خاطرات هاشمی | رهبری گله داشت و گفت شورای نگهبان طرح اصلاح قانون مطبوعات را رد می‌کند

انصاف نیوز: خاطرات روزنوشت آیت‌الله اکبر هاشمی در تیر سال ۱۳۷۹ را در ادامه می‌خوانید:

چهار‌شنبه ۱ تیر ۱۳۷۹   |  18 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                     21 ژوئن  2000

[آقای عیسی کلانتری]، وزیر کشاورزی، همراه دکتر [محمدجعفر] ملکوتی، [سرپرست مؤسسه تحقیقات خاک و آب و مشاور وزیر کشاورزی در امور تولید و مصرف بهینه کودها] آمد. گزارشی از وضع کشاورزی داد؛ منجمله از کمبود ریزمُغذّی‌ها برای محصولات گفت که در اثر ندادن مواد لازم برای کیفیت و کمیت، محصولات فرآورده‌های کشاورزی ایران، نامرغوب و فاقد خواص مفید و مهم است؛ منجمله از کمبود سولفور روی درکودها گفتند و توضیحاتی جالب در فواید روی در رشد انسان و گیاه دادند و نمونه‌هایی از آثار مهم دادن روی به گیاه را با اسلاید نشان دادند.[۱]

گفتم، چرا در گذشته به این مسأله مهم توجه نداشتند. گفتند، به خاطر پیشداوری غلطی که در بین متخصصان کشاورزی ما بوده که خاک ایران از لحاظ پتاسیم قوی است و اخیراً که کشورهای پیشرفته با آزمایش محصولات وارداتی، این نقص را در محصولات ما دیده‌اند، از پنج سال پیش به فکر جبران افتاده‌اند و برای انسان‌ها هم کپسول روی از همین رهگذر به‌دست آمده که اکنون بیش از ده میلیون کپسول در سال، توسط شرکت‌های تجاری تولید می‌شود و روزافزون است. خواص فراوانی در تنظیم متابولیسم انسان دارد. از اهمیت آبیاری قطره‌ای گفتند که مانع تنش خشک می‌شود؛ چون معمولاً در آبیاری ثقلی دو سه روز آخر در نوبت، در گرما آسیب به گیاه می‌رسد.

آقای [ابراهیم] درازگیسو، سفیر جدیدمان در ترکمنستان آمد و درخواست کرد، از احترام فوق‌العاده‌ای که آقای [صفرمراد] نیازاُف، [رییس‌جمهور ترکمنستان]، برای من قائل است، در جهت تحکیم و توسعه روابط استفاده کنیم. گفتم، تنگ‌نظری عناصری در وزارت امورخارجه و جناح‌های دیگر، مانع دخالت است. توصیه‌هایی به او نمودم.

اخوی محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد. گفت، همراه آقای خاتمی به چین نمی‌رود؛ با اینکه رییس کمیسیون مشترک است و از همراهی حدود هشتاد نفر از هنرمندان در این سفر با آقای [عطاءالله] مهاجرانی، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی]، انتقاد داشت. ظهر محسن، [مدیرعامل شرکت متروی تهران]، برای خداحافظی آمد؛ برای امور مترو، همراه آقای خاتمی به چین می‌رود. بعضی از رسانه‌های خارجی می‌گویند، در پکن اعلان شده که دولت چین از سفر آقای خاتمی به منطقه مسلمان‌نشین [سین‌کیانگ][۲]، ناراضی است.

عصر آقای [محمدتقی] مؤید، سفیر جدید در یونان آمد؛ به جای مذاکره درباره مسایل سفارت، انتقاداتی از وضع مجلس و سیاست‌بازی‌های دوم خردادی‌ها مطرح کرد و نیز مشکلاتی که به خاطر شایعات ادغام وزارتخانه‌ها و ترمیم کابینه، در اُرگان‌های دولتی به وجود آمده و ثبات را به هم زده است.

شب، فائزه خبر داد که دیروز در سفر اراک، بیمار شده و به بیمارستان هم رفته، ولی ما را بی‌اطلاع گذاشته است. خبری پخش شده که شیخ علی تهرانی[۳] – در زندان است- دست به خودکشی زده، ولی نجاتش داده‌اند.

پنج‌شنبه ۲ تیر ۱۳۷۹   |  19 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                     22 ژوئن  2000

تا ساعت یازده در منزل مطالعه کردم؛ تاریخ فلسفه و بحث نسبیت اخلاق در نظرات فلاسفه غرب. از یازده ونیم تا عصر در دفترم کار کردم. به منزل برگشتم و از استخر خانه استفاده نمودم. عفت به مراسم سالگرد شهادت آقای [محمدصادق] اسلامی، [سرپرست وقت وزارت بازرگانی] – از [شهدای] ۷۲ تن – رفته بود؛ کلی از اظهارات خانم‌های شرکت‌کننده، تعریف داشت.

ناسا[۴] رسماً اعلان کرد که علایم جدی وجود آب در کُره مریخ به‌دست آمده است، بنابراین باید منتظر کشف موجودات زنده در این کُره باشیم؛ گرچه سرمای شدید ۸۵ درجه زیرصفر این کره، باعث آن شده است که انواع دیگری از موجودات زنده، آنجا باشند.

دیشب اوپک [= سازمان کشورهای صادرکننده نفت]، ۷۰۰ هزار بشکه بر سقف تولیدات نفت افزود، ولی‌کارشناسان می‌گویند، این مقدار افزایش، فقط برای جلوگیری از رشد سریع قیمت نفت کفایت می‌کند و جواب رشد مصرف را می‌دهد و نمی‌تواند باعث پایین‌آمدن قیمت نفت شود که آمریکا و کشورهای صنعتی طالب آن هستند. اخبار مربوط به سفر آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور] به چین، انعکاس نسبتاً وسیعی دارد.[۵]

جمعه ۳ تیر ۱۳۷۹   | 20 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                           23 ژوئن  2000

تمام روز در خانه بودم و بیشتر وقت به مطالعه گذشت؛ کتاب شرح‌حال رجبعلی خیاط[۶] که اهل حال و طبق اظهارات مُریدانش، دارای مکاشفه بوده است. مصاحبه با مجله پیام حوزه را برای چاپ، اصلاح نهایی کردم.[۷] مقداری وقت صرف جاروی استخر با جاروی برقی کردم. فائزه با بچه‌ها، ناهار اینجا بودند؛ بعد از بیماری، هنوز نقاهت دارد و رو به بهبودی است.

در جزایر ملوک اندونزی[۸]، جنگ داخلی شدت یافته است. اظهارات آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، در دانشگاه پکن، مبنی برلزوم همکاری شرق، برای جلوگیری از سلطه غرب بر جهان، برخلاف انتظار غربی‌هاست که تاکنون از او حمایت کرده‌اند. در نمازهای‌جمعه امروز، به سیاست‌های فرهنگی دولت حمله شده، ولی در نمازجمعه اصفهان، – به تبع از رسانه‌های دوم خردادی‌- به عملکرد قوه قضاییه حمله شد[۹].

شنبه ۴ تیر ۱۳۷۹   | 21 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                             24 ژوئن  2000

مجمع [تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت. موضوع تمرکز امور قضایی در قوه قضاییه مطرح بود؛ خیلی بحث شد. وجود نحوه‌ای از قضاوت در تعزیرات حکومتی، شهرداری‌ها و وزارت بهداشت و درمان و [امور اقتصادی و] دارایی، سازمان نظام پزشکی و …، کار را مشکل کرده است و واگذاری همه اینها به دستگاه قضایی، مشکلات زیادی پیش می‌آورد و تفویض هم مشکل است. [ادامه بحث] به جلسه بعد موکول شد. بعد از جلسه، آقای [سیدمحمود] هاشمی شاهرودی، [رییس قوه قضاییه]، از حملات مجلس و روزنامه‌های چپ‌ به ایشان و قوه قضاییه، ابراز ناراحتی کرد و گفت، تصمیم بود که روزنامه بیان، [به مدیریت آقای سیدعلی‌اکبر محتشمی] هم تعطیل شود، اما با پادرمیانی آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]، صرف نظر شد.

ظهر آقایان [عباس واعظ] طبسی، [احمد] جنتی، [محمد] یزدی و [قربانعلی] دُرّی [نجف‌آبادی، علی‌اکبر ناطق نوری و محمدعلی موحدی‌کرمانی] میهمانم بودند. آقای طبسی گفت، آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، در مشهد برنامه دیدار خصوصی با مراجع در منزل آقای [علی] فلسفی ترتیب داد؛ فقط آقای [سیدحسن] مرتضوی [شاهرودی] شرکت کرد. در آن جلسه، آقای فلسفی، سه اعتراض به آقای خاتمی داشته: ۱– چرا دولت، اهل سنت را تقویت می‌کند؟ ۲– چرا حرف‌های دوپهلو می‌زند و صریح مواضع‌اش را مشخص نمی‌کند؟ ۳ – چرا فرهنگ غربی تقویت روحانیت تضعیف می‌شود؟ تخلف مجلس از دستور رهبری در مورد طرح اصلاح قانون مطبوعات مطرح شد. عصر آقای طبسی، تلفنی گفت،گویا شورای نگهبان مصوبه مجلس را رد می‌کند. آقای [قربانعلی] دُرّی [نجف‌آبادی، وزیر سابق اطلاعات]، خبر داد که جلسه‌ای برای مواجهه ‌او با آقای موسوی [= سیدمصطفی کاظمی]، سردسته متهمان به قتل‌های زنجیره‌ای تشکیل شده و موسوی گفته است که آقای دُرّی، دستور قتل‌ها را داده که دروغ است و ایشان تکذیب کرده است؛ از قوه قضاییه ناراحت بود.

اخوی محمود آمد و گفت، می‌خواهند آقای [سیدمحمدرضا] اصفهانی، [پدرهمسرش] را از [امام جماعت] مسجد کنار بگذارند؛ با اینکه فلج است، ولی نیازمند به حضور در مسجد است. عصر آقای [سیدمحمد] میرمحمدی، [نماینده قم] آمد و وضع مجلس را گفت و در مورد کیفیت تصویب فوریت طرح مطبوعات توضیح داد و ناراحت بود و نیز گفت، به احتمال قوی، اعتبارنامه‌ آقای [غلامعلی] حدادعادل، [نماینده تهران] را رد می‌کنند. برای نحوه عمل در مجلس مشورت کرد.

آقای [محمدهادی] نژادحسینیان، [نماینده دایم ایران در سازمان ملل] آمد و گفت، آمریکایی‌ها مایل به نزدیک شدن به ایران‌اند و خوب است در همین فرصت، مشکل روابط حل شود. اعلامیه [آقای‌کوفی‌ عنان]، دبیرکل سازمان ملل در رابطه با هزاره سوم[۱۰] را آورد و گفت، اگر نمی‌خواهیم به طرف حسنه‌کردن روابط برویم، باید جلوی رفت و آمد خبرنگاران و مأموران را بگیریم؛ چون سوءاستفاده می‌کنند.گفت، یک خانم که مدعی است در جریان دارایی ایران در آمریکا بوده، در یک مصاحبه گفته، طلب ایران از آمریکا حدود ۱۵ میلیارد دلار است و خواسته‌ایم که او را پیدا کنیم، تماس نگرفته است.

یکشنبه ۵ تیر ۱۳۷۹   |  22 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                        25 ژوئن  2000

[آقاى ویاچلاوگیزاتف]، سفیر قزاقستان، برای خداحافظی آمد. صحبت‌ها تشریفاتی بود. آقای [علی] زادسر، نماینده سابق جیرفت آمد. انتقاد شدید از وضع فرهنگی کشور و افکار و عمل آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]  و [آقای مسعود محمودی]، استاندار کرمان و آقای حسین مرعشی، [نماینده کرمان] کرد و اظهار دوستی و حمایت نسبت به من نمود. [امیرسرتیپ دوم خلبان مجید عقیقى روان]، فرمانده هوانیروز آمد. گزارشی از وضع هلی‌کوپترها و مشکلات کار داد و از کمبود اعتبار، وضع سخت معیشت پرسنل و زمین‌گیر‌بودن ۲۰۰ هلی‌کوپتر و پایین بودن جایگاه و درجه فرماندهی آن و کم‌توجهی وزارت دفاع گفت و استمداد کرد.

عصر سردار [قاسم] سلیمانی، [فرمانده سپاه قدس] آمد. گزارش وضع لبنان پس از خروج اسراییلی‌ها را داد. از مرز جنوب بازدیدکرده و گفت، شهرک‌ها و روستاهای شمال اسراییل، چسبیده به مرز و آسیب‌پذیر است و بررسی‌ها و فرض‌های وضع و عمل حزب‌الله لبنان در آینده، با توجه به احتمالات مختلف را گفت و مشورت‌کرد. خبر دادکه قرار شده، سردار [محمدباقر] قالیباف، فرمانده ناجا [= نیروی انتظامی] بشود.

آقای [رضا] زواره‌ای، [عضو حقوقدان شورای نگهبان] آمد و از آقای [سیدمحمود] هاشمی‌شاهرودی، [رییس قوه قضاییه] گله کرد که با مأموریت او به مجمع [تشخیص مصلحت نظام]، موافقت نکرده وگفته، تقاضای انتقالی بنماید. برای نامزدی در [انتخابات] ریاست‌جمهوری [۱۳۸۰] مشورت کرد؛ گفتم هنوز زود است که نظر بدهم، باید منتظر روشن‌شدن شرایط شویم. امروز دادگاه ویژه روحانیت، روزنامه بیان را توقیف‌کرده که باعث خشم چپ‌ها شده است.

دوشنبه ۶ تیر ۱۳۷۹   |  23 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                        26 ژوئن  2000

آقای [محمد] رییسی، نماینده شهرکُرد آمد و به خاطر کمک به حل مشکل او در شورای نگهبان تشکر کرد. نمونه‌هایی از اعلامیه‌های تبلیغی‌اش را آورده بود که درآنها خود را پیرو سیاست‌های اعتدالی معرفی کرده و با تفاوت زیادی از رفقایش جلو افتاده است. از گروه‌گرایی و تعصب حزبی بخشی از نمایندگان مجلس ششم، اظهار نگرانی کرد که احتمالاً مانع مفیدبودن مجلس شوند و از اشکالات دستگاه قضایی گفت؛ درکمیسیون قضایی، طرحی برای محدودکردن صدور چک، در دست مطالعه دارند.

آقای [سیدحسن] شجاعی‌کیاسری، نماینده سابق ساری آمد. از وضع کشور، به‌خصوص وضع سیاسی و فرهنگی، اظهارنگرانی‌کرد و از من خواست که برای مهار این وضع، فکری‌کنم. آقای امیرعراقی، [فرزند شهید مهدی عراقی] آمد. برای ساخت دانشگاه در طالقان، به مشکل برخورده است؛ هم از لحاظ مالی و هم از لحاظ اداری؛ استمداد کرد.گفتم، برای همکاری و رفع مشکل‌ها، با مدیران دانشگاه آزاد اسلامی صحبت‌کند.

شب، فاطی و یاسر و بچه‌ها که از سفر عُمره مراجعت کرده‌اند، آمدند. از سفرشان راضی هستند. اعلان شد که آقای عزت‌الله سحابی[۱۱] را به خاطر اسنادی‌که از دفترش در ارتباط با کنفرانس برلین به‌دست‌آمده است، بازداشت‌موقت‌کرده‌اند. 

سه‌شنبه ۷ تیر ۱۳۷۹   |  24 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                        27 ژوئن  2000

آقای [علی] معلمی، نماینده سابق جویبار آمد وگفت، انتظار دارد، سمتی مثل ریاست [سازمان] اوقاف یا امام‌جمعگی استانی به ایشان داده شود. از اوضاع جاری، ابراز ناراحتی کرد؛ همراه او، فرزند خود و فرزند آقای کمال فقیه ایمانی هم بودند. درباره اقدام برای رواج متعه [= ازدواج موقت]، به منظور حفظ اخلاق جوانان،کتابی آوردند و برای انتشار آن مشورت کردند.

معاونان وزارت اطلاعات آمدند.گزارشی از وضع دانشگاه‌ها را دادند و از آزادی آقای [علی] افشاری، از [مسئولان دفتر] تحکیم وحدت که به اتهام شرکت در کنفرانس برلین بازداشت بود، اظهار ناراحتی کردند و گفتند، او موضع جناح غیرارزشی تحکیم را تقویت می‌کند. تذکراتی در مورد مشکلات دانشگاه آزاد اسلامی دادند.

محسن، [مدیرعامل شرکت متروی تهران] آمد. گزارش سفر چین را داد. دستاورد مهم آن را عقد تفاهم‌نامه خط ۴ با تأمین مالی بلندمدت یازده ساله با ۵۰ درصد ساخت داخل برای مترو می‌داند.[۱۲] اشکال سفر در زمان رفتن هیأت آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور] به ارومچی، [مرکز استان سین‌کیانگ چین] و عدم استقبال فرماندار هنگ‌گنگ بوده است. از مسایل مثبت و منفی سفر، مفصل گفت.

