشویق‌شان کردم.

عصر جمعی از آزادگان و مدیران ستاد آزادگان آمدند. آقای [عباسعلی] وکیلی، [رییس ستاد رسیدگی به امور آزادگان] گزارش داد و من هم در شأن آنها و لطف خداوند در آزادشدن آنها صحبت کردم.[۲۷] از دو هفته قبل، رادیوهای ضدانقلاب، از قول گروه‌های مجهول‌الهویه، اعلان کرده بودند که امروز عصر در میدان بهارستان، اجتماعی برای مخالفت با اقدام رهبری در مورد طرح مطبوعات دارند. پلیس و حزب‌الله آماده درگیری بودند. چند صدنفری جمع شده بودند و تعدادی بازداشت و بقیه منصرف شدند.

یکشنبه ۳۰ مرداد ۱۳۷۹   |  19 جمادی‌الاول ۱۴۲۱         20 آگوست ۲۰۰۰

آقای [محسن] کافی، فرزند مرحوم آشیخ حسن کافی آمد. چند سالی در کانادا، روحانی شهر برای شیعیان بوده و به خاطر نیازهای مالی، نتوانسته ادامه بدهد. به ایران برگشته و باز می‌خواهند او را اعزام کنند؛ مایل نیست، دست خالی برود و می‌خواهد مبلغی برای تهیه یک مرکز برای اجتماعات اسلامی داده شود.

آقای [ابوالقاسم] دلفی، سفیرمان در بلژیک آمد. گزارشی از وضع روابط و شکایت یک ضدانقلاب از من -که مواجه با اعتراض عمومی در ایران شد و دولت بلژیک عقب زد – داد. آقای [امیر] تهرانی، [معاون پارلمانی] از وزارت اطلاعات آمد. گزارشی از جریان دیروز [تجمع در میدان] بهارستان داد و گزارشی از وضع مجلس داد و فشاری که از درون و برون مجلس بر آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس] به خاطر پذیرش حکم رهبری در طرح اصلاح قانون مطبوعات وارد می‌شود وگفت، وزارت اقداماتی برای حفظ روحیه ایشان می‌کند که مقاومت او نشکند.

ظهر محسن، [مدیر دفترنشر معارف انقلاب] آمد. در مورد جواب به نامه مجهول‌الهدف آقای کامران و انتشار کتاب‌هایی که با موضوع من نوشته می‌شود، صحبت کردیم. آقای [عباس واعظ] طبسی، [تولیت آستان قدس رضوی]، تلفنی اطلاع دادند که پس از رسیدگی سپاه و [وزارت] اطلاعات، معلوم شده که کامران نظرپرست، اسم مستعار اوست و شخص فاسدی است.

عصر آقای [سیدمحمد] اصغری، سفیرمان در بلغارستان آمد و وضع آنجا و روابط را گفت. آقای [ابراهیم] درازگیسو، سفیرمان در ترکمنستان آمد و از محبت و استقبال آقای [صفرمراد] نیازُف، [رییس‌جمهور ترکمنستان] اظهار رضایت کرد و گفت، تحت تأثیر سیاست‌ها و محبت‌های شما هستند. او را با خود به جلسه هیأت دولت برده و از ایران و شخص من، تمجید کرده و به وزرا در مورد همکاری با سفیر ایران تذکر داده است. خواست که برای به نتیجه رسیدن مذاکرات درباره گاز و نفت و …کمک کنم

امدادگران انگلیسی و نروژی هم تاکنون نتوانسته‌اند برای زیردریایی اتمی‌کورسک روسیه که در دریای بارنتز به گل نشسته، کاری بکنند. آقای [ولادیمیر] پوتین، رییس‌جمهور روسیه، به خاطر ضعف مدیریت در برخورد با آن حادثه، تحت فشار انتقادهای شدید است.

دوشنبه ۳۱ مرداد ۱۳۷۹   | 20 جمادی‌الاول ۱۴۲۱          21 آگوست ۲۰۰۰

پیش از ظهر با معاونان مرکز تحقیقات [استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام]  جلسه داشتیم. بیشتر به ذکر کمبودها و مشکلات گذشت؛ از پشتیبانی و امور اداری و نیز سختی و محدودیت تصویب طرح‌های پیشنهادی و نبودن اختیارات برای معاونان ناراضی‌ند. دکتر [حسن] روحانی، [رییس مرکز تحقیقات استراتژیک]، نبود که دفاع کند.گفتم، پیگیری می‌کنم. درباره اوضاع جاری بحث و از مقابله صریح با رهبری که بی‌سابقه است، اظهار نگرانی شد.

عصر مصاحبه تلویزیونی در مورد جنگ داشتم و جواب سئوالاتی در مورد شروع جنگ و عقب‌راندن عراق و ورود در خاک عراق و پذیرش قطعنامه و صلح و آینده را دادم.[۲۸]

شب، جلسه سران در مجلس بود. درباره تعریف اصلاحات بحث بود؛ به جایی نرسیدیم. همه قبول داشتندکه چیزی برای تعریف ندارند و باید به نحوی از آن گذشت. آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]، از مشکلات دو گروه افراطی راست و چپ برای انقلاب انتقاد کرد؛ شبیه حرف‌های گذشته من و آقای [سیدمحمد] خاتمی، از آقای شاهرودی، [رییس قوه قضاییه] خواست که بعضی از زندانیان را قبل از سفر ایشان به نیویورک آزاد کند و از بعضی روزنامه‌ها رفع توقیف شود که جواب مساعدی نگرفت. آقای شاهرودی، گفت که از خانه آقای [مسعود] بهنود، [روزنامه‌نگار]، تریاک و مشروبات هم به دست آمده و قبلاً آقای [علی] لاریجانی، مطالبی در مورد آقای [احمد] زیدآبادی گفته بود. آقای کروبی‌گفت، چند منافقی که اخیراً بازداشت شده، اسنادی داشته‌اند که برنامه ترور خود ایشان و من را داشته‌اند.

پس از باز شدن دریچه زیردریایی روسیه توسط دریانوردان نروژی، اعلان شد که تمامی ۱۱۸ سرنشین مرده‌اند. فرمانده نیروی دریایی روسیه، از مردم عذرخواهی کرد و فشار تبلیغات و انتقادات علیه دولت و شخص [ولادیمیر] پوتین، [رییس‌جمهور روسیه] شدت گرفت. از بی‌اعتبار شدن نیروی دریایی روسیه و برخورد ضعیف دولت پوتین و نیروی دریایی با حادثه و به خصوص که برای بیرون آوردن اجساد هم از نروژی‌ها درخواست کمک شده، سند مهمی بر ضعف نیروی دریایی روسیه است. قبلاً عدد سرنشیان ۱۰۷ و ۱۱۶ گفته شده بود.