عصر، دکتر [حسن] حبیبی، [معاون اول رییس‌جمهور] آمد. از اوضاع راکدکشور و کم‌تحرکی آقای خاتمی و [اعضای هیأت] دولت در اداره امور کشور، ناراضی است. راجع به تمرکز امور قضایی، نظراتی داشت و درخواست‌کرد، [بررسی این مصوبه] در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] به تأخیر بیفتد که دولت بررسی بیشتری کند. گفت، آمادگی برای نامزدی [انتخابات] ریاست‌جمهوری [۱۳۸۰] ندارد و نمی‌داند که آقای خاتمی، مجدداً نامزد می‌شود یا نه.

خانواده شهدای هفتم‌تیر آمدند. آقای [اسماعیل] فردوسی‌پور، [از بازماندگان حادثه و رییس ستاد برگزارى مراسم هفتم تیر]، گزارش مراسم را داد و از شخصیت‌های بالای کشور گله‌کرد که سخنرانی در مراسم سرچشمه [= محل انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر ۱۳۶۰] را نپذیرفته‌اند. صحبت دلگرم‌کننده‌ای برای آنها کردم.[۱۳]

شب میهمان رهبری بودم. از مجلس که به دستورشان در مورد طرح اصلاح قانون مطبوعات، ترتیب‌ اثر نداده‌اند، گله دارند و گفتند، بعید است به صورت قانون درآید؛ شورای نگهبان رد می‌کند. پس از اعلان موافقت [آقای عبدالواحد موسوی لاری]، وزیرکشور، حکم فرماندهی ناجا [= نیروی انتظامی] را به نام آقای [محمدباقر] قالیباف، نوشته‌اند، ولی گویا وزیرکشور دچار تردید شده و پیغام داده که اعلان نشود تا رهبری را ببینند. آقای شیخ علی تهرانی، [شوهرخواهر آیت‌الله خامنه‌ای]، نامه‌ای نوشته و خواسته که با عفو او از زندان، نجاتش بدهند، ولی ایشان قبول نکرده‌اند و پس از آن اقدام به خودکشی کرده و خانواده او فشار زیادی برای عفو دارند. از آقای عبدالله نوری، [وزیر کشور سابق و مدیرمسئول روزنامه خرداد]، تاکنون نامه درخواست عفو نرسیده است. درباره تمرکز امور قضا در قوه قضاییه که در دستورکار مجمع تشخیص [مصلحت نظام] است، مذاکره کردیم؛ نظر روشنی نداشتند، به خاطر اینکه مشکل برای دولت پیش می‌آورد و کار قوه قضاییه را مشکل و سنگین‌تر می‌کند. خواستند، کارشناسی بیشتری شود.

چهار‌شنبه ۸ تیر ۱۳۷۹   |  25 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                    28 ژوئن  2000

آقای موحدی، فرمانده سابق حفاظت آمد. در مرکز تحقیقات استراتژیک [مجمع تشخیص مصلحت نظام] مشغول شده است. خواستار حکم و سمت شد و سئوالاتی در مورد حوادث جاری و پیش‌بینی آینده داشت. [آقای مسیح سلیم بهرامى]، نماینده ساری آمد. از وضع ناهنجار  اقتصادی و فرهنگی و سیاسی استان مازندران گفت و گفت، مردم از بی‌توجهی دولت به امور معاش ناراحت‌اند و ممنون خدمات دولت سازندگی، به خصوص از سد شهید رضایی و کارخانه بزرگ چوب و کاغذ مازندران و در حسرت اجرای کانال سراسری آستارا -گرگان و اتوبان ساحلی هستند که از طرح‌های اعلان شده دولت شما بوده و خواست که سفری به مازندران بروم و هدایتی برای انسجام نمایندگان ارزشی مجلس.

خانواده‌های [شهید علیرضا] چراغ‌زاده [دزفولی، نماینده رامهرمز در مجلس اول] و [شهید حسین] اکبری، [مدیرعامل وقت بانک کشاورزی]، از شهدای هفتم‌تیرآمدند. از مشکلات زندگی‌شان گفتند. با هدیه‌هایی دلجویی‌کردم. اخوی محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد وگفت، دیروز در جلسه قوه قضاییه، [آقای ابراهیم نکونام]، یکی از روحانیون خط سه، به آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور] اعتراض‌کرده و ایشان حاضر نشده جوابی بدهد و در دولت از پیشنهاد تمرکز امور قضایی در قوه قضاییه که ممکن است، بخشی از تصمیم‌های مهم وزارتخانه‌ها دچار وقفه شود، ابراز نگرانی‌کرده‌اند. عصر آقای [حسن] شفتی، سفیر ایران در اسپانیا آمد و گزارشی از اقدامات خود و وضع اسپانیا داد. پیشنهاد داشت، سفری به آنجا بروم.

امروز اعلان شد، آقای محسن رهامی، وکیل آقای عبدالله نوری و دفترتحکیم وحدت، به همراه خانم شیرین عبادی، [وکیل دادگستری]، به اتهام همکاری در پُرکردن نوار سراسر دروغ امیرفرشاد ابراهیمی، بازداشت شده‌ است.[۱۴] درآن نوار، با اهداف سیاسی، اتهامات زیادی به مسئولان عالی‌رتبه نظام وارد شده و [دفتر] تحکیم وحدت، با صدور بیانیه‌ای، اقدام قوه قضاییه را به خاطر این بازداشت و نیز توقیف روزنامه بیان و بازداشت مهندس [عزت‌الله] سحابی، محکوم کرده است.

در مجلس- دیروز و امروز – جمعی از نمایندگان حزب مشارکت، اعتراض‌های تُندی به آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]، به خاطر عدم همراهی با آنها در مواضع سیاسی کرده‌اند و رسانه‌های جناح راست هم به آن دامن می‌زنند. اظهارات آقای خاتمی، [رییس‌جمهور] در اجلاسیه قوه قضاییه، در جواب اظهارات آقای [سیدمحمود] هاشمی‌شاهرودی، [رییس قوه قضاییه]، در مورد توقیف مطبوعات، نقطه مقابل اظهارات رهبری در تأیید قوه قضاییه به حساب آمده است. 

پنج‌شنبه ۹ تیر ۱۳۷۹   |  26 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                       29 ژوئن  2000

در دفتر کوشک بودم. بیشتر وقت به مطالعه بولتن‌ها و گزارش‌ها و پیشنهادهای [آقای کوفی عنان]، دبیرکل سازمان ملل، برای اجلاس هزاره سوم، از وضع دنیا و مشکلات در راهکارها و نیز مرور کتابی از یک خانم ایرانی مقیم آمریکا – به نام شهلا حایری- درباره ازدواج موقت.[۱۵]

محمدتقی و پسرش عباس،کارگر کشاورزی بهرمان [رفسنجان] آمدند و وضع را گفتند. مردم در سایه رونق پسته‌کاری، زندگی خوبی دارند. از سفرشان به کربلا گزارش دادند. پدر شهید است.گفت، در کربلا، در موقع انتخابات ایران، از مطالبی که درباره من می‌شنیده، ناراحت بوده و دعا کرده است؛ گفت، بعد از دعا در خواب دیدم که شما روی هودجی[۱۶] در آسمان پرواز می‌کنی و مردم ابراز احساسات می‌کنند و تعدادی درکناری فحاشی می‌کنند و راحت شدم. ادامه داد که توده مردم، از گستاخی‌ها و سمپاشی‌های مخالفان ناراحت‌اند و حقایق را می‌فهمند. آقای [حسن] شفتی، سفیرمان در اسپانیا هم دیروز همین را می‌گفت. معمولاً افرادی که این روزها با من ملاقات دارند، همین مضمون را می‌گویند که به خاطر تکراری بودن مضمون، در خاطرات روزانه نمی‌نویسم.

تأخیر سفر [آقای رابین‌کوک]، وزیر امورخارجه انگلیس به ایران – برای بار دوم- منشأ حدس وگمان‌ها و اظهارات متناقض در ایران و انگلیس شده است؛ در ایران اعلان شده که به خاطر مشغله زیاد [آقای‌کمال خرازی]، وزیر امورخارجه ایران، به تأخیر افتاده و در انگلیس‌گفته‌اند، به‌خاطر مخالفت جمع زیادی از نمایندگان پارلمان انگلیس با سیاست نزدیکی به ایران بوده است.

الیان گونزالس،کودک کوبایی، بعد از هفت ماه سرگردانی و کشمکش‌های سیاسی و بازی‌های سرگرم‌کننده در آمریکا، به کوبا پس داده شد و کوبایی‌ها را پیروز معرفی کردند.[۱۷] در زیمبابوه، علی‌رغم تلاش فراوان غربی‌ها، باز هم حزب [رابرت] موگابه، در انتخابات پیروز شد. در سوریه، بشار اسد، به عنوان نامزد منفرد ریاست‌جمهوری معرفی شد. در جزایر ملوک در اندونزی، جنگ داخلی بین مسلمانان و مسیحیان ادامه دارد. در روسیه، ختم جنگ با چچن اعلان شد. در رسانه‌های داخلی، نزاع  بر سر نوار و مطبوعات ادامه دارد.

جمعه ۱۰ تیر ۱۳۷۹   |  27 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                         30 ژوئن  2000

در منزل بودم. وقت با مطالعه و استراحت و اصلاح نمایه‌های جلد نهم تفسیر راهنما و جاروی استخر و شنا گذشت. پیش از ظهر در حسینیه جماران، برای مرحله دوم [انتخابات مجلس شورای اسلامی] تهران[۱۸] رأی دادم، اما رأی سفید. مسئولان صندوق رأی‌گیری گفتند، مردم مراجعه نمی‌کنند. خبرنگاران زیاد بودند؛ مصاحبه نکردم. از سراسر تهران هم گزارش‌ها، حاکی از خلوتی بی‌سابقه حوزه‌های رأی‌گیری است؛ شاید به خاطر عدم وجود رقابت.

فرمانده نیروی زمینی ارتش ترکیه، صحبت‌های تُندی کرده علیه کشورهای همسایه‌ای که مخالفان داخلی دولت ترکیه را حمایت می‌کنند؛ تفسیر به تهدید ایران و سوریه شده است. در رسانه‌های بیگانه، مسأله مشاجره مجلس و قوه قضاییه و تضاد در صحبت‌های رهبری، رییس‌جمهور و رییس قوه قضاییه، برسر مسأله [توقیف] مطبوعات و بازداشت‌ها، دامن زده می‌شود.

شنبه ۱۱ تیر ۱۳۷۹   |  28 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                         1 جولای  2000

پیش از ظهر، [در مجمع تشخیص مصلحت نظام]، کمیسیون مشترک برای سیاست‌های کلی بخش ارتباطات داشتم. پس از بحثی طولانی، به این نتیجه رسیدیم‌که‌کمیسیون‌های تخصصی، بخش مربوط به خودشان را بیاورند؛ سخت‌افزار و نرم‌افزار. آقای [علی] لاریجانی، [رییس سازمان صدا وسیما] آمد و خواست قوه قضاییه تقویت شود که در مقابل فشارهای داخلی و رسانه‌های خارجی، مقاومت کنند. ظهر بچه‌ها در دفترم بودند. مهدی گفت، با آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور] ملاقات داشته و نسخه‌ای از سمپاشی‌های اطرافیانش علیه خانواده ما را داده و ایشان پذیرفته که کار ناروایی کرده‌اند.

عصر آقای مهندس [اکبر] ترکان، [رییس سازمان گسترش و نوسازى صنایع ایران] آمد و گفت، [عمل] پیوند کلیه کرده است، ولی خوب کار می‌کند و راحت است. وضع صنایع خودروسازی را رضایت‌بخش خواند، ولی وضع عمومی صنایع و اقتصاد را راکد می‌بیند و گفت، وزارت راه و ترابری در مورد [پروژه احداث] راه‌آهن کرمان- زاهدان و بزرگراه زنجان- تبریز جدی نیست و به طورکلی برای آزادراه‌ها،کار قابل توجهی نداشته‌اند.

نتیجه انتخابات مرحله‌دوم تهران اعلان شد؛آقایان [الیاس] حضرتی و [علی‌اکبر] محتشمی با رأی اندکی انتخاب شدند؛ شرکت مردم، فوق‌العاده کم بود. فقط حدود ۱۶۰ هزار نفر از حدود چهار میلیون فرد دارای حق رأی، شرکت کردند؛ رسانه‌ها نوشتند، حدود یک درصد از مردم تهران رأی داده‌اند.[۱۹]

حملات رسانه‌های جناح راست به دولت و مجلس زیاد است. جامعه مدرسین [حوزه علمیه قم]، در بیانیه تُندی علیه مجلس، به خاطر طرح مطبوعات وآقای [محمد فاضل] لنکرانی، [از مراجع تقلید]، در ملاقات با [آقای مهدی‌کروبی]، رییس‌مجلس، انتقادهایی از رفتار و سیاست‌ها کرده و آقای [ابراهیم] نکونام از دادگاه ویژه روحانیت، نامه‌ای سرگشاده به رییس‌جمهور، به بهانه جواب ندادن آقای [سیدمحمد] خاتمی، به سئوالات یک قاضی و انتقاد آقای خاتمی از قوه قضاییه در اجلاس [مسئولان دستگاه] قضایی، نوشته و به سیاست‌های فرهنگی و اقتصادی و سیاسی او حملات تُندی کرده وگفته که شما ضعف مدیریت خودتان را به پای دولت گذشته می‌گذارید؛ با اینکه مرتب به افتتاح طرح‌های دولت قبل افتخار می‌کنید.

حکم متهمان جاسوسی ۱۳ یهودی‌ صادر شد؛ چند نفر تبرئه شدند و جمعی از دوسال تا سیزده سال محکوم شدند.[۲۰] حکم از آنچه انتظار می‌رفت، سبک‌تر بود، ولی آمریکا و اسراییل و اتحادیه اروپا آن را خشن و تُند می‌دانند و محکوم کردند و خواستار فشار بر ایران شدند.

یکشنبه ۱۲ تیر ۱۳۷۹   |  29 ربیع‌الاول ۱۴۲۱                     2 جولای  2000

مدیران [فدراسیون] ورزش‌های همگانی آمدند. آقای امامی، رییس فدراسیون گزارش داد و از اینکه دولت سازندگی، پیشقدم تثبیت فدراسیون و قانونی کردن آن بوده قدردانی کرد و خواستار حمایت بیشتر شد. من هم درباره اهمیت ورزش و تأکید اسلام بر ورزش برای تأمین سعادت روحی و جسمی در دنیا و آخرت و ضرورت توسعه ورزش همگانی هماهنگ با ورزش‌های قهرمانی و توجه به ورزش خانم‌ها صحبت کردم.[۲۱]

آقایان [امیر] تهرانی و [علی] باقری، معاونان وزارت اطلاعات آمدند. آقای باقری، از عمکرد قوه قضاییه و به خصوص آقای [عباسعلی] علیزاده، رییس دادگستری تهران، به خاطر اقدامات اخیر در مورد نوارسازان و مطبوعات و بازداشت‌ها انتقادکردکه بدون هماهنگی با وزارت اطلاعات انجام می‌شود. برای تلاش جهت وفاق ملی و راهکارهای مؤثر، مشورت کرد و گزارشی از وضع آقای شیخ علی تهرانی، [شوهرخواهر رهبری] داد که پس از معالجه به زندان اعزام شده، ولی اعتصابش را ادامه می‌دهد؛ یک بار با خوردن مقدار زیادی قرص آرام‌بخش و یک‌بار با فروکردن میخ در سینه خود، اقدام به خودکشی‌کرده است.گفت، شخصی به نام عباسی، از همفکرانش در خارج از ایران، با هماهنگی پسر، همسر و دخترانش، او را برای فشار بر آیت‌الله خامنه‌ای تحریک می‌کنند و می‌گویند، آقای هاشمی مخالف آزادی اوست؛ نظرش این است که اگر رهبری موافقت کنند، بهتر است آزاد شود.

عصر آقای علاءالدین بروجردی، نماینده بروجرد آمد. وضع مجلس را مناسب خواند و برای چگونگی متشکل‌کردن نیروهای ارزشی مشورت‌کرد.گفتم، بر محور رفع مشکلات اقتصادی مردم و کشور متشکل شوند. محسن، [مدیر دفترنشر معارف انقلاب]، در مورد نقشه مرکز تحقیقات دفتر نشر معارف انقلاب در شهرک تحقیقاتی‌کاوش‌کرج، توضیحاتی داد.

دوشنبه ۱۳ تیر ۱۳۷۹   |  1 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                        3 جولای  2000

آقای دکتر [محمدعلی] نجفی، [رییس سازمان برنامه و بودجه] آمد. جریان ادغام سازمان برنامه و بودجه با سازمان امور اداری و استخدامی و کناره‌گیری خود را توضیح داد. از وضع مدیریت اجرایی کشور انتقاد کرد و گفت، پیشنهاد سفارت در لندن و مسکو را نپذیرفته است و بنا دارد که در دانشگاه مشغول شود. با روند موجود، به آینده خوشبین نیست و از اقدامات قوه قضاییه هم انتقاد داشت.

دکتر [محسن] نوربخش، [رییس‌کل بانک مرکزی] آمد و برای کمک به کسب اجازه فروش اوراق قرضه ارزی در خارج از کشور استمدادکرد؛ شورای نگهبان، به خاطر ربا اجازه نمی‌دهد و گفت، رهبری هم مخالفت دارند؛ با اینکه در فاینانس‌ها هم فرع می‌پردازیم و در اینجا هزینه کمتری خواهد بود و ارز آزاد و نقد به دست می‌آید و برخلاف فاینانس‌ها، محدود به خرید از کشور وام‌دهنده نیست. از عمل نوارسازان دوم‌خردادی انتقاد داشت وگفت، نشان می‌دهد که اینها تعهدی ندارند و ابایی از بدنام‌کردن نظام و سست‌کردن عقاید مردم ندارند وگفت، احتمالاً [آقای حسین نمازی]، وزیر [اموراقتصادی و] دارایی عوض شود؛ نگران است که فرد ناهماهنگی بیاورند.

عصر آقای دکتر [عبدالله] جاسبی، [رییس دانشگاه آزاد اسلامی] آمد و مشکلاتی را که با وزارت علوم دارند، توضیح داد؛ بناست برای رفع اختلافات، به زودی جلسه‌‌ای با حضور نماینده وزارت علوم و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با هیأت امناء [دانشگاه آزاد] داشته باشیم. در مورد ریاست‌جمهوری آینده و شورای عالی انقلاب فرهنگی هم مطالبی داشت و درباره نوع همکاری دانشگاه آزاد با وزارت اطلاعات هم مذاکره شد.

در رسانه‌ها، بحث و مشاجره بر سر بیانیه جامعه مدرسین [حوزه علمیه قم] و طرح [اصلاح قانون] مطبوعات مجلس و بازداشت‌ها ادامه دارد.[۲۲] رژیم صهیونیستی هم برای مبارزه با حکم دادگاه متهمان جاسوسی [۱۳ یهودی]، فعال شده و حتی از دولت آلمان خواسته که سفر آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور] را لغو نماید. بعد از مذاکره تلفنی‌آقای خاتمی با آقای حُسنی مبارک، [رییس‌جمهور مصر]، گفته شدکه به زودی روابط سیاسی دوکشور هم برقرار می‌شود و پس از حمله چند روزنامه، این اظهارات تکذیب شد.

سه‌شنبه ۱۴ تیر ۱۳۷۹   |  2 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                       4 جولای  2000

دولت خودگردان فلسطین، اعلان کرده که اگر تا شهریور با اسراییل به توافق نرسند، به‌طور یک‌جانبه، دولت مستقل فلسطین با مرکزیت بیت‌المقدس را اعلان می‌کنند. اسراییل اعلان کرده که اگر چنین اقدامی شود، مجدداً اراضی اشغالی آزادشده را اشغال می‌کند. در انتخابات مکزیک، حزب حاکم که هفتاد سال بر سرکار بود، سقوط کرد و در انتخابات مغولستان، اکثریت نیرومندی به کمونیست‌ها رأی ‌دادند که چند سال پیش منزوی شده بودند.

آقای [محمد] فروزنده، [رییس بنیاد مستضعفان و جانبازان]، با همکاران‌شان آمدند. گزارشی از وضع بنیاد جانبازان دادند و گفتند، امسال ۱۷۰ میلیارد تومان از بودجه عمومی برای جانبازان استفاده می‌نمایند وگزارش [پیشرفت ساخت] بزرگراه [تهران-] شمال را دادند؛ پیشرفت مهمی نکرده‌اند و بار دیگر از شرکت ستک [SETEC ING] فرانسوی که قبل از انقلاب مشاور طراحی بود، برای مشاورت استفاده می‌کنند. تغییراتی در طرح داده و فقط تاکنون حدود ۱۰ میلیارد تومان هزینه کرده‌اند. از من خواستند که به بانک مرکزی بگویم، ارزی را که در دولت سازندگی، برای راه تصویب و پرداخت نشده، پرداخت کنند و اجازه فاینانس خارجی یا داخلی، برای تأمین بودجه طرح بدهند.

آقایان [علی‌نقی] خاموشی و [علی] عبداللهیان، [رییس و معاون اتاق بازرگانی ایران] آمدند. از وضع کشور ابراز نگرانی‌کردند وگفتند، هنوز هم امید مردم عاقل و دانا به شماست و راه نجات را ادامه همان سیاست‌های دولت سازندگی می‌دانند و گفتند از سیاست‌های رهبری سردرنمی‌آورند. آقای خاموشی گفت، در سفر چین، بعد از اظهارات فلسفی و فرهنگی آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، آقای جیانگ زمین، [رییس‌جمهور چین]، به ایشان گفته است، من یک مهندس مکانیک هستم و فکر می‌کنم، مردم احتیاج به کارهای عمرانی و اقتصادی دارند و فلسفه، راه‌حل مشکل مردم نیست.

عصر جمعی از اساتید و شخصیت‌های فرهنگی که در همایش [بین‌المللی] بزرگداشت سعدی شرکت‌کرده‌اند، به دیدارم آمدند. آقای [عبدالعزیز سعود] البابطین، [رییس مؤسسه نوآوری شعری‌کویت]، از تلاش‌های بی‌نظیر یاسر ما، به عنوان مبتکر برگزارى این بزرگداشت، تشکرکرد. آقای [عبدالقادر] حجار، سفیر سابق الجزایر و آقای [محمدعلی] تسخیری، [رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] صحبت کردند. من هم صحبت مفصلی در مورد ضرورت همکاری‌های سیاسی و فرهنگی و اقتصادی کشورهای اسلامی کردم.[۲۳] فضای دوستانه خوبی بود.

چهار‌شنبه ۱۵ تیر ۱۳۷۹   |  3 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                    5 جولای  2000

یکی از بازرسین تعزیرات [= آقاى ابوطالب خورشیدیان، مدیرکل بازرسى و رسیدگى به شکایات سازمان تعزیرات حکومتی] آمد. اشکالات عملکرد آنها را گفت و از انتقال وظایف قضایی تعزیرات به قوه قضاییه که در مجمع [تشخیص مصلحت نظام]  مطرح است، حمایت کرد و خواست که برای برگشتن به وزارت نفت،کمک‌اش کنم.

دکتر [علی‌اکبر] ولایتی، [مشاور رهبری در امور بین‌الملل] آمد درباره اعضای مجمع تشخیص مصلحت و شورای عالی انقلاب فرهنگی، پیشنهادهایی داشت؛ برای تضمین اکثریت جناح مورد نظرش و از مشکلات موجود تُندروهای دوم خردادی و احتمال نامزدی برای ریاست‌جمهوری آینده گفت.

آقای دکتر ولایتی گفت که آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، مایل بود نماینده شورای عالی انقلاب فرهنگی در  هیأت نظارت بر مطبوعات، از جناح خودشان باشد و آقای [علی] منتظری، رییس جهاد دانشگاهی را پیشنهاد کرد و چون رقیب او آقای [شهاب‌الدین] صدر که از سوی جناح مقابل پیشنهاد شد، رأی آورد، نتیجه را نپذیرفت و به جلسه آینده موکول شد.

اخوی محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور و رییس شورای مرکزی حزب‌کارگزاران سازندگی] و فرزندش علی، آمدند. گفت، جناح راست او را به جلسه‌ای برای وفاق ملی دعوت کرده و مشورت کرد. علی، با همکاری چند نفر از دوستانش، پایگاه اینترنتی با گرفتن خط از شرکت مخابرات تأسیس‌کرده است و گفت، حدود دو هزار مشترک در مدت کوتاهی جذب کرده‌اند. محمد، عازم سفر به کهکیلویه [و بویراحمد] همراه آقای خاتمی بود.

ظهر محسن، [مدیرعامل شرکت متروی تهران] آمد و گفت، حدود ۲۰۰ نفر از علما و ائمه جمعه و جماعات، از [خط ۵ ، خط ۲ و تونل‌های درحال احداث] مترو بازدیدکرده‌اند. در مراجعت از بازدید کارخانه سُرب و روی زنجان، از کرج سوار مترو شده‌اند و تا میدان امام رفته‌اند و تحت تأثیر عظمت کار قرار گرفته‌اند و می‌گفته‌اند، فلانی آبرو به انقلاب و روحانیت داد و اگر کارهای او نبود، معلوم نبود، چه وضعی حاکم بر کشور می‌شد.

امروز مردم آبادان، به خاطر شورشدن آب اَروند و بهمن‌شیر و نرسیدن آب شیرین به وسیله تانکرها، اغتشاش راه انداخته‌اند و خسارات زیادی به مؤسسات دولتی و مغازه‌ها وارد کرده‌اند. به خاطر خشکسالی، آب‌کارون کم شده و فشار آب دریا، وضع آب اَروند و بهمن‌شیر را خراب کرده و دولت هم پیش‌بینی درستی نکرده است. در دولت سازندگی، طرحی در دست اجرا بود که آب شیرین آبادان و خرمشهر را برای همیشه تضمین کند. دیروز هم در ایرانشهر، [در استان سیستان و بلوچستان]، به خاطر قتل یک نفر به دست قاچاقچیان، مردم اغتشاش به راه انداخته‌اند. با تضعیف نیروهای انتظامی و امنیتی، اشرار گستاخ شده‌اند.

در چچن، جنگ رسمی تمام شده، ولی مبارزان مسلمان، حملات چریکی، انفجاری و انتحاری را آغاز کرده‌اند.

پنج‌شنبه ۱۶ تیر ۱۳۷۹   |  4 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                      6 جولای  2000

دیروز [بیل کلینتون]، رییس‌جمهور آمریکا، با سران یهودی صهیونیست ملاقات کرده و به آنها قول داده که برای فشار بر ایران و آزادی یهودی‌های جاسوس اقدام کنند. سپس وزارت امورخارجه آمریکا، بیانیه‌ای منتشرکرده و خواستار لغو حکم زندان جاسوس‌ها شده و ازکشورهای دیگر خواسته است که در این راه آمریکا را یاری کنند. فضای تبلیغاتی سنگینی علیه ایران و قوه قضاییه به راه انداخته‌اند. چند روز پیش، وقتی‌که سران یهودی ضدصهیونیسم از ایران مراجعت‌کردند وخبرنگاران را برای مصاحبه مطبوعاتی گزارش سفر به ایران دعوت‌کردند، خبرنگاران درآمریکا، کنفرانس‌مطبوعاتی را تحریم کردند و کسی جز خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی، در آن شرکت نکرد. قبلاً غربی‌ها و اسراییل، خواستار عدم صدور حکم اعدام بودند و خاخام‌‌ها گفتندکه سفر ما به تخفیف حکم کمک‌کرده است، ولی بعد از صدور حکم سبک، غربی‌ها لحن را عوض کردند و اصول قضایی اسلامی و ایران را مورد حمله قرار داده‌اند؛ احتمالاً این رشته سر دراز داشته باشد.

آلمان و ایران، بعد از مدتی تردید، رسماً اعلان کردند که آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، از ۲۰ تا ۲۲ تیرماه به آلمان سفر می‌‌کند. به این بهانه هم امواج سنگین تبلیغات علیه ایران شروع شده است. ۱۷۵ نماینده مجلس فدرال و۳۰۰ نماینده از مجالس منطقه‌ای، بیانیه موهنی صادرکرده و خواستار لغو سفر آقای خاتمی شده‌‌اند. منافقین و جمعی دیگر از ضدانقلاب‌ها هم تدارک وسیع برای تظاهرات علیه آقای خاتمی دیده‌اند. تدابیر امنیتی برای سفر، بی‌سابقه است؛ شبیه به سفر [محمدرضا] شاه [پهلوی] در ۳۳  سال پیش‌‌که ضمن آن، دانشجویی هم کشته شد.[۲۴]

سرشب، جمعی از طلاب قم آمدند. اعضای اردوی ولایت‌اند؛ عازم سفر مشهد برای اردو هستند و در مسیر به دیدار من آمدند. نماز مغرب و عشا را با جماعت خواندیم. گزارشی از برنامه روز دادند و من هم برایشان در مورد مقتضیات زمان و ضرورت توجه حوزه [علمیه قم] به نیازهای زمانه و جهت‌حکومتی‌گرفتن تحصیلات حوزه، صحبت‌کردم.[۲۵] شام میهمانم بودند. به هر یک، دوره‌ای از کتاب‌ خاطرات سال ۱۳۶۰ و کتاب‌های همراه آن شامل عبور از بحران، خطبه‌های نمازجمعه، مصاحبه‌ها، پیام‌ها و سخنرانی‌ها هدیه دادم؛ قرارشد از مجموعه آثارم، با تخفیف عمده برای طلاب، هر چه می‌خواهند بگیرند.

جمعه ۱۷ تیر ۱۳۷۹   |  5 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                          7 جولای  2000

پیش از ظهر برای خطبه‌های جمعه مطالعه و در دانشگاه تهران، نمازجمعه را اقامه کردم و علاوه بر بحث اخلاق، در مورد دخالت‌های آمریکا در خصوص محاکمه جاسوسان اسراییل و مسدودکردن اموال ایران و اسقاط [هواپیمای مسافربری] ایرباس ایران، آمریکا را ملامت‌کردم و از موفقیت حزب‌الله لبنان در اخراج اسراییل از جنوب لبنان گفتم و از فلسطینی‌ها خواستم که درس بگیرند.[۲۶] آقای سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، قبل از خطبه‌ها، به زبان فارسی،گزارشی از پیروزی‌های مقاومت اسلامی در جنوب لبنان را ‌از رو خواند.

جمعی از مردم آبادان، امروز در حمایت از نظام و مخالفت با آشوبگران، راهپیمایی کردند. آقای [محسن] دعاگو، [امام جمعه شمیرانات]، در نمازجمعه شمیران، دولت آقای [سیدمحمد] خاتمی را «فاجعه ملی» خواند و از ابهام‌های موجود در مقابل توسعه سیاسی گفت. اعلامیه‌ای در قم از سوی طلاب و فضلا پخش شده و خواستار محاکمه آقای [عطاءالله] مهاجرانی، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی] و استیضاح آقای خاتمی شده‌اند.

بحث مشکلات سفر آقای خاتمی به آلمان و مخالفت‌ها و نگرانی‌ها، در رسانه‌های خارجی مطرح و به رسانه‌های داخلی هم سرایت کرده است. اقدام دولت آلمان به لغو موقت مقررات شنگن که باید مرزهای کشورهای اروپایی، برای مسافران یکدیگر باز باشد، توجه زیادی را به خود جلب کرده و نشان نگرانی عمیق دولت آلمان از حضورگسترده مخالفان سفر آقای خاتمی در آلمان است. ظهر همه بچه‌ها جمع بودند؛ پنج فرزند و همه نوه‌ها. فائزه از سفر به استرالیا ابراز رضایت می‌کرد.

شنبه ۱۸ تیر ۱۳۷۹   | 6 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                             8 جولای  2000

مجمع [تشخیص‌مصلحت‌نظام] جلسه داشت. چند بند از سیاست‌های‌کلی‌قضایی‌تصویب شد و بند مربوط به تمرکز امور قضایی، برای کارشناسی بیشتر، به جلسه بعد موکول شد. ظهرآقای ابراهیم امینی، [رییس دبیرخانه مجلس خبرگان] میهمانم بود. از بیانیه اخیر جامعه مدرسین [حوزه علمیه قم] انتقاد داشت. در مورد اجلاس خبرگان و فعال شدن گروه تحقیق اصل ۱۱۱ مذاکره کردیم. در مورد انتخابات ریاست‌جمهوری آینده تذکر داد.

عصرآقای شاپور مرحبا، نماینده سابق آستارا آمد. از اینکه شورای نگهبان، به رقیب‌اش که به گفته او، سابقه ضدانقلابی دارد، اجازه نامزدشدن داده، انتقاد داشت و خواستار شغلی است. آقای [سیدجواد] افتخاریان[۲۷] آمد. از حاج آقا مهدی [حایری] تهرانی، [امام‌جماعت مسجد ارگ] گله داشت که او را از مغازه کتابفروشی مسجد ارگ محروم کرده و استمداد کرد برای سرمایه‌ای، جهت شغل انتشارات و همراهش [آقای فیض‌اللهی]، روحانی دیگری بود که برای وام منزل و کشاورزی استمداد کرد.

امروز جمعی از دانشجویان، در مقابل دانشگاه تهران، به عنوان سالگرد [حادثه ۱۸ تیر در] کوی دانشگاه اجتماع داشته‌اند و با پلیس درگیر شده‌اند. ساعت‌ها درگیری ادامه داشته و خرابی‌هایی به بار آورده‌اند و جمعی از آنها دستگیر شده‌اند. شعارهای تُندی علیه رهبری و بسیج و سپاه و سران سه قوه داده‌اند؛ گویا ملی مذهبی‌ها بوده‌اند و ضدانقلاب و منافقان هم بی‌نقش نبودند؛ از شعارها معلوم می‌شود.