امروز بحران سیاسی در ترکیه شدت گرفت. آقای احمد نجدت سزر، رییس‌جمهور، برای بار دوم مصوبه دولت در مورد اخراج پرسنل اسلام‌گرا از دولت را وتوکرد وگفت، پارلمان باید تصویب کند. [بولنت] اجویت، [نخست‌وزیر ترکیه] گفت، اختلاف در این سطح غیر قابل‌تحمل است. بعضی از رسانه‌های لائیک، صحبت از استیضاح سران را مطرح کرده‌اند و نیروهای اسلامی و مستقل و غیرترک‌ها، از نجدت سزر حمایت می‌کنند و به سوی بحران پیش می‌روند؛ به خصوص ایستادگی سزر بر موازین قانون اساسی، اعتبار او را بالا برده است.

---

[۱] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «جوانان مؤمن و آنهایى که حاضر هستند، براى اهداف مقدس و اُخروى و معنوى فداکارى کنند، انسان‌هاى دیگرى هستند و با انسان‌هاى معمولى، متفاوت مى‌شوند و نسبت به خدا حق دارند. ما این چراغ هدایت را با استفاده از منابع قرآنى و سنت و تاریخ ائمه، روشن مى‌کنیم و حرکت جوانان را نه براى تشیع و بر مبناى مکتب اهل‌بیت(ع) که براى قرآن و کل دنیاى اسلام و مسلمین و در درجه بعد براى همه‌ بشریت آغاز مى‌کنیم. اگر مسلمین خوب هستند، به خاطر این است که براى بشریت پیام دارند. از لحاظ عقلى هم این انتخاب درست است؛ چون جوان منبع انرژى است. انرژى جوان با انرژى انسان کهنسال قابل مقایسه نیست. خداوند نیروى عظیمى در درون انسان‌هاى جوان، ذخیره کرده است که اگر اینها به طرف راه خدا و صراط مستقیم هدایت شوند، بسیار پیش‌برنده و بالابرنده و بالنده خواهند بود. اگر ما بر اساس مکتب اهل‌بیت(ع) راه راست و شیوه‌هاى عمل، استراتژیک و تاکتیک را براى آنها ترسیم کنیم، قدرت عظیمى را به حرکت درمى‌آوریم و ایمانى که مى‌تواند از طریق مکتب اهل‌بیت(ع) به یک جوان پُرانرژى و امید تزریق شود، به آسانى در جاهاى دیگر به وجود نمى‌آید.»Ã Äرجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌‌رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲] – آقای هاشمى در پایان بازدید، در دفتر یادبود چنین نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم، از تلاش‌هاى پیگرانه دست اندرکاران بناى مصلاى تهران صمیمانه متشکرم. بنایى‌که قرن‌ها نمونه بارز مقام دیرینه دینى و فرهنگى و فنى و تمدن انقلاب اسلامى ایران خواهد بود و احتمالاً تا مدتى طولانى بزرگترین بناى دینى – فرهنگى تاریخ اسلام باشد. بى‌شک پیشرفت مناسب کارى با این عظمت، نیازمند مساعدت نظام اسلامى‌مان و همت نیروهاى مخلص انقلابى و متعهد است. انتظار این است که دولت محترم با توجه به وسعت و عظمت کار، اعتبارات مناسب را با زمان‌بندى مطلوب در اختیار مجریان بگذارد. اکبر هاشمى رفسنجانى، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام.»

[۳] – هواپیمای کنکورد که محصول مشترک فرانسه و انگلیس است سریع‌ترین هواپیمای مسافربری دنیا به شمار می‌رود که پس از سانحه هوایی سال ۲۰۰۰ برای همیشه از رده خارج شد. این هواپیمای کنکورد، متعلق به شرکت ایرفرانس در حال تیک آف بود که ناگهان آتش گرفت و سقوط کرد و به یک هتل برخوردکرد. مهندسان هواپیمای کنکورد بعد از ۵۲ روز فهمیدند، علت سانحه چیست؛ قبل از برخاستن کنکورد، یک هواپیمای مک دولاند داگلاس دی سی-۱۰ برخاست و هنگام برخاستن، یک تکه از موتور سمت چپ‌اش جدا شد و روی باند افتاد. هنگام تیک‌آف کنکورد، چرخ سمت چپ روی این تکه دی سی – ۱۰ رفت و لاستیک ترکید و یکی از تکه‌های لاستیک ترکیده به یکی از مخزن‌های سوخت برخورد نمود. با برخورد مخزن، سوخت به بیرون ریخته و مخزن منفجر شد و خلبان نتوانستÃ Äآن را کنترل کند و سقوط کرد.

[۴] –  در بخشی از این سخنرانی آمده است: «پیغمبراکرم (ص)، وقتى از مشکلات مکه فارغ شدند و به مدینه مهاجرت کردند، با تدبیر الهى اولین پایگاهى که ترسیم نمودند، پایگاه نماز آن هم نمازجمعه بود و تا امروز هم این جریان در تاریخ اسلام مانده است؛ منتها آنچه که مربوط به شیعه، ولایت و اهل‌بیت(ع) بوده، در این مرکز حضور جدى نداشته است. دلیل‌اش این بوده که این از شئون حکومت است و معمولاً شیعه از این شأن محروم و در دست دیگران بوده است. البته با همان وضع مؤثر بوده است. تا آنجایى که ما مى‌دانیم، در تاریخ بعد از ائمه و بعد از غیبت امام زمان (عج)، نمازجمعه مستمر و مؤثر در تاریخ شیعه کم بوده است.