یکشنبه ۱۹ تیر ۱۳۷۹   |  7 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                         9 جولای  2000

پیش از ظهر به دفتر رهبری رفتم. ایشان مسئولان و مدیران را برای تذکراتی دعوت‌کرده بودند. ابتدا آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، صحبت‌کرد و ضمن صحبت‌ها، برای بار دوم گفت، اگر آثار خدمات دولت سازندگی نبود، کشور سال‌ها دچار مشکلات خطرناکی می‌شد و توضیحاتی درباره برنامه سوم داد. رهبری، صحبت طولانی – در حدود یک ساعت و نیم – کردند. گفتند، آمریکا برای ایران طرح فروپاشی نظام اسلامی را دارد و می‌خواهد شبیه آنچه در شوروی کرده، در ایران پیاده کند و فرض بر این دارند که آقای خاتمی، نقش [میخاییل] گورباچف، [آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی] را اجرا می‌کند، ولی اشتباه می‌کنند؛ نه آقای خاتمی گورباچف است و نه ایران شوروی و نه اسلام مثل کمونیسم و اظهار تعجب کردند از حمایت غربی‌ها از به اصطلاح اصلاحات و سپس‌گفتند، باید اصلاحات تعریف شود و تعاریفی ارایه کردند؛ درست نقطه مقابل آنچه دوم خردادی‌ها می‌گویند و به کسانی که از مطبوعات منحرف حمایت می‌کنند، تاختند. در مجموع به ضرر دوم خردادی‌ها صحبت کردند، ولی با تعریف از آقای خاتمی، زهر آن را گرفتند.

عصر شورای مرکزی حزب‌الله لبنان آمدند. آقای سیدحسن نصرالله، [رهبر جنبش حزب‌الله لبنان]، گزارشی از جریان پیروزی بر اسراییل و عقب‌نشینی اسراییل از جنوب لبنان داد و برنامه مقاومت را برای آینده و سیاست‌های حزب‌الله را برای جلوگیری از اجرای توطئه‌های اسراییل و غرب توضیح داد و گفت، روابط‌شان با سوریه و دولت لبنان خوب است و فکر می‌کنند که پس از این پیروزی، می‌توانند در خارج از لبنان، در دنیای عرب و به خصوص فلسطین، تأثیرگذار باشند. از من هم به خاطر کمک‌ها و راهنمایی‌‌های گذشته و امروز تشکر کردند. من هم تشکرکردم و تشویق‌شان نمودم.[۲۸]

شورای شهر مهدی‌شهر[۲۹] سمنان آمدند.کارهایشان را گفتند و برای تأمین منابع مالی و ساخت ورزشگاه و کمک به کتابخانه استمداد کردند وگفتند، برای جبران نرفتن من به مهدی‌شهر در سفر سمنان، سفری به آنجا داشته باشم و برای شهرستان‌شدن آن کمک‌کنم. آمریکا، دیروز موشک ضدموشک را آزمایش‌کرد، ولی ناموفق و با توجه به مخالفت بسیاری از کشورها باعث سرشکستگی دولت آمریکا شد.

دوشنبه ۲۰ تیر ۱۳۷۹   |  8 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                      10 جولای  2000

آقای [حسن] الله‌وردی‌نژاد، [دبیر مجمع پیروان ولایت‌فقیه] و دو نفر همراه آمدند و برای تشکیل نمایشگاه با همایش، برای یادآوری دوران سازندگی مشورت‌کردند. گفتم، اگر بخواهد کار به طور مناسب انجام شود، باید همه دستگاه‌های اجرایی همکاری‌کنند؛ بعید است، بتوانند همکاری آنها را در شرایط فعلی جلب‌کنند. از متوقف‌شدن طرح‌ها و به‌خصوص آلومینای جاجرم  و فاز بعدی فروکرم فاریاب و بخشی از آلومینیوم المهدی، ابراز ناراحتی کردند.

آقایان [مرتضی] الویری، [شهردار تهران]، [عبدالمجید] معادیخواه، [رییس بنیاد تاریخ انقلاب]، [علی] مقدس‌زاده، [شهردار منطقه ۶] و [اسماعیل] دوستی، [شهردار منطقه ۳ ] از شهرداری [و محسن هاشمی، سرپرست دفتر ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام ] آمدند. درباره ساختمان بنیاد تاریخ که به مشکل برخوردکرده، توافق و تصمیم‌‌گیری شد. آقای معادیخواه، فرهنگ قرآنی خود به نام «فروغ بی‌پایان» را آورد.گفت، خاطرات آیت‌الله [حسینعلی] منتظری را جهت اظهارنظر برایش فرستاده‌اند؛ خوانده است و آن را مضر می‌داند و اشکالات جدی دارد. علی هاشمی، فرزند حاج مصطفی آمد. برای وامی استمداد کرد؛ اخیراً از جهادسازندگی، بازنشسته شده و مقروض است.

عصر به خانه آمدم. برای مراسم عقد سارا، [دختر فاطی] با محمد لاهوتی، جمعی از بستگان نزدیک و فامیل هم بودند. با آشیخ محمد [هاشمیان]، عقد را خواندیم. شب در باشگاه ریاست‌جمهوری، ضیافت بود که من و آشیخ محمد شرکت نکردیم. آشیخ محمد، از وسعت ناامنی در استان کرمان شکایت داشت و گزارشی از وضع استان و سفر آقای [سیدمحمود هاشمی] شاهرودی، [رییس قوه قضاییه] به استان داد. شام ما را هم از باشگاه آوردند.

آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]، امروز به آلمان رفتند. مسئولان آلمان استقبال خوبی کردند، اما مخالفت‌ها و هتاکی‌های ضدانقلاب و ۴۷۵ نماینده و جمعی از سازمان‌های حقوق بشری، سفر را تلخ کرده است.

در محافل سیاسی، بحث در مورد اظهارات دیروز رهبری وسیع است؛ راست‌ها خوشحال‌اند و چپ‌ها ناراحت و بعضی‌ها مقایسه وضع در ایران و شوروی را نامناسب می‌دانند؛ با توجه به اینکه خود ما از فروپاشی شوروی و تجدید حیات کشورهای اسلامی قفقاز و آسیای میانه خوشحال بودیم و دیگر اینکه در سال گذشته، رهبری اصلاح و اصلاح‌طلب را به کلی نادرست خواندند و امسال آن را به طور مشروط پذیرفتند.

سه‌شنبه ۲۱ تیر ۱۳۷۹   |  9 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                       11 جولای  2000

مدیران تأمین اجتماعی آمدند، آقای [محمد] ستاری‌فر، [مدیرعامل ‌سازمان تأمین ‌اجتماعی]  گزارش داد. مشکل عدم تناسب درآمدها با هزینه‌ها را گفت‌که در نتیجه آن، نمی‌توانند بر قانون ذخیره‌سازی درآمدها، به خوبی عمل کنند. من هم درباره ضرورت تأمین اجتماعی عام و کامل برای همه صحبت کردم و تشویق‌شان کردم.[۳۰] 26 میلیون نفر را تحت پوشش دارند.

آقای [حمیدرضا] حاج بابایی، نماینده همدان آمد.گفت، در تبلیغات انتخاباتی‌اش روی پیروی از سیاست سازندگی تأکید داشته و با تفاوت زیادی از دیگران جلو افتاده و صریحاً اعلان کرده که اگر به مجلس برود، برای ریاست به من رأی خواهد داد. برای سازماندهی گروهی مستقل و تلاش برای انسجام مجلس در جهت حفظ ارزش‌ها مشورت کرد.

عصر آقای [کریم فرج‌زاده] حلوایی، معاون وزارت راه و ترابری آمد. خواسته بودم، برای توضیح در مورد رفع اشکال تکمیل تونل کندوان بیاید. امیدوار است، بتوانند تکمیل کنند. با طرح موافق نبوده و امضا هم نکرده است.گزارشی از وضع کارهای در دست انجام داد وگفت، هنوز هم از کمک‌ها و حمایت‌های گذشته دولت سازندگی، بهره‌ می‌گیرند.

دکتر [ایرج] یزدان‌بخش، [پزشک ایرانی ساکن آلمان]، همراه همسر و فرزندش آمد. از جهاد[سازندگی] و وزارت نیرو گله داشت که برای طرح‌اش در کاشان [= طرح خداشهر]، همراهی ندارند؛ طرحی برای ساخت شهرکی با معماری‌ها و سنت‌های قدیم ایرانی دارد.

آقای دکتر [علی] لاریجانی، [رییس سازمان صدا وسیما] آمد. اطلاعاتی در مورد نوارسازان داد و پیشنهادهایی در مورد رسانه‌ها داشت که به رهبری بگویم.گفت، بهتر است، تعیین موارد و راهکارهای اصلاحات در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] بررسی شود. به صحبت‌های رهبری انتقاد داشت؛ از جهت مقایسه با شوروی و نیز رسمیت‌دادن به اصلاحات وگفت، شنیده است که بناست در آینده، روزنامه مشارکت آزاد شود و موافق نیست.

شب، میهمان رهبری بودم. ایشان موافق طرح مسأله قتل‌ها در مجمع نیست، ولی نمی‌خواهند منع کنند. به آقایان [سیدمحمود هاشمی] شاهرودی، [رییس قوه قضاییه] و [سیدمحمد]خاتمی، [رییس‌جمهور]، دستور دادند که قاتلان را سریعاً محاکمه کنند و به شکایت متهمان کتک‌خورده رسیدگی کنند و پیگیری مسأله قتل‌های مشکوک غیر از این چهار قتل را به وزیر اطلاعات واگذارکنند و از بازجویی و مواجهه آقای [قربانعلی] دُرّی [نجف‌آبادی، وزیر سابق اطلاعات]،  انتقادکرده‌اند و به فردی که از سوی آقای خاتمی تعیین شده، اعتماد ندارند. در مورد [انتخابات] ریاست‌جمهوری آینده هم مذاکره ناتمام شد. قرار شد، از جلسه سران بخواهند، تعیین شرایط موارد اصلاحات را بررسی‌کنند. انتقاداتی نسبت به صحبت‌های اخیرشان کردم؛ ضمن تأیید اصل کار.

چهار‌شنبه ۲۲ تیر ۱۳۷۹   | 10 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                   12 جولای  2000

آقای [غلامرضا] آقازاده، [رییس سازمان انرژی اتمی] آمد.گزارشی از پیشرفت کار صنایع مهم سازمان خود داد و به سخنرانی  رهبری در جمع کارگزاران انتقاد داشت.گفت، تحقیر آقای خاتمی، [رییس‌جمهور] است و تعریف از رهبری. اخوی محمد هم گفت، صحبت‌های رهبری، علیه آقای خاتمی و طرفدارانش تفسیر می‌شود.

آقای [علی] کریمی[قدوسی]، قائم‌مقام تولیت آستان‌قدس [رضوی] آمد.گزارشی از امور عمرانی آستان قدس داد و قدردانی‌کرد که با بازکردن راه دریافت طلب‌های آستان قدس از دولت و کمک به طرح‌های آن، باعث این عمران‌ها شده و بدون آنها، درآمد حرم، فقط کفاف مخارج جاری را می‌داد. برای سفر به مشهد، دعوت کرد.

عصر آقایان [احمد] شفیعی و [امیر] تهرانی از [وزارت] اطلاعات آمدند. گزارشی از مسایل آشوب اخیر جلوی دانشگاه تهران [در سالگرد واقعه کوی‌دانشگاه ۱۸ تیر ۱۳۷۸] و نیز مسأله نوارسازان و گروه [حشمت‌الله] طبرزدی دادند و گفتند، روحیه کارکنان اطلاعات بهتر شده و از بحران بیرون می‌آیند. برای هماهنگی بیشتر با قوه قضاییه، استمدادکردند. من هم نظرات و دستورهای رهبری در مورد پیگیری مسأله قتل‌ها را به آنها گفتم؛ اطلاع نداشتند.

سرشب به دیدار آیت‌الله [علی] مشکینی، امام‌جمعه قم رفتیم. تابستان‌ها، معمولاً در تهران‌اند؛ در باغی در الهیه [= محله‌ای در شمال تهران]، با کسب رضایت صاحب اصلی و اجازه دادگاه انقلاب، اقامت دارند. دامادشان، [سیدعلی‌اکبر اجاق‌نژاد، نماینده ولی‌فقیه در جمهوری آذربایجان]، گزارشی از وضع طلاب جمهوری آذربایجان داد که در قم تحصیل می‌کنند. پس از بخشی از تحصیل مراجعت می‌کنند. با کمک من، این کار شروع شد. آقای مشکینی، مشغول تکمیل ترجمه جدیدی برای قرآن‌اند.

در رسانه‌های داخلی و خارجی، حملات تُندی به دادگاه متهمان حادثه کوی دانشگاه شده که اکثریت آنها را تبرئه کرده است.[۳۱] گروه‌های چپ و لیبرال، بیانیه‌هایی علیه قوه قضاییه صادرکرده‌اند و حکم را جایزه به متهمان می‌دانند. مسایل مربوط به سفر آقای خاتمی [به آلمان] هم انعکاس وسیعی دارد؛ مثبت و منفی.

پنج‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۷۹   | 11 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                    13 جولای  2000

سه روز است، [یاسر] عرفات، [رییس سازمان آزادیبخش فلسطین] و [ایهود] باراک، [نخست‌وزیر اسراییل]، در کمپ دیوید، با حضور [بیل کلینتون]، رییس‌جمهور آمریکا، برای صلح خاورمیانه، پشت درهای بسته مذاکره دارند و خبری هم از نتایج اعلان نمی‌شود. گفته شده، ممکن است مذاکرات ده روز هم طول بکشد؛ مشکل اساسی، بیت‌المقدس، آوارگان و شهرک‌های یهودی‌نشین است و هر یک از رقیبان، درصدد به‌دست‌آوردن نقطه ضعف و بهره‌برداری‌اند. شاید برای رییس‌جمهور آمریکا هم آخرین شانس باشد که نتایج دوره طولانی پیگیری و وساطت برای صلح خاورمیانه را به‌ دست‌آورد. احتمال متشنج‌شدن فضا در صورت عدم موفقیت هم هست؛ با توجه به پیروزی مقاومت اسلامی لبنان بر اسراییل.

در چچن، باز برخوردها  شدید شده و تلفات روس‌ها بالا رفته است. در افغانستان، جنگ شدت یافته است. در فیجی[۳۲]، بعد از ۵۷ روز، معضل‌گروگان‌گیری حل شد و به توافق رسیدند. در فیلیپین،کوهی از زباله‌ها فروریخته و صدها نفر را کشته و مجروح و ناپدید کرده است. در رسانه‌های داخلی، حمله به قوه قضاییه، از سوی گروه‌های دوم خردادی‌ها، به خاطر حکم متهمان حمله به‌کوی دانشگاه و بازداشت‌ها و تعطیلی روزنامه‌ها، شدید است و حمایت از جناح مقابل، به خصوص در مورد حکم دادگاه کوی دانشگاه،کم است.

در منزل بودم. بیشتر وقتم به مطالعه گذشت؛ کتابی در مورد آمایش سرزمینی برای دستورهای‌کار مجمع تشخیص مصلحت، بولتن‌ها،گزارش‌ها، روزنامه‌ها و ورزش صبحگاهی با دستگاه تریدمیل و شنا در استخر و اصلاح نمایه‌های تفسیر راهنما.

جمعه ۲۴ تیر ۱۳۷۹  |   12 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                      14 جولای  2000

در خانه بودم.کتاب توطئه سلطه برروحانیت در رژیم پهلوی، از طریق آزمون طلاب[۳۳] را خواندم. ظهر بچه‌ها اکثرشان جمع بودند و بحث‌ها بر سر سخنرانی اخیر رهبری بود. در اکثر نمازهای جمعه امروز، از بیانات رهبری استقبال شده و البته صحبت‌ها را متوجه دولت و آقای خاتمی، [رییس‌جمهور] و مدعیان اصلاح‌طلبی دانسته‌اند و خواسته‌اند که جریان اطلاعات، تحت هدایت رهبری باشد. سنگین‌ترین حملات، مطابق معمول توسط آقای [محسن] دعاگو، امام جمعه شمیرانات انجام شده است.

عصر اخوی‌زاده علی، نماینده رفسنجان آمد و وضع مجلس را توضیح داد. بین گروه‌های دوم خردادی، بر سر تعیین نماینده مجلس در هیأت نظارت بر مطبوعات، اختلاف است. با این اختلاف، کاملاً روشن شد و احتمال می‌دهد، سیاست حزب مشارکت، مقابله با سیاست‌های رهبری باشد. برای مشکلات رفسنجان استمدادکرد، منجمله شرکت تعاونی تولیدکنندگان [و صادرکنندگان] پسته [رفسنجان] که به خاطرگران خریدن محصول پسته و فروش نرفتن اجناس، مشکل جدی نقدینگی پیدا کرده است و نیز از آشیخ حسین هاشمیان، [نماینده سابق رفسنجان] گله داشت که درآمدهای اموال مصادره‌ای را برای طرح انتقال آب از زاگرس [= استان چهارمحال و بختیاری] به رفسنجان، در اختیارگرفته و اختیاری به نماینده شهر نمی‌دهد؛ در حالی‌که درگذشته به عنوان نماینده از آن استفاده و در روستاها، صرف نیازهای عمرانی و غیره می‌شده است.گفت، نمایندگان دوم خردادی،‌ از صحبت‌های اخیر رهبری ناراحت‌اند.

قرارداد آمریکا و ویتنام، مورد توجه مراکز خبری است که آقای [بیل] کلینتون، به خاطر آن، مدیریت مذاکرات [یاسر] عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین] و [ایهود] باراک، [نخست‌وزیر اسراییل] را به خانم [مادلین] آلبرایت، [وزیر امور خارجه آمریکا] سپرده و خود برای امضای آن قرارداد، از کمپ دیوید به واشنگتن برگشته است. ریزش کوه در بمبئی هندوستان، فاجعه‌ای شبیه فاجعه ریزش تلّ زباله مانیل [در فیلیپین] به وجود آورده است؛ با تلفات بسیار.

وقت زیادی صرف مطالعه خاطرات آیت‌الله [حسینعلی] منتظری‌کردم‌که برای انتشار آماده کرده‌اند و برای مشورت به آقای [عبدالمجید] معادیخواه داده‌اند. ایشان به من داده که ببینم و معتقد است که ضرر دارد. مواردی دارد که برای توجیه خودشان، با تخطئه انقلاب و امام، باعث خوشحالی و سوءاستفاده دشمنان است.[۳۴]

شنبه ۲۵ تیر ۱۳۷۹   |  13 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                        15 جولای  2000

کمیسیون زیربنایی مجمع [تشخیص مصلحت نظام] جلسه داشت. دو بند از سیاست کلی ارتباطات تصویب شد. عصر آقای [اسحاق] جهانگیری، [وزیر معادن و فلزات] آمد. گزارشی از وزارت معادن داد و گفت، ادغام وزارتخانه‌های صنایع و معادن و نیز جهاد [سازندگی] و کشاورزی حتمی است. پیشنهاد داشت، فکری برای ایجاد رونق اقتصادی و رونق ساخت و ساز بشود.

شب، جلسه سران در دفتر آقای [سیدمحمد] خاتمی، [رییس‌جمهور]  بود. آقای خاتمی، گزارش سفر به آلمان را داد و از نتایج سفر اظهار رضایت کرد. درباره کیفیت برخورد با متهمان قتل‌های زنجیره‌ای بحث شد. خبر رسید، چند خمپاره در فضای باز وزارت اطلاعات افتاده، اما تلفاتی نداشته است؛ منافقین آن را به عهده گرفته‌اند و تعدادش را ۲۰ خمپاره گفته‌اند، ولی ۱۰ عدد بیشتر نبوده.

آقای شاهرودی، [رییس قوه قضاییه] گفتند، رهبری خواسته‌اند که به شکایت متهمان آزاردیده رسیدگی شود، ولی نظر خود ایشان این است که اگر بناست از قاضی شکایت شود، باید در محکمه انتظامی قضات باشد، نه دادگاه ویژه روحانیت. آقای [مهدی] کروبی، [رییس مجلس]، از وضع مجلس و تُندروی مشارکتی‌ها ابراز نگرانی کرد و آقای خاتمی، خواست که مسأله قتل‌ها را در مجمع [تشخیص مصلحت نظام] مطرح کنیم. اعلان شد که ایران با موفقیت آزمایش دیگری روی موشک شهاب ۳ کرده است.[۳۵] گزارش‌ها، خبر از احتمال قوی شکست مذاکرات کمپ دیوید ۲ می‌دهد؛ گرچه وقت را تمدید کرده‌اند.[۳۶]

یکشنبه ۲۶ تیر ۱۳۷۹   |  14 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                    16 جولای  2000

[آقاى نصرالله جهانگرد]، سرپرست وزارت پُست و مخابرات، همراه اخوی محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد و وضع وزارت وکارها و برنامه‌ها را گفت؛ به منظور جلب مساعدت من در تعیین سیاست‌های‌کلی. همان سیاست‌ها و رویه‌های زمان مسئولیت من در برنامه سوم ادامه دارد.

آقای [سیدمحمدباقر] شماعی [همدانی]، امام‌جمعه کُمیجان اراک آمد. قبل از انقلاب، جزو طلابی بود که همراه من برای سربازی اجباری در [پادگان] باغ شاه بودند. گفت، شعارهای روی چادرهای چیتگر را او نوشته بود.[۳۷] در حوزه [علمیه] قم تدریس دارد. شورای سیاستگذاری ائمه‌جمعه گفته، اگر می‌خواهد قم ساکن باشد، از امامت‌جمعه کُمیجان استعفا بدهد. طوماری از مردم آورده بود که به همین وضع بماند. برای پرداخت شهریه شاگردانش استمداد کرد.

آقای مسیح مهاجری، [مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی] آمد. درباره تعریف اصلاحات که رهبری مطرح کرده‌اند، پیشنهادهایی داشت. مخالف احاله آن به مجمع [تشخیص مصلحت نظام] است که من هم مخالفم. عصر از شورای سیاستگذاری ائمه‌جمعه آمدند. آقای [سیدرضا] تقوی، [رییس شورا]، مشکلات کار را گفت؛ کم‌محتوایی بسیاری از خطبه‌ها و پیری بعضی از ائمه‌جمعه، فقر بعضی دیگر. من هم راهنمایی‌هایی برای حل مشکلات کردم. درباره اوضاع کلی کشور بحث شد.

آمریکا و اسراییل، از خبر آزمایش موشک دوربرد ایران، اظهارنگرانی و نوعی تهدید کرده‌اند و این اقدام را به عنوان اخلال در روند مذاکرات کمپ‌دیوید ۲ معرفی نموده‌اند. جمعی از اعضای تحکیم وحدت، مقابل مجلس اقدام به تحصن و روزه سیاسی کرده‌اند؛ به عنوان اعتراض به حکم دادگاه کوی دانشگاه و بازداشت‌ها و در روزنامه‌ها، بیانیه‌هایی علیه قوه قضاییه آمده است. حملات متقابل هم از طرف جناح مقابل کم نیست و قوه قضاییه هم جواب‌هایی داده است.

دوشنبه ۲۷ تیر ۱۳۷۹   |  15 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                      17 جولای ۲۰۰۰

[آقای حسین اشرفی‌اصفهانی]، فرزند شهید اشرفی، شهید محراب [و امام‌جماعت مسجد سیدالشهدا (ع) تهرانپارس] آمد. گزارشی از سفر به کربلا داد و گفت، وضع معاش مردم اسف‌بار است. مغازه‌ها خالی،  قطع طولانی برق، جاده‌ها خراب و … هر دینار عراقی که درگذشته ۲۲ تومان بوده، امروز ۴ ریال است و کسبه ترجیح می‌دهند، پول ایرانی بگیرند. زوار ایرانی تحت کنترل شدید هستند. گله کرد از اینکه پدرش که چهارمین شهید محراب بوده، امسال به عنوان شهید پنجم محراب مطرح شده؛ به خاطر به حساب‌آوردن شهید [سیدمحمدعلی] قاضی [طباطبایی، امام‌جمعه تبریز] در ردیف شهدای محراب[۳۸] وگفت، چندین سال اسناد تاریخی بی‌اعتبار می‌شود. برای مدرسه علمیه‌ای که تأسیس‌کرده است،کمک خواست و گفت، مرحوم ابوترابی را در خواب‌دیده که نامه‌ای به ایشان داده و گفته، این نامه امام رضا(ع) به آقای هاشمی‌رفسنجانی، برای حل مشکل مدرسه است. گفت، زوار ایرانی با دیدن وضع مفلوک عراق، مرتباً به شما دعا می‌کنند که چگونه بعد از جنگ، ایران را آباد کردید.

مصاحبه‌ای با صداوسیما درباره علل و آثار پذیرش قطعنامه در سال ۱۳۶۷ داشتم.[۳۹] آقای [حسن] مرادی، نماینده جدید اراک آمد. اعتبارنامه‌اش در شعبه رد شده است. از سوابق خوب خویش و از عیوب رقبایش – آقایان [علی] نظری و [رحمان] کارگشا- گفت و برای جلوگیری از رد اعتبارنامه‌اش استمدادکرد. عصر مجمع نمایندگان استان کرمان آمدند و از رکود اقتصادی کرمان و بیکاری و خشکسالی ابراز نگرانی‌کردند. در مورد منابعی‌که می‌تواند برای رونق استان به کارگرفته شود، مذاکره کردیم.

مشاجره [جناح] چپ و راست، بر سر احکام دادگاه [قتل‌های زنجیره‌ای] و مسایل دیگر ادامه دارد و به خصوص افشاگری روزنامه کیهان، در خصوص پول‌گرفتن آقایان [اکبر] گنجی، [محسن] کدیور، [ماشاءالله] شمس‌الواعظین، [حمیدرضا] جلایی‌پور و [عمادالدین] باقی از یک سازمان آمریکایی و نیز محکوم شدن باقی به ۵/۵ سال زندان و تبرئه سردار [فرهاد] نظری، [فرمانده سابق ناحیه انتظامی تهران بزرگ]. اخباری که از پشت درهای بسته کمپ دیوید ۲ نشت می‌کند، حاکی از عدم پیشرفت در هفتمین روز مذاکرات صلح است.

سه‌شنبه ۲۸ تیر ۱۳۷۹   | 16 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                      18 جولای ۲۰۰۰

خانواده شهید [محمدتقی] بشارت، نماینده سابق [دهاقان و سمیرم در] مجلس آمدند. از مشکلات‌شان گفتند و برای تأمین خانه استمداد کردند.

آقای [محمدرضا] فلاح از فرماندهان جنگ آمد. سپاهی است و استعفا داده، می‌خواهدکار اقتصادی کند، ولی استعفایش پذیرفته نشده است. از آقای سیدمحمد خامنه‌ای، [رییس بنیاد حکمت اسلامی صدرا] و وزارت بازرگانی شکایت داشت که گویا سردخانه‌ای که برای فروش مزایده گذاشته شده بود و شرکت جمعی از رزمندگان که آقای فلاح هم جزوآنهاست برنده شده، با توصیه‌هایی به بنیاد ملاصدرا که در اختیار آقای محمد خامنه‌ای قرارگرفته که در مزایده دوم بوده است و نقل شده که از سوی دفتر رهبری دستور رسیده است؛ از من خواستند، مراتب را به رهبری اطلاع دهم.

آقای دکتر [شهاب‌الدین] صدر، رییس [سازمان] نظام پزشکی آمد. خدمات به پزشکان را توضیح داد و گفت، حدود ۱۱۰ هزار پزشک و سایر بخش‌های مربوطه را دارند که بیش از ۶۰ هزار آن پزشک است. بیکاری پزشکان، مسأله جدی شده است. گزارشی از وضع هیأت منصفه مطبوعات داد که در آنجا عضو است و گفت، اکثریت آنها ارزشی‌اند و مخالف رسانه‌های ضدارزشی و گفت، اظهارات رهبری در ملاقات با سران گروه‌های راست، باعث سرد شدن تحرکات تهاجمی آنها شده است.

عصر آقای [حسین] محلوجی، [وزیر سابق معادن و فلزات] آمد. مطابق معمول از [سازمان] بازرسی کل کشور و دادگاه‌ها و دفتر رهبری، به خاطر فشارهای ناحق بر بعضی از مدیران گله‌مند است و از رکود کشور اظهار نگرانی کرد.

چهارشنبه ۲۹ تیر ۱۳۷۹   |  17 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                  19 جولای ۲۰۰۰

دکتر رمضان عبدالله، رهبر [جنبش] جهاد اسلامی فلسطین، همراه جمعی از همکارانش آمدند. برای کمک‌های فراوان به مسأله فلسطین قدردانی‌کردند و در مورد مذاکرات کمپ‌دیوید، گفتند که اسراییل سر [یاسر] عرفات، [رییس حکومت خودگردان فلسطین]  کلاه خواهدگذاشت و با اجازه تأسیس چیزی به نام دولت فلسطین در سایه اسراییل در بیت‌المقدس و بخشی از اراضی کرانه غربی، در مورد آوارگان و آب، امتیاز خواهدگرفت و حماس هم مخالفتی نخواهدکرد و گروه‌های ده گانه هم در دولت فلسطین شرکت خواهند کرد و جهاد اسلامی تنها خواهد ماند و با هماهنگی با حزب‌الله لبنان، به جهاد خود ادامه می‌دهد. تردیدهایی درباره این تحلیل‌ها مطرح کردم که باید منتظر نتایج مذاکرات جاری در کمپ دیوید ۲ باشیم که آقای [بیل] کلینتون، [رییس‌جمهور آمریکا]، سفر خود به اوکیناوا را برای به نتیجه رساندن مذاکرات، یک روز عقب انداخته است.

اخوی محمد، [معاون اجرایی رییس‌جمهور] آمد. عازم رفسنجان است؛ برای رسیدگی به امور شخصی وگفت، در جلسه اخیر دولت، بعضی از وزرا و آقای خاتمی، [رییس‌جمهور]، نسبت به بحث‌های اصلاحات و نیز رفتار با نوارسازان و … ابراز ناراحتی کردند و کمیسیونی برای برخورد با این جریان‌ها تشکیل شد.گفت، به احتمال قوی آقای خاتمی، نامزد دوره آینده ریاست‌جمهوری خواهد شد و معتقد است، با توجه به افکار و عملکرد اطرافیان ایشان، امتداد مسئولیت ایشان، با توجه وضع مجلس و خارجی‌ها، می‌تواند برای نظام اسلامی، مشکل‌آفرین باشد.

سرشب، آیت‌الله [علی] مشکینی، [رییس مجلس خبرگان و امام‌جمعه قم]، برای بازدید من آمدند و از آثار به قدرت رسیدن افراد ضعیف‌الایمان وکم‌تقوا اظهارنگرانی‌کردند. درباره خاطرات آیت‌الله منتظری و نامه آقای [محمد محمدی] ری‌شهری به رهبری هم مذاکره کردیم.گفت، رهبری مایل‌اندکه در سفر ایشان به اردبیل، همراه باشند، ولی به خاطر پیری و ضعف، آمادگی برای چنین سفری ندارند. به محسن، [سرپرست دفتر ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام]، گفتم که برنامه سفر به مشهد را فراهم نماید.

پنج‌شنبه ۳۰ تیر ۱۳۷۹  |   18 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                   20 جولای ۲۰۰۰

در خانه و در دفتر کوشک، به مطالعه و استراحت پرداختم. دولت آمریکا، رسماً اعلام داشت که مذاکرات ۹ روزه اسراییل و تشکیلات خودگردان، بی‌نتیجه بوده است و [بیل] کلینتون، [رییس‌جمهور آمریکا]، برای شرکت در اجلاس گروه هشت، به سوی اُوکیناوا پرواز کرد، ولی از [یاسر] عرفات و [ایهود] باراک خواست که در کمپ‌دیوید تا مراجعت او بمانند. گویا [ملک عبدالله دوم]، شاه اُردن هم کمک کرده که پیشنهاد ماندن را بپذیرند؛ اما از سوی هر دو، نسبت به نتیجه بخش‌شدن مذاکرات، اظهار بدبینی شده است.

چند روزی است که سرماخوردگی دارم و سرفه زیاد است. مشاجره راست و چپ بر سر مسایل سیاسی، در جرایدشان زیاد است. اخیراً مسأله تعریف اصلاحات و افشاگری کیهان در مورد پول‌گرفتن چهره‌های لیبرال و چپ از سازمان دیده‌بان حقوق بشر، به مشاجرات بُعد جدیدی داده و کم‌کم نامزد شدن یا نشدن آقای [سیدمحمد] خاتمی برای [انتخابات] ریاست‌جمهوری آینده، بر حجم موضوعات مورد نزاع اضافه می‌شود.

ردشدن اعتبارنامه آقای [سیدعلی‌اکبر] محتشمی در شعبه و ارجاع به کمیسیون تحقیق هم خبر قابل توجهی است؛ به طورکلی به خاطر سوءظن و بی‌اعتمادی به یکدیگر، هر موضوعی به آسانی تبدیل به سوژه اختلاف و نزاع می‌شود. بعضی از تُندروهای دوم خرداد، صریحاً تعریف اصلاحات توسط حکومت را که رهبری خواسته‌اند، رد می‌کنند و حاضر نشده‌اند، نامه‌ای را که اکثر نمایندگان مجلس در این خصوص به عنوان تشکر از رهبری نوشته بودند، امضا کنند.

جمعه ۳۱ تیر ۱۳۷۹   |  19 ربیع‌الثانی ۱۴۲۱                     21 جولای  2000

در منزل بودم. بیشتر وقت صرف مطالعه و صحبت با میهمانان شد. یکی از کارگران کارخانه چینی حمید از قم آمد و از زورگویی مدیران بخش خصوصی، نسبت به کارگران قراردادی گفت و اینکه سال‌هاست، برای فرار از قانون کار، استخدام‌های کارگری معمولاً قراردادی موقت است و نیز از بخشی از راه‌های فرار از پرداخت مالیات با تهیه دو فاکتور.

آسیدحسین مرعشی [علی‌آبادی]، [برادر همسرم] از رفسنجان آمد  و از رکود شدید در رفسنجان در اثر فروش نرفتن  پسته‌ها و خشکسالی و ناامنی و کمبود نهاده‌های کشاورزی، شکایت داشت و شعری را که برای من سروده بود، خواند. فاطی در مورد تردد به خارج، برای دوره دکترای خود و تقویت زبان، اجازه گرفت. با محسن، [مدیر دفتر نشر معارف انقلاب]، در مورد نحوه تنظیم متن نهایی خاطرات [سال ۱۳۶۱؛ پس از بحران]، صحبت کردیم.

در خطبه‌های نمازجمعه، معمولاً در مورد خطر اصلاحات آمریکایی و ضرورت کنترل و تعریف اصلاحات صحبت شده و [حزب] مشارکتی‌ها هم از عدم صحت تعریف اصلاحات از سوی حکومت می‌گویند؛ درست در نقطه مقابل اظهارات رهبری و در عین حال حرف‌های رهبری را به عنوان تأیید اصلاحات معرفی می‌کنند و رهبری ساکت‌اند؛ البته آنها حمل بر ضعف می‌کنند، نه سعه صدر.