در زمان ائمه هم نبوده، غیر از زمان کوتاه على‌ابن‌ابیطالب (ع)، شیعه حضور چندانى در جامعه نداشته است، ولى افرادى در گوشه وکنار بودند که حکومت‌هاى شیعى تشکیل مى‌دادند. هر وقت تشکیل مى‌شد، نمازجمعه بها پیدا مى‌کرد، ولى در یک کشور بزرگ، مثل ایران سابقه‌ حکومت به آن شکل نبود. الحمدلله بعد از انقلاب، با انتظارى که مى‌رفت، خیلى سریع این نهاد شکل گرفت. امام هم تدبیر خوبى کردند. اولین امام‌جمعه‌اى که انتخاب‌کردند، مرحوم آیت‌الله طالقانى بودند و انصافاً مناسب بودند. ایشان یک شخصیت مبارز، مجاهد، خوشنام، مقبول، خوش‌بیان و آشنا به مسایل روز بودند که توانستند به تریبون نمازجمعه اعتبار بدهند. نقطه‌ دیگر انتخاب ایشان این بود که بعضى‌ها با ولایت فقیه – با شیوه موجود – موافق نبودند، آنها از جهاتى آمادگى داشتند که اطراف آیت‌الله طالقانى جمع شوند، ولى با این انتخاب امام، نمازجمعه به یک مرکز عمومى براى همه‌ بخش‌هاى انقلاب تبدیل شد، چون معشوق انسان‌هاى متعهد، نمازجمعه بود و در آن با عشق حضور پیدا مى‌کردند. مسلمان‌هایى که یک مقدار حالت لیبرالى و گروهکى داشتند، تلاش مى‌کردند که از آقاى طالقانى فاصله نگیرند. لذا آنها هم مى‌آمدند و نمازجمعه یک مرکز تجمع شد. این ثمره‌اى بود که امام تدبیرکرده بودند.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌‌رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۵] – با ورود آقای هاشمی به عرصه انتخابات مجلس ششم، به‌ویژه در سه ماه پایانی ۱۳۷۸، مقالات فراوانی در انتقاد از سیاست‌ها و عملکرد ایشان در دوره ریاست‌جمهوری در نشریات کشور به چاپ رسید .گروهی دیگر نیز به این انتقادات پاسخ گفتند. درکتاب «نقدناتمام، مقالاتی که در پاسخ به نقد آیت‌الله هاشمی در نشریات‌کشور منتشرشده، توسط آقای حبیب‌الله حمیدی،گردآوری و در چهار فصل «کلیات»، «اقتصاد و سازندگی»، «سیاسی اجتماعی» و «مجلس و انتخابات»، تنظیم گردید. گردآورنده کتاب، علاوه بر مقدمه‌ای در توصیف اوضاع و احوال زمان موردÃ Äنظر، همچنین توضیح دیدگاه‌های مختلف در ارتباط با موضوع مورد بحث، در ابتدای هر بخش، مقدمه‌ای کوتاه درباره موضوع همان بخش نگاشته است. این کتاب در ۳۳۴ صفحه توسط انتشارات اساتید قلم تهران در سال ۱۳۷۹ منتشر شد.

[۶] – احمد رضایی میرقائد (۱۳۵۵ –۱۳۹۰)، فرزند ارشد آقای محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. او در سال ۱۳۷۷ به آمریکا پناهنده شد و در آنجا به موضع‌گیری‌های تُندی علیه مسئولین نظام پرداخت. احمد رضایی، در سال ۱۳۸۴ در سکوت کامل به ایران بازگشت. او ۲۲ آبان ۱۳۹۰ در هتلی در دبی درگذشت. علت مرگ احمد رضایی، از سوی منابع مختلف، دلایل متعددی از قتل و خودکشی با مصرف داروی ضد افسردگی اعلام شد.

[۷] – آقای سیدمحسن موسوی، کاردار سفارت ایران در بیروت بود که به همراه سه نفر دیگر، در تاریخ ۱۴ تیر ۱۳۶۱ در لبنان ربوده شدند.

[۸] – آقای عبدالله نوری، بعد از انتشار کتاب کارنامه و خاطرات ۱۳۷۸ «حضور و انصراف»، توضیحی فرستاد و چنین نوشت: «در چند فراز از کتاب خاطرات سال ۱۳۷۸ مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نوشته‌شده است که من از طریق برخی دوستان، درخواستی برای رهایی از زندان داشته‌ام که با وساطت آن مرحوم اقدامی صورت پذیرد. لازم است تأکید نمایم که در مدت سه سال زندان، هرگز از هیچ‌کس تقاضایی تحت عنوان مشکل و یا تخفیف زندان و یا آزادی از زندان نداشته‌ام، تا آنجا که حتی برادر عزیزم، مرحوم علیرضا را هم از پیگیری‌های دلسوزانه‌ای که داشت و گاه در ملاقات‌ها بیان می‌کرد، نهی‌کردم. ممکن است دوستان از ناحیه خودشان، اقدامات یا پیگیری‌هایی کرده‌اند که هیچ‌گونه ارتباطی به من نداشته است. عبدالله نوری، سی‌ام مرداد ۱۴۰۱»

[۹] – این موضوع در استیضاح آقای مهاجرانی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سال ۱۳۷۸ مطرح شد که پاسخ وی چنین بود: «قبل از وزارت بنده، از سود سپرده [حج] عُمره استفاده می‌شده و وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی، آن را در مواردی هزینه می‌کردند و زمانی که من وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را تحویل گرفتم، شش میلیارد تومان به سازمان حج و زیارت بدهکار بود . این سپرده در حوزه‌های تجاری، نظیر ایجاد مغازه در کیش و خرید و فروش پوست استفاده می‌شد و زمانی که من به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمدم، هرگونه کار تجاری را ممنوع کردم و درصدد بر آمدیم، که بسیاری از طرح‌های نیمه‌تمام فرهنگی، که ده تا پانزده سال نیمه‌تمام رها شده بودند را با استفاده از سود سپرده عمره به بهره‌برداری برسانیم. ۱۷۰ میلیارد تومان پول، نزد سازمان حج و زیارت بود و ما به سازمان حج و زیارت اعلام کردیم که چه مقدار از این مبلغ را می‌تواند برای مدت پنج سال برای هزینه در فعالیت‌های فرهنگی، در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دهد و سازمان حج و زیارت نیز عنوان کرد که می‌تواند مبلغ صد میلیارد تومان از سپرده عُمره را به ارشاد واگذار کند.

در نامه‌ای به رییس‌جمهور پیشنهاد کردیم که این مبلغ به یک حساب ثابت سپرده منتقل شود و از شورای پول و اعتبار خواستیم، این مسأله را بررسی کند. شورای پول و اعتبار، پس از بحث و بررسی بسیار، اعلام کرد که این پول، پول دولتی نیست و اشکال گرفتند که ممکن است، استفاده از آن اشکال شرعی داشته باشد و بنده دوبار خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدم و نهایتاً ایشان موافقت کردند، اما درباره نوع هزینه‌ها ملاحظاتی داشتند و قرارشد که این مبلغ زیرنظر رییس‌جمهور هزینه شود . پس از آن، ما فهرستی از محل‌هایی که سود سپرده عُمره در آنجا هزینه شده بود، تهیه کردیم و بسیاری از طرح‌های نیمه تمام که داشت در فهرست آثار باستانی قرار می‌گرفت، از این طریق تکمیل و به بهره‌برداری رسید.»