---

[۱] – دکتر محمدجعفر ملکوتی، استاد دانشگاه تربیت مدرس، در دوران سازندگی، به دلیل طرح مصرف بهینه کود، راه‌اندازی تولید صنعتی کودهای شیمیایی و زیستی در کشور و صرفه جویی در مصرف کودهای فسفاتی وارداتی، موفق به دریافت نشان لیاقت درجه سه در کار و تولید شد. وی مصرف سولفات روی را در محصولات کشاورزی و انسان، همگانی نمود.

[۲] – سین‌کیانگ یا اُیغورستان، بزرگترین استان در کشور چین است که درگذشته تُرکستان چین یا تُرکستان خاوری نام داشت. اورومچی، مرکز ایالت سین‌کیانگ و کاشغر از شهرهای بزرگ این ناحیه است. نژاد غالب مردم این منطقه، اُیغور است که از اقوام ترک‌تبار محسوب می‌شوند و به زبان اُویغوری سخن می‌گویند. به دلیل استقلال این ناحیه با نام‌های جمهوری اول تُرکستان شرقی و جمهوری دوم تُرکستان شرقی، در گذشته و فعالیت جنبش استقلال ترکستان شرقی، در نتیجه چین نگران استقلال دوباره این منطقه است.

[۳] – آقای علی‌مرادخانی ارنگه، معروف به شیخ علی تهرانی (۱۳۰۹ – ۱۴۰۱)، روحانی و خطیب ایرانی است. او نماینده خراسان در مجلس‌خبرگان قانون اساسی، همسرخواهر آیت‌الله خامنه‌ای، و از شاگردان حضرت امام خمینی (ره) بود که در دوران پیش از انقلاب، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و در این راه به زندان افتاد. پس از انقلاب، شیخ علی تهرانی به انتقاد علنی از سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی می‌پرداخت و در کلاس‌های درس، از مسئولان رده بالای جمهوری اسلامی بدگویی می‌کرد. وی پس از انقلاب به عراق رفت و به همراه خانواده در عراق، به سازمان مجاهدین خلق پیوست، اما پس از پایان جنگ، در سال ۱۳۷۴ به ایران بازگشت و در دادگاه به ۲۰ سال زندان محکوم گردید. وی در مهر ۱۴۰۱ درگذشت و در بهشت‌زهرا دفن شد.

[۴] – اداره‌کل ملی هوانوردی و فضا (National Aeronautics and Space Administration) به اختصار ناسا (NASA) سازمانی مستقل در قوه مجریه حکومت فدرال ایالات متحده آمریکا است که مسئولیت برنامه‌ریزی در حوزه‌های برنامه فضایی کشوری و تحقیقات مکانیک پرواز و هوافضا را بر عهده دارد.

[۵] – رادیو بی‌بی‌سی، در تحلیل سفر آقای سیدمحمد خاتمی، آن را سرآغاز فصل تازه‌ای در روابط ایران و چین توصیف‌کرد و گفت: «مهم‌ترین محور گفت‌وگوها، اقتصاد فیمابین و فروش گاز از ایران به چین است. همزمان با سفر آقای خاتمی به چین، چند شرکت دولتی و غیردولتی ایران نیز در چین حضور دارند. سفر آقای خاتمی و هیأت پُرشمار و بلندپایه همراه، در شرایطی انجام می‌گیرد که هر دوکشور مناسبات پیچیده‌ای با کشورهای غربی دارند؛ مناسباتی که به گفت‌وگوی انتقادآمیز ولی سازنده تعبیر شده است. چین برای روابط نزدیک با ایران، ارزش زیادی قائل است، چرا که ایران را به عنوان یکی از متحدین خود در منطقه خاورمیانه و خلیج‌فارس می‌شناسد؛ بخصوص نگران آن است که نفوذ کشورهای عربی، از نقش چین در حیات سیاسی و توسعه اقتصادی در منطقه کم کند. بنابراین چین تلاش می‌کند، با توسعه روابط با ایران، روند گسترش نفوذ غربی‌ها را تا حدی تعدیل کند. دیگر آنکه چین از زمان روی کار آمدن پرزیدنت خاتمی و گسترش فضای سیاسی ایران، علاقه‌مند شده که در ایران چه می‌گذرد.

چینی‌ها می‌خواهند از زبان رییس‌‌جمهور ایران بشنوند که در ایران چه می‌گذرد و آنچه که در جریان است، چه تأثیری بر روابط ایران و چین خواهد گذاشت و البته انگیزه اقتصادی هم در این سفر و توسعه روابط دو کشور، بسیار مهم است . هر چند مجموع معاملات اقتصادی دوکشور خیلی قابل توجه نیست، اما چین ایران را بازار خوبی بخصوص برای کالاهای الکترونیکی خود می‌داند. ساختن نیروگاه‌های هسته‌ای در ایران، زمینه دیگر این همکاری است. از سوی دیگر، انگیزه ایران برای گسترش روابط اقتصادی با چین را نیز باعث می‌شود. حضور چندین وزیر و مدیر۶۰ شرکت ایرانی و شمار دیگری از مقامات ایران در چین، نشان می‌دهد که این دیدار، برای دولت ایران نیزÃ Äاز اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.»

[۶] – آقای رجبعلی نکوگویان (۱۳۴۰-۱۲۶۲)، مشهور به «شیخ رجبعلی خیاط»، معتقد بود اگر کسی حقیقتاً به احکام اسلام عمل کند، به همه کمالات و مقامات معنوی دست خواهد یافت. شیخ رجبعلی در عالم سیاست نبود، اما با رژیم پهلوی مخالف بود و اطرافیان خود را از همکاری با دولت حاکم و نیز از تعریف و تمجید آنان برحذر می‌داشت. کتاب «کیمیای محبت» را آقای محمد محمدی ری شهری، در شرح زندگی، حالات و سخنان شیخ رجبعلی خیاط نوشته است.

[۷] – در بخشی از این مصاحبه که با موضوع «امام خمینی (ره) و حوزه علمیه» انجام شد و در شماره ۲۶ نشریه پیام حوزه به چاپ رسید، آمده است: «امام، تقریباً دوره مشروطه و بعد از مشروطه و دوران اشغال ایران از سوى خارجى‌ها را در دو جنگ جهانى درک کردند. از سوی دیگر حضرت ایشان ذاتاً انسانى بسیار مستعد و خوشفکر بودند. شخصیت ذاتى ایشان از شخصیت‌هاى نادر روزگار است و تا آنجایى که استادان و بزرگان را دیده‌ام، مثل ایشان خیلى کم بوده‌‌اند. در کنار اینها در دوره رضاخان که جامعه تحت فشار و استبداد بود، امام به عرفان رو آورده بودند. توجه به عرفان مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادى که استاد امام بودند، ایشان را متحول‌کرده بود و درکنار مقام‌علمى ممتاز، از ایشان شخصیتى استثنایى به‌وجود آورده بود. ما در همه حالات، تدریس، مذاکرات، مزاح‌ها، تُندى‌ها و تلخى‌ها و حتى تحلیل‌هاى ایشان جرقه‌هاى عرفانى مى‌دیدیم.

در یک جمع‎بندى، استعداد ایشان قوى بود. خوب درس خوانده بودند و مبانى فقهى و اصولى حوزوى را در اختیار داشتند. از شرایط تاریخى قبل از آمدن رضاخان و دوره مشروطه و شکست مشروطه و حالت خشمى که به نیروهاى مسلمان دست داد، آگاهى داشتند. از چگونگى برباد رفتن نتایج مشروطه که توسط لیبرال‌ها، چپى‌ها، عمّال اجانب و سلطنت‌خواهان آلوده شد و توسط نظامى‌هاى رضاخان را مصادره شد و عملکرد غرب‌زده‌هایى که باعث این تفرقه شدند، باخبر بودند. عوامل موفقیت و به هم خوردن مشروطه را هم مى‌دیدند، دوران حضور یک نظامى قلدر مثل رضاخان که بسیار عوامانه، ولى خیلى جدى با مسایل کشور برخورد مى‌کرد را لمس کرده بودند. جنایات غربى‌ها در دوران اشغال ایران را که خیلى‌ها را تحت تأثیر قرار داده بود، هم مشاهده کرده بودند. تأثیر منفى حذف روحانیت از زندگى مردم هم براى امام خیلى جدى بود. اینها چیزهایى بود که آثارش در افکار و زندگى سیاسى ایشان بعداً هویدا شد.

پس براى شناخت شخصیت امام، باید به عوامل تاریخى قبل از شهریور بیست برگشت و اقتضائات آن را بررسى کرد. از این رو ایشان را باید ساخته شده قبل از دوران گسترش حوزه در قم به حساب آورد و حتى گسترش حوزه قم را محصول تلاش ایشان دانست. آیت‌الله بروجردى را امام از بروجرد دعوت و حوزه را تقویت کردند. منتها افکارى که ایشان داشت، با سیاستى که آقاى بروجردى و اطرافیانشان داشتند، سازگار نبود و شرایطى پدید آمد که امام از متن اصلى جریانات خارج شده و تنها به تربیت طلاب پرداختند و افکارشان را تقویت و توسعه دادند. تا اینکه با گذشت سال‌ها، زمینه‌هاى مساعد فراهم شد و حدود هفت – هشتÃ Äسال قبل از شروع نهضت، وضع حوزه و جامعه امام را متوجه کرد که منویات ایشان قابل اجراست.» رجوع‌کنید←کتاب «هاشمی‌ رفسنجانی، مصاحبه‌های ۱۳۷۹»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۸] – جزایر ملوک (جزایر ادویه)، یکی از جزایر مجمع‌الجزایر اندونزی است که در بخشی از منطقه آبی جنوب شرق آسیا واقع شده‌است. این جزایر در شرق سولاوسی، غرب پاپوآی غربی و شمال تیمور واقع شده‌است. از لحاظ تقسیمات سیاسی، جزایر ملوک در سال ۱۹۵۰ به ‌عنوان استان شناخته شده‌است. در سال ۱۹۹۹ جزایر ملوک شمالی و هالماهرای مرکزی از یکدیگر مستقل شدند؛ از همین‌روی ‌اکنون جزایر ملوک به دو استان ملوک و ملوک شمالی تقسیم شده‌است. بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ درگیری‌های مذهبی میان مسلمان و مسیحیان ساکنان جزایر ملوک، شدت گرفت.

[۹] – امام‌جمعه اصفهان، آیت‌الله سیدجلال‌الدین طاهری، محور جریان چپ در این شهر بود و هوادار اصلاح‌طلبان شناخته می‌شد و مراسم نمازجمعه اصفهان برخلاف شهرهای دیگر، حامی دولت آقای خاتمی بود. در سال‌های بعد،  انتشار نامه سرگشاده استعفای او خطاب به رهبر معظم انقلاب، در اعتراض به رفتار حاکمیت، به‌ویژه در ارتباط با حصر آیت‌الله منتظری، جنجال زیادی به پا کرد.

[۱۰] – اعلامیه هزاره سازمان ملل، سند راهنمای مورد توافق تمامی کشورهای جهان و تمامی نهادهای توسعه‌ایÃ Äراهبردی جهان است. این اعلامیه که در اجلاس هزاره – که از ۶ تا ۸ سپتامبر ۲۰۰۰ در نیویورک تشکیل شد – به تصویب رسید، نقطه نظرات سران ۱۴۷ کشور و دولت و در مجموع ۱۹۱ ملت را که در این بزرگترین گردهمایی رهبران جهان در تاریخ شرکت کردند، منعکس کرد. هشت آرمان توسعه هزاره که گستره‌ای از به نصف رسانیدن فقر مطلق تا توقف گسترش بیماری ایدز و ویروس آن و ارایه آموزش ابتدایی در سطح جهان، همگی تا سال ۲۰۱۵ را در برمی‌گرفت، از آن اعلامیه گرفته شده است. این آرمان‌ها موجب برانگیختن تلاش‌های بی‌سابقه در رویارویی با نیازهای فقیرترین مردم جهان شد. منبع: مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد – تهران، به نشانی https://www.unic-ir.org

[۱۱] – مهندس عزت‌الله سحابی (۱۳۰۹، ۱۳۹۰) فرزند دکتر یدالله سحابی، از بنیانگذاران نهضت آزادی، سیاستمدار، اقتصاددان، فعال ملی مذهبی، عضو شورای انقلاب، رییس ستاد بسیج اقتصادی کشور، نماینده تهران در اولین مجلس خبرگان قانون اساسی، رییس سازمان صنایع ملی ایران، نماینده تهران در دوره اول مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان برنامه و بودجه و نیز مدیرمسئول نشریه ایران فردا، ۱۲ سال از عمر خود را در زندان‌های دوره پهلوی و سه سال را در جمهوری اسلامی سپری کرد. وی داماد خواهر مهندس مهدی بازرگان، رهبر نهضت آزادی ایران بود.

[۱۲] – خط ۴ متروی تهران، یک خط درون‌شهری شرقی – غربی در ۲۱ کیلومتر، مشتمل بر ۱۹ ایستگاه زیرزمینی با پنج ایستگاه تقاطعی با خطوط متروی تهران و سه پُست فشار قوی (HVS) می‌باشد. این خط از ایستگاه مترو شهید کلاهدوز واقع در انتهای خیابان پیروزی بزرگراه دوران در شرق تهران، شروع و با عبور از خیابان‌های انقلاب و آزادی و عبور از شهرک اکباتان، در ایستگاه متروی ارم سبز، واقع در بلوار فردوس انتهای خیابان شقایق جنوبی در غرب تهران به پایان می‌رسد. همچنین این خط دارای ۱۵ پُست RS و ۴۸ پُست LPS و یک تعمیرگاه و پارکینگ در افسریه در نزدیکی ایستگاه شهید کلاهدوز و یک پارکینگ در شهرک اکباتان است. ظرفیت جابجایی مسافر در این خط، ۴۵ هزار سفر در ساعت در هر جهت با سرفاصله زمانی ۲ دقیقه یک قطار بهره‌برداری تعیین گردیده است.

[۱۳] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «عزتى که خانواده شهید در تاریخ دارد، عزتى واقعى است. یک عزت جعلى و قراردادى نیست. این عزت را خداوند قرار داده است که اینها عزیز باشند. واقعاً هم عزیز هستند. در قدیم مثلاً شهید اول، شهید ثانى و شهید ثالث بودند؛ مگر آن شهدا با این شهدا فرقى دارند؟ آنها انسان‌هاى وارسته‌اى بودند که شهید شدند. این شهدا چقدر در تاریخ عزیز هستند. چقدر ما براى آنها اشک مى‌ریزیم و آنها را شفیع خودمان قرار مى‌دهیم. من هیچ فرقى میان شهداى انقلاب، با شهداى صدر اسلام، به خصوص با شهداى اُحُد نمى‌بینم. به نظرم در تاریخ اسلام، هیچ حادثه‌اى به اندازه اُحُد، به حادثه دفتر مرکزى حزب جمهورى اسلامى شباهت ندارد. اولاً جنگ اُحُد طراحى شده بود که اسلام را از بین ببرند. اینجا هم طراحى شده بود که انقلاب را نابود کنند. فکر مى‌کردند، یک دفعه مجلس، دولت و قوه قضاییه را از کار مى‌اندازند. سه قوه که از کار افتاد، آنها هم آمادگى داشتند، در داخل بودند و از خارج هم حمایت مى‌شدند. فکر مى‌کردند به اهداف شوم خود مى‌رسند.» رجوع‌ کنید ← کتاب «هاشمی رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»»، دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۱۴] – آقای امیرفرشاد ابراهیمی در این نوار، به گذشته‌های خود و ارتباط انصار حزب‌الله با برخی مقامات اعتراف‌کرد. وی به همین علت به مدت دو سال زندانی شد و ۱۸ ماه آن را در انفرادی گذراند. همچنین آقای محسن رهامی و خانم شیرین عبادی، دو وکیل دعاوی که اعترافات او را ضبط کرده بودند نیز به زندان افتادند. وی در این اعترافات، مدعی شده بودکه به علت روابط ویژه گروه‌های فشار با مراکز قدرت، آنها از تعقیب قضایی و مجازات مصون هستند و از امکاناتی برخوردارند که به اشاره مقامات بالاتر، از سوی نهادهای حکومتی در اختیارشان قرار می‌گیرد.

[۱۵] -کتاب «قانون نیاز؛ ازدواج موقت‌ در ایران شیعی» (Law of Desire:Temporary‌ Marriage‌ in‌ Shi”i Iran) نوشته محقق ایـرانی، خانم شـهلا حـایری، حاوی بررسی مهمی است درباره‌ مسایل زنان، فرهنگ و زندگی‌ اجتماعی‌‌ در ایران و کاوشی است در بطن جـوامع سنتی، با استفاده از ابزار و فرضیه‌های‌ علم مردم‌شناسی. این کتاب، شامل سه قسمت است: قـسمت اول با معنی حقوقی ازدواج به طورکـلی‌ در جامعه سروکار‌ دارد. در قسمت دوم کتاب، درباره چگونگی برداشت جامعه از نهاد حقوقی ازدواج به بحث می‌پردازد. در قسمت سوم،‌ نویسنده بحثÃ Äخود را بسط بیشتری می‌دهد و در دو‌ فصل‌ به تجزیه و تحلیل‌ برداشت جامعه از ازدواج موقت می‌پردازد و مفهوم فرهنگی و اجتماعی این نهاد حقوقی و فقهی را به دقـت تـمام مشخص می‌سازد.