[۱۰] – موشه کاتساو یا ماشاالله قصاب یا موسی قصاب، متولد ۱۹۴۵ میلادی در روستای خویدک یزد، هشتمین رییس‌جمهور دولت اسراییل بود که از سال ۲۰۰۰ تا ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۷ میلادی، این پست را بر عهده داشت. وی به همراه خانواده‌اش در سال ۱۹۵۱ به اسراییل مهاجرت کرد. در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۶، پلیس اسراییل ادعا کردکه شواهد کافی برای متهم کردن او به تجاوز جنسی و استراق سمع غیرقانونی را دارد. پس از آن دادستان کل اسراییل به او پیشنهاد کرد که از قدرت کناره بگیرد، اما او نپذیرفت و خود را بی‌گناه دانست. در سال۲۰۱۱ میلادی، دادگاهی در اسراییل، وی را به جرم تجاوز به عنف و آزار جنسی به هفت سال زندان محکوم کرد.

[۱۱] – در بخشی از خطبه دوم آمده است: «اصلاح جزو ذات انقلاب بوده است. انقلاب براى اصلاح آمد و هر جامعه، هر روز و در همه شئونش باید مواظب باشد تا امروزش بهتر از دیروزش باشد. کسى که دو روزش مساوى باشد، مغبون است. حتماً باید فردا بهتر از امروز باشد. جامعه باید شرایطى داشته باشد و مردم تشویق شوند و سرمایه‌هاى خود را به کار بگیرند و در کشاورزى، صنعت، جهانگردى و حمل و نقل، به زمین بند کنند و با خیال راحت سرمایه‌گذارى کنند. این از وظایف قوه‌ قضائیه، وزارت اطلاعات و نیروهاى نظامى و انتظامى است که امنیت را حفظ کنند و آرامش را به وجود بیاورند. دولت هم باید برنامه‌ها را انجام بدهد. رهبرى هم مایل هستند. البته بسیارى از آنها در برنامه سوم آمد. اگر لازم است و مجلس آمادگى دارد، این مطالب را تقویت کنیم و حرکت جدیدى به وجود بیاوریم.Ã Äمطمئن باشید که غیر از حکومت دینى و غیر از ارتباط خوبى که بین مردم و حکام زمان انقلاب هست، چیز دیگرى نمى‌تواند وحدت ارضى ایران و رشد کلان و عمران و آبادانى ایران را تأمین کند.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌ رفسنجانی، خطبه‌های جمعه ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۱۲] – یکى از مشکلات جدى قوه قضاییه، اطاله دادرسى و عدم قطعیت احکام بود.گاهى براى برخى جرم‌ها، شش بار حکم صادر و نقض مى‌شد و باعث سرگردانى مردم و بلاتکلیفى صاحبان پرونده‌هاى قضایى مى‌گردید که این امر ناشى از اطاله دادرسى و عدم قطعیت حکم بود. مجمع تشخیص مصلحت نظام، به عنوان مرجع تدوین سیاست‌های کلان کشور، پس از بررسى‌هاى کارشناسى و با حضور مسئولان قضایى، دولت و کمیسیون قضایى مجلس شوراى اسلامى، به این نتیجه رسید که مراحل دادرسى محدود و موانع بر سر قطعیت احکام برطرف شود.کاهش و محدودشدن مراحل دادرسى، به معناى این نبودکه تجدیدنظر و استیناف حذف شود، بلکه تجدید نظر و استیناف از دیوان عالى کشور، به قدرت خود باقى می‌ماند، اما شیوه‌اى که در شش مرحله حکم صادر و نقض مى‌شد، هم با مبانى فقهى و هم با روش‌هاى حقوقی موجود و رایج در دنیا سازگار نبود. این سیاست‌کلی از طرف مجمع به رهبر معظم انقلاب ارسال گردید تا برای اجرا ابلاغ نمایند.

[۱۳] – قبل از آغاز به کار رسمی مجلس ششم، نظراتی درباره اولویت‌های قابل طرح و بررسی در مجلس، توسط نمایندگان عنوان شده بود. دبیرکل وقت حزب مشارکت، دو هفته بعد از گشایش مجلس ششم، طرح اصلاح قانون مطبوعات را «مهم‌ترین مسأله‌ سیاسی مشارکتی‌ها» یادکرد و گفت: «اکنون مهم‌ترین مسأله‌ سیاسی ما که می‌تواند خیلی راحت برطرف شود، محدودیت‌های بسیار شدیدی است که برای مطبوعات به‌وجود‌آمده؛ ما درصدد هستیم در اولین قدم‌هایمان محدودیت‌های شبه‌قانونی، قانونی و غیر‌قانونی مطبوعات را برداریم». نمایندگان مجلس، در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۷۹ طی نامه‌ای با بیش از ۱۵۰ امضا خطاب به ریاست قوه قضاییه، خواستار رفع توقیف از مطبوعات شدند. سازمان مجاهدین انقلاب نیز در پیامی به نمایندگان مجلس ششم، ضمن ارایه توصیه‌هایی از اصلاح قانون مطبوعات، به عنوان یکی از اولویت‌های کاری مجلس یادکرد. در طرح حزب مشارکت ایران اسلامی، که تحت عنوان «طرح اصلاح موادی از قانون مطبوعات مصوب ۲۸ اسفند ۱۳۶۴» یک فوریت آن در جلسه‌ علنی ۲۹ خرداد ۱۳۷۹ به تصویب رسید، ۲ ماده، ۹ تبصره و ۸ بند از قانون مصوب ۳۰ فروردین ۱۳۷۹ حذف و ۶ ماده و ۱ تبصره‌ آن اصلاح می‌شد.

همچنین این طرح به اصلاح عباراتی در متن قانون ۳۰ فروردین ۱۳۷۹ می‌پرداخت و یک ماده و ۴ تبصره‌ جدید به آن الحاق می‌شد. با رایزنی‌های نمایندگان حزب مشارکت در مجلس ششم، طرح تغییر قانون مطبوعات به صحن علنی مجلس در روز ۱۶ مرداد ۱۳۷۹ کشانده شد. رهبر معظم انقلاب، مخالف اصلاح قانون مطبوعات بودند و با صدور حکمی حکومتی، در قالب نامه‌ای خطاب به مجلس، مانع تصویب این طرح در مجلس شدند. در بخشی از این حکم رهبری آمده است: «اگر دشمنان اسلام و انقلاب و نظام اسلامی، مطبوعات را در دست بگیرند یا در آن نفوذ کنند، خطر بزرگی، امنیت و وحدت و ایمان مردم را تهدید خواهد کرد و اینجانب سکوت خود و دیگر دست اندرکاران را در این امر حیاتی جایز نمی‌دانم. قانون کنونی تا حدودی توانسته است، مانع از بروز این آفت بزرگ شود و تغییر آن به امثال آنچه در کمیسیون مجلس پیش‌بینی شده، مشروع و به مصلحت نظام وکشور نیست.» آقای مهدی کروبی، رییس وقت مجلس در این باره گفته است: «آقای حجازی از دفتر رهبری خبر داد که اول وقت، نامه‌ای از مقام معظم رهبری می‌آید. ما صبح در هیأت رییسه بودیم که نامه رسید. نامه را یکی از آقایان خواند. در نامه آمده بود که این طرح نه مصلحت است و نه مشروع که در دستور کار قرارگیرد و طرح را از دستور کار خارج کنیم. پس طرح را از دستورکار خارج کردیم».

[۱۴] – مجلس ششم، زمانی در هشتم خرداد ۱۳۷۹آغاز به کار کرد که یک ماه پیش از آن، دادگستری تهران، ۱۸ روزنامه و هفته‌نامه را تعطیل کرده بود و مطبوعات حامی اصلاح طلبان زیر فشار سختی قرار داشتند. بنابراین، مجلس همزمان با جنگ اعتبارنامه‌ها، کار خود را با طرح «اصلاح قانون مطبوعات» آغازکرد. در نخستین صبح شروع به کار پس از تعطیلات تابستانی، آقای مهدی کروبی، رییس مجلس، اعلام کرد که جلسه غیرعلنی خواهد بود. در این جلسه که فقط ۱۵ دقیقه طول کشید، رییس مجلس پس از شرح رایزنی‌های خود در ایام تعطیلات، با خواندن نامه آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، خروج طرح اصلاح قانون مطبوعات را از دستور اعلام کرد. آقای محسن آرمین، نماینده تهران و چند تن دیگر از نمایندگان، برای خواندن نامه رهبری اصرار ورزیدند و سرانجام نامه به طور علنی خوانده شد. با خواندن نامه، جلسه به تشنج کشیده شد. آقای محمد رشیدیان، نماینده آبادان گفت: «من تذکر دارم، من تذکر شرعی دارم، می‌خواهم شرع را به آقای خامنه‌ای یادآوری کنم.» آقای محمدمهدی شاهرخی، نماینده پلدختر و از نمایندگان جناح راست، فریاد زنان در حالی که به رشیدیان دشنام می‌داد، به سوی او حمله‌ور شد… چند تن از نمایندگان از هر طرف وارد معرکه شدند.

گروه‌هایی از معترضان اصولگرا، در مقابل ساختمان مجلس اجتماع کردند و دو روز پیاپی دست به تظاهرات زدند و علیه نمایندگان اصلاح طلب شعار دادند. در جلسه بعد، نامه ۱۶۱ تن از نمایندگان خطاب به مردم قرائت شد که در آن با توجه به تظاهرات اطراف مجلس آمده بود: «غوغاسالاری‌ها و جوسازی‌های اخیر، ذره‌ای تأثیر در اراده شما مردم متعهد و آگاه ایران اسلامی، برای ادامه روند اصلاحات نخواهد داشت. هشدار می‌دهیم که از تلاش بیهوده برای ناامید ساختن مردم دست بردارید.» این نخستین شکست مجلس در تصویب طرح‌ها و لوایحی بود که از آن پس، به مانع شورای نگهبان برخورد. تقریباً تمام تلاش‌های بعدی اصلاح‌طلبان برای ایجاد تغییراتی هرچند جزیی در قانون مطبوعات با استناد به همین حکم حکومتی، از طرف شورای نگهبان غیرشرعی تشخیص داده شد. برخی تحلیلگران معتقدند، اگر اصلاح‌طلبان، به جای تندروی، مسیر اعتدال را می‌پیمودند، می‌توانست گره‌های کور توسعه و دموکراسی در ایران را با هزینه کمتر  بگشاید و نظام را به سمت موفقیت رهنمون سازد.

[۱۵] – در این دیدار، پس از احوال‌پرسى و خوشامدگویى، آقای یاسر عرفات به آقای هاشمی‌گفت: «این یک واقعیت است‌که حضرتعالى نه تنها نزد مردم فلسطین، بلکه براى امت عرب و همه مسلمان‌ها عزیز هستید.» آقای هاشمى نیز گفت: «ما هم شما را دوست داریم. ما روزهاى مبارزات را که درکنار یکدیگر بودیم، فراموش نخواهیم کرد. حضرتعالى براى ما الگو و نمونه‌اى از همرزمان حضرت امام خمینى (ره) هستید. مسأله شما و مسأله فلسطین، مثل مسأله خودمان بود. هنوز هم همان حالت را داریم. هیچ وقت اهمیت خود را در ایران از دست نداده است. مسایل فلسطین را به اندازه مسایل ایران، پیگیرى مى‌کنیم. این روزها حرف‌هاى زیادى شنیدم و خواندم. مایل هستم، واقعیت را از جنابعالى بشنوم. در کمپ دیوید چه گذشت؟ الان چه مى‌گذرد؟ نقشه‌ جنابعالى چیست؟ از ما چه توقعى دارید؟» آقای عرفات پاسخ داد: «در واقع باید بگویم که متأسفانه براى اجلاس کمپ دیوید، تدارک و آمادگى لازم در نظر گرفته نشده است تا به ثمر بنشیند. با آقاى کلینتون توافق کردم تا براى نشست آتى تدارک لازم را ببینیم تا به ثمر برسد. این را با آقاى کلینتون توافق کردیم و وزیر امورخارجه هم این قول را دادند. آقاى کلینتون هم کنفرانسى با باراک ترتیب مى‌دهد.