[۱۶] – هودج یعنی کجاوه، تخت‌روان. در لغت‌نامه دهخدا، هودج چنین معنی شده است: «چیزی چون سبدی بزرگ و سایبانی بر سر آن که بر پشت اُشتر نهند و بر آن نشینند».

[۱۷] – الیان گونزالس (متولد ۶ دسامبر ۱۹۹۳)، کودکی اهل کوبا بود که در جریان مهاجرت به آمریکا در مرکز مناقشات دولت‌های آمریکا و کوبا قرار گرفت. مادر الیان، به همراه پسر خود در نوامبر ۱۹۹۹ از راه شنا توانسته بودند خود را به سواحل آمریکا برسانند و در شهر میامی ساکن شوند، اما پدر الیان که در کوبا مانده بود، خواستار بازگشت او به کوبا بود. پیگیری‌های پدر او سرانجام به نتیجه انجامید و یکی از دادگاه‌های آمریکا، رأی بر این داد که تنها پدر الیان و نه اقوام دیگر، صلاحیت نگه‌داری از او را دارند. سرانجام الیان دستگیر و به پدرش تحویل داده شد. مناقشه کوبا و آمریکا بر سر این ماجرا در زمان خود، غوغای خاصی در رسانه‌های جهان به وجود آورد.

[۱۸] – انتخابات تهران، به این دلیل که دو نامزد آخر، حد نصاب لازم را کسب نکردند، به دور دوم کشیده شد و رأی‌دهندگان از میان چهار نامزد انتخاباتى(آقایان علی‌اکبر رحمانی، رسول منتجب‌نیا، الیاس حضرتی و علی‌اکبر محتشمی‌پور)، دو نفر (آقایان حضرتی و محتشمی‌پور) را انتخاب کردند.

[۱۹] – طبق اعلام فرمانداری تهران، از مجموع ۱۵۸ هزار و ۵۱۱ رأی ماخوذه، شامل برگ‌های رأی صحیح و باطله، آقای الیاس حضرتی با ۷۹ هزار و ۸۱ رأی و آقای سیدعلی‌اکبر محتشمی‌پور با ۶۸ هزار و ۲۷۶ رأی، حائز اکثریت آرا شده و به مجلس ششم راه یافتند.

[۲۰] – وزارت اطلاعات، این ۱۳ یهودی را به اتهام جاسوسی برای موساد (سازمان اطلاعات و عملیات ویژه اسراییل) دستگیرکرد. دستگیرشدگان پنج بازرگان، یک مربی، دو استاد دانشگاه، سه معلم، یک قصاب کوشر و یک پسر شانزده ساله کلیمی بودند. بیشتر این افراد در شیراز و بقیه در اصفهان بازداشت شدند. دستگیری آنان واکنش‌های گسترده جهانی در پی داشت. پس از محاکمه، سه نفر آزاد شدند و برای ۱۰ نفر احکام چهار تا ۱۳ سال زندان صادر شد. دو ایرانی مسلمان، متهم به همدستی با این افراد نیز به حبس محکوم شدند.

[۲۱] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «این حالت قهرمانى و تشویق قهرمان‌ها و بزرگ نمودن نیروهاى زبده، براى جوان‌ها فرهنگ‌ساز و انسان‌ساز است و راه را هموار مى‌کند. الحمدلله امروز استعداد ورزشى ایرانى‌ها در حال نشان دادن است و در بخش‌هاى زیادى نیروهاى ممتازى در سطح دنیا داریم. به عنوان یک حرکت الهی، ملى، میهنى و هم وسیله تقویت روحیه و جسم از لحاظ شخصى، کار درستى را انتخاب کردید. اگر مردم احساس کنند که در مدیریت‌ها و در میان مسئولان و تصمیم‌گیرها، به ورزش توجه اساسى شده است، وقت مى‌گذارند و هزینه مى‌کنند. یکى ازکارهایى که شما باید تأکید کنید، مسأله ورزش خانم‌هاست. خانم‌ها به خاطر شرایط خاصى که خانواده در اسلام دارد و مراعات‌هایى‌که باید بکنند، به علاوه تکالیفى‌که در فطرت آنهاست و به خاطر اداره بچه‌ها و توالد، از لحاظ جسمى بیشتر از آقایان نیاز دارند که به ورزش آنها توجه شود.

شرایط خاصى در جامعه ما هست که براى خانم‌ها محدودیت‌هایى درست مى‌کند. اسلام هم محدودیت‌هایى براى آنها ایجاد مى‌کند. در مجموع فکر مى‌کنم، یکى از کارهاى لازم که عدالت هم ایجاب مى‌کند، این است که به ورزش نصف جامعه ما که سلامتى آنها خیلى مهم است، توجه‌ بیشترى شود. شادابى یک مادر، روحیه داشتن یک مادر براى تربیت فرزندان، اداره خانه و فعال‌ترکردن اعضاى خانواده، خیلى مؤثر است.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۲] – در بخشی از بیانیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم آمده است: «مقام معظم رهبرى، مدظله، بارها از وضعیت مطبوعات به‌ ویژه برخى از روزنامه‏ها ابراز نارضایتى کردند تا آنجا که برخى از آنها را پایگاه دشمن نامیدند. اصلاحیه قانون مطبوعات مصوب مجلس پنجم، در حقیقت گامى براى جلوگیرى از نفوذ پایگاه دشمن در مطبوعات بود. آیا حمایت از این موضع جناحى است؟ ما معتقدیم حمایت از مواضع ولایت، موضعى فراجناحى است، گرچه ترجیع بند برخى از قلم به دستان آن است که طرفدارى از ولایت را هم موضعى جناحى قلمداد مى‏کنند و ثانیاً شأن و مرتبت مجلس شوراى اسلامى هم اجل از موضع‌گیری‌هاى جناحى است، مجلسیان محترم نمایندگان همه مردم‏اند، نه جناح خاصى؛ از این رو نباید از لوایح و طرح‌هاى آنها صبغه مصلحت جناحى به مشام رسد، بلکه باید مصلحت عموم مردم را ملاحظه نمایند.»

[۲۳] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «شخصیت سعدى، مى‌تواند شخصیتى ارزشمند و نقطه اتصال بین بسیارى از کشورهاى اسلامى باشد. ما هم از روح زندگى سعدى، براى پیاده نمودن بعضى از افکار ایشان الهام مى‌گیریم. از ویژگی‌هاى سعدى، این بود که نقاط حساس دنیاى اسلام را خوب مى‌شناخت. مدت زیادى از عمر علمى، فرهنگى و تحصیلى خود را در بغداد، شامات، شمال آفریقا، هندوستان و جاهاى دیگر گذراند. آنچه که به صورت نثر، شعر، حکایت، داستان و حکمت از سعدى براى ما مانده، بیش از آنچه که روح ایرانى داشته باشد، روح اسلامى و بین‌الملل اسلامى دارد. مى‌بینید که یک شاعر ایرانى، چه مقدار اشعار عربى دارد که در سطح خوبى از ادبیات آن روز عرب بوده است. اکثر مضامین اشعار و حکمت‌هاى سعدى، از قرآن یا سنّت است. اینها مال ایران نیست؛ مال همه دنیاى اسلام است. افتخار عرب در اینجا بیشتر از ماست. من آن روز به آقاى بابطین عرض کردم که زیبایى همایش، این خواهد بود که یک استاد ادبیات عرب و استادان دیگر عربى، مبتکر آن باشند. حضور استادان فرهنگى در این میدان وسیع اجتماعى و سیاسى، نقطه قابل توجهى است.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌ رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۴] – ۱۲ خرداد سال ۱۳۴۶ محمدرضا پهلوی، شاه ایران به برلین سفر کرده بود تا با مقامات آلمان‌غربی دیدارکند. این سفر با اعتراضات دانشجویان آلمانی مواجه شد. دانشجویان آلمانی، شاه ایران را یک دیکتاتور می‌دانستند و به همین دلیل علیه سفر او تظاهرات کرده بودند. همزمان با تظاهرات دانشجویان آلمانی، عده‌ای از طرفداران شاه هم در برلین تجمع کرده بودند. پس از گذشت مدتی‌کم، ناگهان طرفداران شاه به سمت معترضان با چوب و چماق حمله‌ور شدند. پلیس آلمان غربی، کمی با تأخیر در ماجرا ورود کرد، اما به هنگام ورود، طرف حامیان شاه را گرفت. غروب همان روز، قرار بود شاه برای شنیدن قطعه موسیقی «ماجیک فلوت» موتزارت به سالن «دویچه اوپر» برلین برود.Ã Äدانشجویان هم از این قضیه مطلع شدند و به آنجا رفتند. یک دانشجوی ۲۶ ساله آلمانی که در آن تظاهرات شرکت داشت، به ضرب گلوله پلیس کشته شد. دانشجوی آلمانی قبل از اینکه در بیمارستان مداوا شود، جان باخته بود. در آن زمان، پلیس ضارب در دو محاکمه‌ای که برگزار شد، از تمام اتهامات تبرئه شد.

[۲۵] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «مدیران این اردوها باید مسایل روز و متفرقات را که براى طلبه‌ها مقدور نیست، مطرح کنند. از این موقعیت باید استفاده کنید و استادانى را از دانشگاه‌ها و علماى آگاه بیاورید. باید براى مسایل فراوانى که با آنها مواجه هستیم، فکرى شود. البته شاید فردفرد شما جداگانه مطالعه کنید، اما اگر بنا باشد که از اردو استفاده بکنید و تبادل نظر شود، مسایل بسیارى داریم که در حوزه‌ها مطرح نیست. براى اولین بار در تاریخ این اتفاق افتاده که حکومتى به نام حکومت مکتب اهل‌بیت (ع) بر مبناى ولایت‌فقیه در دنیاى اسلام تشکیل شده است. درگذشته چنین چیزى را نداشتیم. در زمان ائمه اگر دوره کوتاه حضرت على (ع) را بگوییم، ولایت‌فقیه نبوده است، او امام معصوم بوده و خیلى از نیازهایى را که ما داشتیم، آنها نداشتند و شرایط به گونه‌اى دیگر بود. بعدها هم هرکس حکومتى تشکیل داد، بعضى از حاکمان از متدینین بودند؛ یعنى حکومت دینداران بود، نه حکومت دین. افراد خوبى از علوى‌ها، امامزاده‌ها و شخصیت‌ها، در گوشه و کنار حکومت‌هاى محدودى درست کردند. ولى اینها سازمان دینى نداشتند. مبناى کار آنان دین نبود.آن موقع‌ها قانون هم نبود. نوعاً حالت فرمان داشت. اینکه قانون یا مجلسى باشد و مردم مجبور باشند، قوانین نوشته شده بشر را اطاعت کنند، وجود نداشت.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌ رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۶] – در بخشی از خطبه دوم آمده است: «، یادى از شهداى سقوط هواپیماى ایرباس مى‌کنیم که در دوازدهم تیرماه سال ۶۷ به عنوان یک مصیبت بر ما نازل شد. آمریکا انصافاً نهایت شقاوت را نشان داد و با دادن مدال به افسر متخلف و نانجیب‌اش، نمک روى زخم‌هاى ملت ما پاشید. در همین مناسبت‌ها، سالگرد مسدود شدن اموال و پول‌هایمان را در آمریکا داریم که از سال ۵۹ تاکنون مسدود است و آمریکا هیچ اهمیتى به این مسئله نمى‌دهد که چنین کار خلاف امانت را مرتکب شده است و طلبکارى هم مى‌کند. در عین حال مدعى هستند که با ملت ایران دشمنى نداریم، اگر دشمنى ندارید اینها را توضیح دهید. حال دیگر نمى‌توانید بگویید که آن هواپیما اشتباهى ساقط شد؛ اگر اشتباهى ساقط شد، مدال دادن ندارد و این هیچ توجیهى ندارد. البته ما هم قبول نمى‌کنیم که اشتباهى بود. پول‌هاى ما هم که در زمان جنگ و سازندگى و امروز در بانک‌هاى شما مانده، بدترین ظلم به تاریخ ماست. موضوع دیگر، به هرحال چند نفر یهودى و مسلمان ایرانى، متهم شدند که به کشورشان خیانت مى‌کنند. در دوره‌اى که اتهام مطرح بود، بدترین تبلیغات را رسانه‌هاى غربى علیه ایران کردند. هنوز به جایى هم نرسیده بودیم، اتهام بود و متهمین تحت بازپرسى بودند. چه چیزها که نگفتند! مى‌گفتند که ایران اینها را اعدام مى‌کند. الان که این حکم صادر شد، ببینید که چه غوغاى عجیبى در دنیا راه انداختند!

جاى تعجب است، آن‌قدر گستاخ هستند که حساب تاریخ را نمى‌کنند. حساب بازخواست را نمى‌کنند، هر چه دل‌شان مى‌خواهد مى‌گویند. رییس‌جمهور آمریکا که یک مرد معمولى نیست، رییس‌جمهور قدرتمندترین کشور دنیاست که به ناحق خودش را متولى دنیا هم مى‌داند، این آقا در ملاقات‌شان صریحاً مى‌گوید که من نمى‌گذارم اینها در زندان بمانند و تلاش مى‌کنم اینها را بیرون بیاورند، یعنى چه؟ این چه ادب سیاسى است؟ این چه نزاکت دیپلماسى است که بتواند بگوید ما اینها را از زندان ایران بیرون مى‌آوریم؟ بعد وزیر خارجه‌شان رسماً بیانیه مى‌دهد و دادگاه ایران را محکوم مى‌کند.

قوه‌قضاییه ایران را محکوم مى‌کند. حرف‌هایى که مناسب خودشان است، مى‌زنند که چرا جاسوسى که به جاسوسى اعتراف کرده، محکوم به این مقدار حبس شده؟ خیلى بد است… از مسایل مهم بین‌المللى که در این روزها داریم، مسأله لبنان است که انصافاً ستاره درخشانى براى مردمى است که فکر مى‌کردند همیشه باید در مقابل زور و قدرت و سرنیزه، تسلیم باشند. فکر مى‌کردند زور یک ملت ضعیف، به یک ملت نیرومند و مسلح نمى‌رسد. اتفاق مهمى است. جریان مقاومت، جمعى از جوانان و مردم، با جان و امکانات محدودشان در مقابل قدرت بسیار سفاک و بى‌رحمى مثل اسراییل ایستادند و آن را مجبور کردند، براى اولین بار در تاریخ دولت اسراییل از سال ۱۹۴۸ میلادى تا امروز، یعنى بیش از ۵۰ سال بالاجبار عقب‌نشینى کنند؛ آن‌هم عقب‌نشینى غیرمنظم و با فرار و بدون برنامه. این یک موضوع بسیار مهم است.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌ رفسنجانی، خطبه‌های جمعه ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۷] – حجت‌الاسلام افتخاریان از طلبه‌های همدوره امام خمینی (ره)، سال‌های زیادی در مجاورت مسجد ارگ تهران، در یک مغازه نسبتاً بزرگ، اما قدیمی مشغول کتابفروشی بود.

[۲۸] – در این دیدار، آقای سیدحسن نصرالله دبیرکل جنبش حزب‌الله لبنان، حمایت‌هاى بى‌شائبه کشورهاى اسلامى، به‌ویژه جمهورى اسلامى ایران، از توجه و همراهى خاص آیت‌الله هاشمى رفسنجانى با جنبش حزب‌الله قدردانى‌کرد و حمایت از مبارزات مردم لبنان را روحیه‌بخش و موجب دلگرمى مبارزین لبنانى، براى تداوم مبارزه تا پیروزى بر صهیونیست‌ها دانست و گفت: «این افتخار بزرگ متعلق به دنیاى اسلام، به‌ویژه تشیع است. سپس با ارایه گزارشى از آخرین وضعیت سیاسى، اقتصادى، نظامى لبنان، اظهارداشت: «اشغالگران صهیونیستى، پس از تحمل شکست و اخراج از لبنان، با اقدامات ایذایى در مناطق مرزى و حملات کور به ‌مردم مظلوم ‌و تبلیغات انحرافى ‌و مداخله‌جویانه در سایرکشورها، سعى‌ در کم‌رنگ‌کردن این شکست دارند.»