چه بسا گفته‌هاى ایشان را فراموش کند، یا به عمد آن را به فراموشى بسپرد. لذا در آن اجلاس ما از صفر شروع کردیم. در آنجا ما موضوع قدس را به عنوان اولین موضوع، سپس مسأله پناهندگان را مطرح کردیم. الان نیمى از ملت ما از آوارگان هستند. بیش از چهار میلیون پناهنده داریم که در سراسر جهان پراکنده هستند. همچنین مسأله شهرک‌ها که آن را به عنوان لانه‌هاى انفجار مى‌شناسیم. مسأله آب‌ها را مطرح کردیم که از ما به سرقت مى‌برند. همچنین مسأله مرزها و مسأله امنیتى مطرح شد و مسایل اقتصادى که پول‌ها و سرمایه‌هاى ما را به سرقت مى‌برند. قرار بود همه‌ زمین‌هایى را که در سال ۱۹۶۷ به اشغال درآمد، به ما تحویل بدهند که مسایل اساسى هم حل و فصل شوند که عبارتند از: مسأله قدس، پناهندگان، شهرک‌ها، آب‌ها و مواضع نظامى. قول دادند  که این مواضع نظامى را از بین ببرند، ولى همواره از اجراى این مسایل شانه خالى مى‌کنند. اروپایى‌ها و آمریکایى‌ها و برخى از اعراب هم در خصوص این مسأله مداخله کردند، ولى چیزى عاید ما نشد. در کمپ دیوید هم هیچ نتیجه‌اى نگرفتیم.»

[۱۶] – آقای حسن یوسفی اشکوری (۱۳۲۸ –   ) روحانی و نماینده مجلس اول از چهره‌های شاخص ملی – مذهبی است. وی پس از سخنرانی در کنفرانس برلین که واکنش‌های سیاسی و تبلیغاتی گسترده در ایران به دنبال داشت، دستگیر و در دادگاه ویژه روحانیت تهران محاکمه و در دادگاه اول به اتهام اینکه گفته است، حجاب از احکام ضروری اسلام نیست، به اعدام محکوم شد، ولی پس از نقض آن حکم در دادگاه دوم به هفت سال حبس و خلع لباس روحانیت محکوم شد. وی پس از گذراندن کمتر از پنج سال از دوران محکومیت، در سال ۱۳۸۳ از زندان آزاد شد و به آلمان مهاجرت کرد.

[۱۷] – آقای احمد زیدآبادی (۱۳۴۴-   )، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب و نزدیک به جریان ملی- مذهبی، داماد آقای محمد محمدی گرگانی، نماینده دوره اول مجلس است. او از سال ۱۳۷۳ در روزنامه همشهری کار می‌کرد و پس از دوم خرداد ۱۳۷۶ با بیشتر روزنامه‌های اصلاح‌طلب همکاری داشت. همچنین سردبیر روزنامه آزاد بود که در سال ۱۳۷۸ منتشر می‌شد. وی در سال ۱۳۷۹ به جرم تبلیغ علیه نظام، تشویش اذهان عمومی و اقدام افسارگسیخته علیه نظام ۱۳ ماه در زندان به سربرد. وی دبیرکل سازمان دانش‌آموختگان ایران اسلامی (ادوار تحکیم) نیز بوده‌است.

[۱۸] – حزب المجاهدین، یکی از بزرگترین گروه‌های شبه‌نظامی در کشمیر است که برای استقلال این منطقه علیه دولت هند مبارزه می‌کنند و در سال ۱۹۸۹ میلادی توسط محمد احسن‌دار پایه‌گذاری گردید. این گروه توسط هند، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده ‌است و پاکستان و ترکیه نیز با این گروه روابط تنگاتنگی دارند. حزب المجاهدین، علیرغم اینکه صلح و عدالت را مقصود خود عنوان می‌کنند، با این حال مذاکره را رد کرده و مبارزه را تنها راه پایان اشغالگری هند در کشمیر می‌دانند.

[۱۹] – اصل‌ صدو چهل و دوم قانون‌اساسی جمهوری‌اسلامی ایران، اشعار می‌دارد: «دارایی رهبر، رییس‌جمهور، معاونان رییس‌جمهور، وزیران و همسر و فرزندان آنان، قبل و بعد از خدمت، توسط رییس قوه قضاییه رسیدگی می‌شود که برخلاف حق افزایش نیافته باشد.» این اصل قانون اساسی در همان حدی که مشخص شده بود، اجرا شد و مسئولان در ردیفی که معین کرده بودند، دارایی خودشان را اعلام کردند. از جمله آقای هاشمی رفسنجانی، قبل و در ابتدا و بعد از ریاست‌جمهوری، اموال‌ خود را به مراجع ذیربط اعلام کرد و آن زمان که آقای محمد یزدی، رییس قوه قضاییه بودند، در نمازجمعه گفت که «دارایی‌های آقای هاشمی، نسبت به قبل از ریاست‌جمهوری ایشان کمتر هم شده است.»

۲- در بخشی از این سخنرانی آمده است: «اگرآرمان‌هاى انقلابیون صدر [= اول انقلاب] ، تحقق مى‌یافت، حادثه انقلاب‌اسلامی مى‌توانست خیلى عظیم‌تر از آنچه که فعلاً هست، باشد. چنین چیزى در دنیاى اسلام سابقه نداشت؛ یک انقلاب کاملاً دموکراتیک و مردمى و از ریشه توده‌هاى اصیل جامعه و متکى به یک مکتب بسیارغنى، در یک کشور غنى و ثروتمند و از لحاظ جغرافیایى، استراتژیک، اتفاق افتاد. همه‌ امکانات لازم براى یک قدرت عظیم در این انقلاب وجود داشت. رهبرى هم مثل امام بود که نمونه او در تاریخ خیلى کم است. اگر همه‌ اینها نبود، قطعاً در قدم‌هاى اول شکست مى‌خوردیم. استقلال، کفرستیزى و استکبارستیزى بر مبناى اسلام، هدف انقلاب بود که امواج‌اش دنیاى اسلام را گرفت و تا عمق کشورهاى غربى هم پیش رفت. هرجا جمعى از مسلمان‌ها بودند، شیفته انقلاب شدند و قدرت عظیمى خلق شد. طبیعى بود که دشمنان ما و آنهایى که ممکن بود، از انقلاب آسیب ببینند و مقدارى هم دیده بودند، بسیج شوند که نگذارند این انقلاب به اهداف‌اش برسد. همه‌ شرارت‌هاى ممکن را در مورد انقلاب انجام دادند. در هیچ موردى کاملاً موفق نبودند؛ اما باید بگویم که تا حدودى توانستند مهارکنند و اشکالاتى را در داخل به‌وجود بیاورند که ما به آنها مشغول شویم و از خارج هم محاصره کنند، جنگ، بایکوت‌ها، تحریم‌ها و عدم همکارى‌ها را به صورت خیلى وسیع ایجادکردند. با وسایلى که در اختیار داشتند، انجام دادند و هنوز هم ادامه دارد.» رجوع‌ کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۱] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «دلبستگى عمیق بنده به رزمندگان، شهدا و فرزندان‌شان و آثارشان طبیعى است؛ چون بخش مهمى از مسئولیت و کار من در رابطه‌ با پدران شما بود و با آنها مأنوس، محشور، همکار و همراه بودم. هر جا علامتى از پیروزى شما مى‌بینم، حقیقتاً خوشحال مى‌شوم. همان‌طورکه در مورد فرزندان خودم است. توضیحاتى که در مورد توفیقات فرزندان شاهد در میدان تحصیل، تربیت و تحقیق دادند، خوشحال‌کننده است، البته آثارش را در خیلى از جاها مى‌بینیم. امید ما هم همین است. کسانى که از جان و عزیزترین موجودیت خود براى خدا، جامعه و اسلام مى‌گذرند، شجره‌ مقدسى را غرس مى‌کنند که در طول زمان، ریشه به اعماق زمین و اجتماع مى‌دواند و شاخ‌ و برگ آن در آسمان‌ها هست و به همه‌جاى فضاى بشریت، معنویت مى‌رساند. این تقدیر و تدبیر الهى و آسمانى براى بشریت است. اگر شهید و شهادت، آن ارزش و مقام را دارد، به خاطر این است که پیام خدا و سنت ربوبیت الهى را رشد و پرورش مى‌دهد و تعمیق مى‌کند. حتماً شما بچه‌هاى شاهد به این آیه توجه دارید که براى هر خانواده شهید، یک تابلو و یک منظره زیبا است که در چند نقطه‌ قرآن با صراحت مى‌گوید که شهدا را مُرده حساب نکنید، اینها زنده‌اند و دائماً روزى مى‌گیرند و تغذیه مى‌شوند.» رجوع‌ کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۲] – «زیردریایی اتمی کورسک» دارای موشک‌های بالستیک، دردریای بارنتز غرق شد. این زیردریایی در پنج سال نخست خدمت، تنها یک مأموریت شش‌ماهه در تابستان ۱۹۹۹ انجام داد که زیرنظرگرفتن ناوگان ششم نیروی دریایی آمریکا در دریای مدیترانه بود.گفته می‌شد ملوانان این زیردریایی، به خاطر عدم فعالیت در پنج سال، توان جنگی کافی نداشتند و برای همین، روسیه تصمیم گرفت آن را در مانوری شرکت دهد. در نخستین روز تمرین کورسک، موشک گرانیت با کلاهک مشقی را با موفقیت شلیک کرد. دو روز بعد در ۱۲ آگوست (۲۲ مرداد ۱۳۷۹) خدمه، آماده پرتاب دو موشک دیگر می‌شدندکه انفجاری در داخل زیردریایی رخ داد و ۱۳۵ ثانیه بعد، انفجار دیگری زیردریایی را لرزاند. این انفجار، سوراخی بزرگ در بدنه ایجاد کرد و همه به جز ۲۳ نفر از ۱۱۹ خدمه را غرق کرد و زیردریایی را به ته دریا فرستاد.

[۲۳] – ‏برای نمونه، جبهه مشارکت ایران اسلامی، با انتشار بیانیه‌ای از اظهارات معاون اول رییس قوه قضاییه در نقد نحوه توقیف مطبوعات استقبال کرد. در بخشی از این بیانیه آمده است: «به دنبال توقیف تعداد زیادی از مطبوعات آزاد و مستقل که قانونی بودن آن حتی از طرف مقامات عالی‌رتبه قضایی نیز مورد تردید قرار گرفته است، اینک نویسندگان و اهل قلم و فکر، به نحو غیرقابل باوری از طرف همان دادگاه‌ها مورد تعقیب قرار گرفته‌اند. این برخوردها به بهانه بیان مطالب یا ابراز عقاید، نه تنها فاقد تمهیدات حقوقی است، بلکه با اصول متعدد قانون اساسی مغایرت دارد و در نهایت نیز آثار سیاسی نامطلوبی دارد که قبل از هرکس گریبان عاملین این اقدام را خواهد گرفت و البته دیری نخواهد پایید که مسئولان قضایی آثار سوء این اقدامات را درخواهند یافت.»

[۲۴] – محمود گلزاری، (۱۳۲۸-     )، روان‌شناس و استاد دانشگاه و نویسنده کتاب «فراتر از شکوفایی» که تحلیلی روان‌شناختی از آیت‌الله‌ هاشمی رفسنجانی را در سال ۱۳۹۷ منتشر کرده، با تکیه به یک آزمون متقن علمی و بین‌المللی روان‌شناسی سیاسی، موسوم به «بیگ فایو» (big five) از طریق بررسی کتاب کارنامه خاطرات آقای هاشمی، تحلیلی از شخصیت او ارایه داده است. این آزمون برای بسیاری از رؤسای‌جمهور آمریکا، از جفرسون و آبراهام لینکلن و باراک اوباما اجرا شده است. آزمون «بیگ فایو» پنج شاخص ‌کلان روان‌رنجوری، برون‌گرایی، مهربانی و همدلی، پذیرابودن تجربیات‌نو و تعهد و مسئولیت‌پذیری را در شخصیت‌های سیاسی ارزیابی می‌کند. دکتر گلزاری در خصوص نتیجه ارزیابی گفته است: «در کتاب کارنامه و خاطرات سال ۱۳۷۵، این شاخص‌ها را در آیت‌الله‌ هاشمی رفسنجانی ارزیابی کردم. در این کتاب ۱۴ مورد وجود دارد که گشودگی و پذیرا بودن تجربیات نو را در‌ هاشمی نشان می‌دهد. همچنین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که شاخص روان‌رنجوری‌ هاشمی رفسنجانی بسیار پایین بود، اضطراب بر او حاکم نبود، افسرده نبود، از ثبات نظر برخوردار بود و کمتر دستخوش هیجان می‌شد و این باتوجه به مسایل و رویدادهای بزرگی که در این سال اتفاق افتاد، بسیار حایز اهمیت است و شخصیت برجسته او را نشان می‌دهد. رییس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام، یک برون‌گرای متعادل بود.» برای مطالعه بیشتر رجوع‌ کنید ← کتاب «فراتر از شکوفایی: بررسی روان‌شناختی شخصیت آیت الله هاشمی رفسنجانی»، محمودگلزاری، انتشارات جوانه رشد، ۱۳۹۷، تهران.