آقای هاشمى نیز با تبریک مجدد پیروزى مردم لبنان، ضرورت تقویت وحدت و همکارى میان همه گروه‌ها را براى حفظ دستاوردهاى این پیروزى بسیارمهم و اساسى ارزیابى و تاکید کرد: «حفظ پیروزى، مهم‌تر از خود پیروزى است. عظمت پیروزى مردم لبنان، القائات شکست‌ناپذیرى اشغالگران صهیونیستى را نابود و حقانیت مبارزات اسلامى را اثبات کرد. این پیروزى، نتیجه اخلاق و قصد قربت مبارزین مسلمان و در واقع تحقق وعده الهى در نصرت‌بخشیدن به مبارزات ملتى بود که با انگیزه‌هاى خدایى، براى احقاق حقوق خود و رفع ظلم و اشغالگرى مبارزه‌کردند. این پیروزى، نظر افکارعمومى و مجامع بین‌المللى را به قدرت و توانمندى اسلام در بسیج توده‌هاى مردمى جلب کرد و در سطح منطقه و جهان نیز نقطه امیدى در دل آزادیخواهان و مردم مظلوم و آواره فلسطین ایجاد کرد. هوشیارى مبارزین در رعایت تعادل و اعمال سنجیده پس از پیروزى، بسیار مهم بود. امیدواریم دنیاى عرب و مسلمانان از مبارزات مردم لبنان الگو بگیرند و با وحدت و همدلى بیشتر، در آینده شاهد آزادى قدس شریف و بازگشت پیروزمندانه مردم مسلمان فلسطین به سرزمین آبا و اجدادیشان باشیم.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌ رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۲۹] – مهدى‌شهر، از شهرهاى استان سمنان در ۱۵ کیلومترى شمال سمنان و پنج کیلومترى جنوب شهمیرزاد قرار دارد. هواى مطبوع این شهر، مخصوصاً در تابستان، محلى مناسب براى استراحت مردم کویرى، به ویژه اهالی شهر سمنان، مى‌باشد. این شهر تا پیش از انقلاب، سنگسر نامیده می‌شد.

[۳۰] – در بخشی از این سخنرانی آمده است: «در شرایط غیرمتوازن اقتصادى، نقش سازمان تأمین اجتماعی در ایجاد تعادل، آرامش و آسایش خاطر مردم، خیلى زیاد است. کسانى که از شما سرویس مى‌گیرند، نوعاً از طبقات مستضعف و نیازمند هستند. حقیقتاً به این خدمات وابسته هستند. هریک از این خدمات، اگر کم شود، زندگى آنها فلج مى‌شود. بنابراین همه‌ نظام باید روى این سازمان حساب‌کند. در مجموع هم از دستاوردهاى خوب تمدن جدید دنیا است؛ صنعتى‌شدن دنیا بدون تأمین اجتماعى، خطر فوق العاده‌اى است و با تأمین‌اجتماعى،کار باارزشى است. چگونه مى‌توان از بحران‌هاى اجتماعى، خطرهاى سیاسى و ناملایمات انسانى، بدون یک بیمه مطمئن پرهیزکرد؟ تأمین اجتماعى از ابتکارات خوب دنیاست. باید از هرکس‌که این کار را کرده است، تشکرکرد. ما باید در این کار بیشتر جلو برویم. نقطه‌اى که فکر مى‌کردم، باید تا آخر دوره‌ى مسئولیت و برنامه‌ دوم انجام شود، این بود که ما چتر بیمه را به همه برسانیم و همه‌ نیازمندان زیرچتر بیمه باشند. فکر فقرزدایى و بیمه عمومى مهم بود، تا آنهایى که کار ندارند، خیال‌شان راحت باشد؛ البته همیشه تفاوت‌هایى وجود دارد و آزاردهنده است، اما سطحى از اطمینان را باید به جامعه بدهیم و هیچ راهى غیراز این براى آسایش مردم نیست.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌‌رفسنجانی، سخنرانی‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

[۳۱] – خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، اعلام کرد: «شعبه هفتم دادگاه نظامی یک تهران روز سه‌شنبه حکم برائت فرهاد نظری، فرمانده ‌سابق ناحیه انتظامی‌تهران ‌بزرگ را اعلام‌کرد. نظری و ۱۹نفر ازکارکنان نیــروی‌انتظامی، در پی اعلام شکایت دانشجویان دانشگاه تهران، سال‌گذشته به دادگاه فراخوانده شدند. نظری، با سه عنوان اتهامی شامل ورود غیرمجاز به‌کوی دانشــگاه، لغو دستور مقام مافوق و نیز ایجاد جو بدبینی علیه نیروی انتظامی در دادگاه نظامی محاکمه شد. نظری و سایر متهمان، متهم بودند که در جریان حوادث کـــوی دانشگاه، در روزهای ۱۷و۱۸ تیرماه ۱۳۷۸ با ورود به کوی دانشگاه نسبت به ضرب و شتم دانشجویان و تخریب اموال آنان و اموال دانشگاه اقدام کرده و موجبات ایجاد جو بدبینی علیه نیروی انتظامی را فراهم آورده‌اند.

در پی ۱۵ جلسه رسیدگی به اتهامات این عده از کارکنان نیروی انـتظامی، امروز سه شنبه نظری از هر سه اتهام انتسابی تبرئه شد. بقیه متهمان نیز به جز دو نفر، از اتهام ایراد ضــــرب و شتم و تخریب تبرئه شدند. فرهاد ارجمندی، به اتهام لغو دستور به دو سال حبس و اروجعلی ببرزاده به اتهام سرقت ماشین ریش‌تراش، با احتساب دوران بازداشت، به ۹۱ روز حبس به انضمام یک میلیون ریال جزایÃ Äنقدی محکوم شد. براساس حکم دادگاه نظامی، مقرر شده است که از بیت‌المال به ۳۴ نفر از دانشجویان مضروب این حادثه دیه پرداخت شود. بر اساس همین حکم، دادخواست ضرر و زیان شاکیان و وکلای آن، به علت خارج موعد بودن ردشد. رسیدگی به اتهامات این متهمان که از بهمن ماه سال ۱۳۷۸ آغاز شد، در خرداد ماه امسال، پس از ۱۵ جلسه رسیدگی خاتمه یافت و حکم آن سه روز پس از سالگرد واقعه کوی دانشگاه صادر شد.»

[۳۲] – فیجی، یک کشور جزیره‌ای در منطقه ملانزی، نزدیک استرالیا در جنوب اقیانوس آرام است که در شمال نیوزیلند قرارگرفته‌ است. فیجی یک مجمع‌الجزایر است که ۳۳۰ جزیره و حدود ۵۰۰ جزیره خُرد دارد که از این میان، حدود ۱۱۰ جزیره دارای سکنه ثابت است.

[۳۳] – کتاب «رژیم شاه و آزمون‌گیری از طلاب»، نوشته علیرضا کریمی، در سال ۱۳۷۹ توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ۱۳۴ صفحه منتشر شد. آزمون‌گیری از طلاب که رژیم پهلوی، با هدف کنترل درونی نهاد روحانیت مطرح کرد، مقوله‌ای است که در این کتاب به تفصیل شرح شده، همچنین موضع‌گیری علما و مراجع را در قبال آن، باز نموده است. مؤلف، بخشی از تاریخ سیاسی روحانیت را در این کتاب روایت کرده است. موضوعات کتاب عبارتند از: پیشینه آزمون‌گیری، رژیم محمدرضا و آزمون‌گیری و مواضع مراجع و علما در قبال آزمون‌گیری دولتی.

[۳۴] – کتاب خاطرات آیت‌الله منتظری، اجازه انتشار نیافت، ولی در فضای مجازی و به صورت نسخه‌های تکثیری در دسترس قرارگرفت؛ اما چندکتاب در نقد آن نوشته و منتشر شد؛ از جمله کتاب «پاسداشت حقیقت؛ نقد درون‏ ساختاری خاطرات آیت‏الله منتظری»، نوشته عباس‌سلیمی‌نمین و مسعود رضایی، از سوی دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران وکتاب «خاطرات منتظری و نقد آن»، نوشته اسدالله بادامچیان، توسط انتشارات اندیشه ناب، منتشرشد.

کتاب خاطرات آیت‌الله منتظری، دربرگیرنده‌ موضوعاتی چون دوران تحصیل، استادان، اوضاع سیاسی حوزه‌ علمیه‌ اصفهان، استبداد رضاخان، مهاجرت به حوزه‌ علمیه‌ قم، آشنایی با شهید مطهری، نظرات ایشان درباره‌ آیت‌الله بروجردی و اقدامات وی در مبارزه با حزب توده و بهائیت، ماجرای مبارزات علیه لایحه‌ انجمن‌های ایالتی و ولایتی، ماجرای کاپیتولاسیون و تبعید امام، کشتار پانزده خرداد، جامعه‌ مدرسین حوزه‌ علمیه‌ قم، خاطرات تبعید، نظرات امام نسبت به ایشان، چگونگی استقبال مردم از ایشان در دوره‌ پس از زندان، دوران قائم‌مقامی (۶۸-۱۳۶۴)، دوران جنگ تحمیلی، درباره استعفا از قائم‌مقامی، نفی ولایت مطلقه‌ فقیه و قبول نداشتن متمم قانون اساسی است. برخی معتقدند، آیت‌الله منتظری با نوشتن خاطرات خود و چندکتاب دیگر، تلاش‌ دارد الگویی جدید از مرجعیت نشان دهد.

همچنین برخلاف اغلب زمامداران که مصلحت‌اندیشی پیشه می‌کنند، آیت‌الله منتظری، بی‌واهمه آنچه را دیده یا شنیده، در خاطراتش ثبت کرده است. دو سال بعد از درگذشت آقای منتظری، کتابی با عنوان «انتقاد از خود، عبرت و وصیت»، در اینترنت انتشار یافت. این کتاب شامل چهارده گفت‌وگوی آیت‌الله منتظری درباره «مسایل سیاسی و اجتماعی پُرابهام تاریخ معاصر» با فرزندش سعید منتظری است. این اثر که در سال ۱۳۷۸ تهیه شده، در ادامه دو مجموعه «خاطرات» و «واقعیت‌ها و قضاوت‌ها» است و می‌توان آن را کامل‌کننده روایت‌ها و دیدگاه‌های ایشان در زمینه دین و حکومت‌داری دانست.

[۳۵] – موشک شهاب ۳ یک موشک بالستیک میان‌برد با سوخت مایع است که توسط گروه موشکی یکی از زیرمجموعه‌های سازمان صنایع دفاع، توسعه یافته ‌است و در نسخه‌های ابتدایی، ۱۳۰۰ کیلومتر بُرد داشت. پیشرفت تحسین‌برانگیز در صنایع موشکی، مرهون توجه وحمایت ابتدایی آقای هاشمی‌رفسنجانی، فرمانده دفاع مقدس است. همان‌گونه که درکتاب‌های کارنامه و خاطرات‌ ایشان انعکاس‌یافته، در طول دوران فرماندهی جنگ، برنامه‌ریزی جدی برای تولید تسلیحات دفاعی را دنبال می‌کرد. این توجه و ممارست به حدی بود که در سال ۱۳۶۵ از فرزندش محسن خواست، درس خود را نیمه‌تمام رها کند و برگردد و به گروه موشکی صنایع دفاعی بپیوندد تا امکان ارتباط خیلی نزدیک و پیگیری روزانه از پیشرفت پروژه داشته باشد.

محسن که برای گذراندن دوره فوق‌لیسانس در رشته کامپوزیت‌ها، به پلی‌تکنیک مونترال کانادا رفته بود، به توصیه پدر، تحقیقاتی را در خصوص نحوه ساخت موشک انجام داد. با فراخوان فرمانده، او دوره دکتری را نیمه‌کاره رها کرد و به میهن بازگشت و به گروه صنایع موشکی پیوست. در مقطعی‌که صدام شهرهای ایران را مورد حملات موشکی قرار داد وکشور نیاز به موشک بالستیک برایÃ Äدفاع از خود و پاسخ داشت، تأمین موشک‌های اسکاد – بی از طریق لیبی، به‌ صورت محدود آغاز شد و همزمان فرآیند تحقیق و تولید موشک با سوخت جامد در کشور با پیگیری آیت‌الله هاشمی، فرمانده جنگ دنبال می‌شد، به نحوی که دستاوردهای بزرگی در این صنعت به منصه ظهور رسید و موشک‌ سوخت مایع با بُرد ۳۰۰ کیلومتر ساخته شد و موشک‌های سوخت جامد تا بُرد ۱۳۰۰کیلومتر، درکنار موشک‌های ضدتانک و راکت‌های دوربرد ساخته شد.

[۳۶] -کمپ دیوید، در ۱۰۰ کیلومتری شمال واشینگتن و در میان تپه‌های جنگلی، محل استراحت و خانه ییلاقی رییس‌جمهور آمریکا است. این منطقه قبلاً یک پایگاه نظامی بود. «کمپ‌دیوید۲»، به رشته مذاکرات صلح خاورمیانه گفته می‌شودکه در این سال  با حضور بیل‌کلینتون، ایهود باراک و یاسرعرفات، در این مکان برگزار و در نهایت با شکست مواجه شد. «پیمان‌ کمپ‌دیوید۱»، قرارداد صلح مصر با اسراییل است که در تاریخ ۱۷ سپتامبر  ۱۹۷۸میلادی، با وساطت جیمی‌کارتر، رییس‌جمهور وقت آمریکا،  به امضای انور سادات، رییس‌جمهور مصر و مناخیم بگین، نخست‌وزیر وقت اسراییل  رسید.

[۳۷] – آقای هاشمی در این باره در بخشی از خاطرات دوران سربازی خود، چنین تعریف کرده است: «ما نزدیک دو ماه در سربازخانه بودیم. آن موقع ما یک دوره‌ای را گذرانده بودیم و قبل از این برای تیراندازی به چیتگر رفته بودیم؛ یعنی برای اولین آموزش خارج از پادگان، به چیتگر رفتیم. از همان پادگان کوله‌پشتی به ما داده بودند که نسبتاً سنگین بود. چون همه چیز در آن بود. پیاده تا چیتگر رفتیم. در آنجا چادر زده بودند. دور از شهر بود و فاصله زیادی داشت. برای دوره صحرایی و تیراندازی رفته بودیم. فردا به ما اطلاع دادند که در اکثر چادرها، علیه شاه و به نفع امام شعار نوشته شده است. حقیقتاً من خبر نداشتم؛ یعنی من نگفته بودم که کسی بنویسد و نمی‌دانم کسی از طلبه‌ها این کار را کرد یا نه؟ ولی من نگفته بودم. نوشته‌ها معلوم بود و گاهی بیرون می‌رفتیم و می‌دیدیم که در حال پاک کردن هستند.»

[۳۸] – شهید آیت‌الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی (۱۲۹۳-۱۳۵۸)، اولین امام جمعه شهر تبریز بعد از انقلاب اسلامی است. وی از مبارزین پیش از انقلاب و از طرفداران امام خمینی بود که رژیم پهلوی چند بار به شهرهای مختلفÃ Äتبعید کرد. بعد از انقلاب، امام خمینی او را به عنوان نماینده خود در آذربایجان و امام جمعه تبریز منصوب کرد. وی در ۱۰ آبان ۱۳۵۸ مصادف با عید قربان، بعد از اقامه نماز مغرب و عشا در راه مراجعت به منزل، توسط یکی از اعضای گروه فرقان در خیابان مورد حمله قرارگرفت و به شهادت رسید و اولین شهید محراب در جمهوری اسلامی ایران شد. بعد از شهید قاضی، آیات سیداسدالله مدنی، امام‌جمعه تبریز، محمد صدوقی، امام‌جمعه یزد، سیدعبدالحسین دستغیب، امام‌جمعه شیراز و عطاءالله اشرفی‌اصفهانی، امام‌جمعه کرمانشاه به شهادت رسیدند و به شهدای محراب معروف شدند.

[۳۹] – در بخشی از این مصاحبه آمده است: «وقتى ما قطعنامه را پذیرفتیم که دنیا و عراق هم انتظار نداشتند. فکر مى‌کردند ما مقاومت مى‌کنیم و فشار روى ما و حمایت از عراق را ادامه مى‌دهند. فضا این‌گونه بود. امام که قطعنامه را پذیرفتند، اینها یک دفعه غافلگیر شدند. عراق ماهیت خودش را زود نشان داد؛ یعنى بعد از پذیرفتن قطعنامه توسط ایران، آنها فرض کردند که جبهه ایران ضعیف است. حمله وسیعى را شروع کرد. تانک‌هاى آنها از خرمشهر هم گذشته بودند. دوباره امام مردم را بسیج کردند. نیروهاى رزمنده هم وارد میدان شدند. دفاع بسیار مؤثرى نشان دادند و ثابت کردند که قدرت نظامى ایران ثابت است. ما هرجاکه در خاک عراق بودیم، به مرز خودمان برگشتیم. اما عراقی‌ها مدتى ماندند و بنا نداشتند قطعنامه را اجرا کنند؛ تا اینکه عراق فکر حمله به کویت را داشت.

مى‌بایست خیالش از جانب ایران راحت مى‌شد، لذا مکاتبات صدام با من شروع شد و چندنامه ردوبدل شد. آن نامه‌ها همه خوانده شده بود تا اینکه به جایى رسیدیم که صدام شرایط ما را پذیرفت که همه‌ بخش‌هاى قطعنامه را اجرا بکند. شط‌العرب را به حالت قبل برگرداند. مرزها مثل قبل شود. قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را اجراکنیم. بخش عمده آن غرامت جنگ بودکه متجاوز غرامت بپردازد و غرامت به دست مظلوم برسد. صدام در آخرین نامه‌اى که به من نوشت، پذیرفت که همه‌ شرط‌ها را قبول کند.» رجوع‌‌کنید ← کتاب «هاشمی‌‌رفسنجانی، مصاحبه‌های ۱۳۷۹»، دفترنشرمعارف انقلاب، ۱۴۰۱.

منبع: کتاب خاطرات هاشمی در سال ۱۳۷۹؛ «اصلاحات در بحران»

انتهای پیام