[۲۵] – آقای مشکات، مدیر مؤسسه فرهنگی و آموزشی رستگاران گفت: «مدارس رستگاران، در شهرهاى زاهدان، زابل، چاه‌بهار، ایرانشهر، سنندج، قروه، سقز،کامیارن، سرشى‌آباد، قصرشیرین، ارومیه و مناطق مرزى که خطر وهابیت آن منطقه را تهدید مى‌کند، به عنوان یک مرکز فرهنگى مشغول فعالیت است. اهداف این مدارس نخبه‌پرورى و ترویج وتبلیغ اسلام ناب محمدى و معارف اهل بیت(ع) است.» آقای هاشمی نیز توصیه‌هایی مطرح کرد. در بخشی از این سخنرانی آمده است: «پیش از انقلاب، توجه به تأسیس مدارس و تربیت نیروهاى نخبه براى جامعه مرسوم شده بود، اما درآن زمان رژیم مخالف بود و خیلى با احتیاط مى‌بایست کار مى‌شد. گاهى هم که مسایل سیاسى مطرح مى‌شد، رژیم همه چیز را خراب مى‌کرد. این کارها بیشتر در تهران و بعضى از جاها مى‌شد، اما امروز شما کار بزرگى انجام دادید و اینها را به نقاط مرزى و محروم بردید. آنجاهایى‌که آنها اصلاً امیدى به چنین برنامه‌ها نداشتند.» رجوع‌ کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۶] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «بعضى از بزرگان قم با ما صحبت مى‌کنند، براى اینکه برنامه‌اى تنظیم شود تا فضلاى قم، غیر از یک عده محدودکه براى تحقیق و مرجعیت مى‌مانند، به سراسرکشور بروند. بسیارى از فضلا هستندکه جای‌شان در این‌گونه خدمات است. منحصر به مدرسه نیست. نزدیک ۳۰ هزار مسجد در روستاها و نقاط محروم سراسرکشور داریم که باید امام جماعت داشته باشند و طلاب حوزه علمیه، جوابگوى این نیاز باشند. اگر این طلبه‌ها از حوزه‌ها هجرت کنند و در این مساجد،کانون و برنامه‌اى داشته باشند و در کنار مساجد، از همین مدارسى که شما دارید، تأسیس کنند و جوان‌ها را تحت پوشش بگیرند، خدمت بزرگى است که مردم را با حقایق آشنا مى‌کنند. این یک بحث عمومى است که با آشناشدن حوزه با کار شما، باید از این الگوى خوب استفاده کند.» رجوع‌ کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۷] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «براى بنده که در جنگ مسئولیت داشتم و از تبعات منفى جنگ در جامعه، احساس رنج مى‌کردم، یکى از عقده‌ها که دایماً رنج مى‌بردم، مسأله اُسرا بود. با شناختى که از حزب بعث و دولت عراق داشتم، به آسانى امید زیادى به حل این مسئله نداشتم. روزهاى جنگ را فراموش نکرده بودیم که هر وقت عراق احساس ضعف کرده، منادى صلح شد و هر وقت احساس قدرت کرد، طبل جنگ را کوبید. هیچ حُسن‌نیتى را در همه‌ آن هشت سال ندیده بودیم. وقتى که ما قطعنامه را پذیرفتیم، عراق از علت پذیرش خبر نداشت، لذا فکر کرد که از موضع ضعف پذیرفتیم. مخصوصاً اینکه عراقی‌ها در دو، سه عملیات قبل از پذیرش قطعنامه، پیشرفت کرده بودند. بعد از قطعنامه نگران بودیم که مسأله اُسرا به این آسانى حل نمى‌شود و خواسته‌هایى که طبق قطعنامه داریم و باید به ما بدهند، طول خواهد کشید. خیلى نگران بودیم. وقتى اوایل سال ۶۹ به ما خبر دادند که نامه صدام به همراه نامه یاسر عرفات، براى رهبرى و من در راه است، اصلاً تحلیلى نداشتیم که این نامه‌ها در مورد چیست. در پذیرفتن آن هم تردید داشتیم. به این نتیجه رسیدیم که باید نامه را بپذیریم. مکاتبات شروع شد. عراق در هر نامه یک قدم عقب‌نشینى مى‌کرد. چون براى عراق حمله به کویت، بسیار مهم بود، حاضر بود که به ما امتیاز بدهد. اگر چنین برنامه‌اى نبود، ما از سرنوشت اُسرا اطلاعى نداشتیم. ما با نگرانى زیاد، سرنوشت اسرا را تعقیب مى‌کردیم. با این تحلیلهایى که داشتیم، براى ما مایه‌ى خوشحالى شد که صدام در آخرین نامه خواسته‌هاى ما را پذیرفت و بلافاصله هم آزادى اسرا شروع شد.» رجوع‌ کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۸] – در بخشی از این مصاحبه آمده است: «آنها همه امکانات خود را به کار گرفتند که صدور نفت ما را قطع کنند.کشتى‌هاى نفتى  ما را مى‌زدند. ما هم مقابله به مثل مى‌کردیم. دیدیم عراق کشتى ندارد، کشتى کویت یا آمریکایى‌ها که پرچم خود را بالاى کشتى‌هاى کویت مى‌زدند، دچار تیر غیب می‌شدند. سیستم موشک‌هاى سریع در آب‌هاى خلیج فارس براى آمریکا قابل محاسبه نبود. فکر مى‌کردند، هواپیما و موشک مانع آنها مى‌شود. ناگهان متوجه مى‌شدند قایق کوچکى مى‌آید و جلوى آنها را مى‌بندد. در آن مرحله، جنگ بسیار جدى بود. آمریکا به این نتیجه رسید که خودش باید وارد شود. قبلاً هم ما را تهدید کرده بودند که اگر قرار باشد، پیروز شوید، دنیا با شما وارد جنگ مى‌شود. این دفعه وارد عمل شدند وآمریکایى‌ها، سکوهاى نفتى و هواپیماها وکشتى‌هاى ما را زدند. بنابراین در آخرین نقطه با نیروهاى نظامى آمریکا مواجه شده بودیم که هدف آنها تضعیف پشتوانه مالى ما بود که نتوانیم جنگ را در حد دفاع خود اداره کنیم. در این زمان، قطعنامه را پذیرفتیم. اینکه آیا مى‌توانیم در نهایت با عراق همکارى کنیم؟ به نظرم مى‌توانیم. چرا نتوانیم؟ کشورى مثل عراق مى‌تواند طبیعى‌ترین همکار ما باشد و همسایه خوبى براى هم باشیم. اگر ما با هم باشیم، مى‌توانیم در بسیارى از جاها از حقوق دنیاى اسلام دفاع کنیم. البته باید در عراق هم شرایطى باشد که قابل همکارى و اطمینان‌بخش باشد. ما منتظر چنین شرایطى هستیم.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، مصاحبه‌های ۱۳۷۹»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

منبع: کتاب خاطرات هاشمی در سال ۱۳۷۹؛ «اصلاحات در بحران»

انتهای پیام