اربعین حسینی و تهدیدهای پیش رو

حجت الاسلام سیدمحمود صادقی، در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

بالاخره پس از هفته ها انتظار اربعین حسینی (علیه السلام) فرا رسید و مشتاقان و عاشقان امام عشق، بار دیگر بزرگترین اجتماع انسانی را با حضور ملیونی خود به حماسه ای بی بدیل مبدل ساختند. بی شک چگونگی شکل گیری این اجتماع عظیم انسانی به تأمل و دقت نظر نیازمند است. چراکه در طی سالهای اخیر، اربعین سالار شهیدان از یک عبادت فردی به یک اجتماع سیاسی و عقیدتی در حال گذار است و این نکته ای است که باید با دقت نظر و نگاهی همه جانبه بررسی و تحلیل شود.

نکته قابل توجه اینکه زیارت اربعین حسینی (علیه السلام)، بر اساس روایت مأثور از امام حسن عسگری (علیه السلام) در کنار برخی نمادهای دیگر (چون نماز پنجاه و یک رکعت، تعفیر جبین، تختم به یمین و…) در زمره علائم و نشانه های انسان شیعه جای گرفته است (الاقبال بالاعمال، ج۳، ص۱۰۰)، تأمل در مضامین منطوی در این زیارت نیز علت اهتمام امامان اهل بیت به این زیارت را روشن می سازد، چنان که زیارت شریف اربعین در فرازهای خود با بیانی زوشن و صریح، هدف قیام امام را عبوردادن بندگان خدا از تاریکی جهالت و حضور در ساحت نور معرفی می کند: «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ‏ مِنَ الْجَهَالَهِ وَ حَیْرَهِ الضَّلَالَهِ».

با این همه روشن است که آنچه امروزه در قالب و صورت پیاده روی اربعین شکل گرفته است، سنتی محلی و مخصوص مردمان ساکن کشور عراق بوده که از گذشته های نه چندان دور در میان برخی عالمان و نیز مردمان این منطقه رواج داشته است. در حقیقت مردمان این مناطق در پیروی برخی عالمان، از سر اخلاص و عشق به امام شهیدان، با پای پیاده راهی کربلای حسینی می شده اند. در سالهای حاکمیت حزب بعث و شخص صدام بر عراق، این سنت مردمی تعطیل شد که البته در همین دوره، برخی علی رغم مجازاتهای سنگین، به صورت مخفیانه به انجام آن مبادرت می ورزیده اند. پس از سقوط دیکتاتور خونخوار عراق، شیعیان این کشور، بار دیگر فرصت یافتند که اوج ارادت خود را به ساحت مقدس امام حسین در قالب پیاده روی اربعین به نمایش بگذارند.

اکنون این سنت محلی در صورت مناسکی خاص، حالتی منطقه ای به خود گرفته است. به گونه ای که شیعیان جهان در آن حضور می یابند. در حقیقت سنت محلی پیاده روی اربعین حسینی به یک اجتماعی سیاسی و فرهنگی و عقیدتی مبدل شده است که بیش از هرچیز، نشانگر قدرت عقیدتی اسلام شیعی در سازماندهی خود در سایه پرچم حسینی است.

با این همه باید به این نکته التفات داشت که گاه توجه به ظواهر می تواند یک عمل عبادی با ارزش را به حرکتی بی ارزش مبدل سازد. چنان که در آغاز این وجیزه به اشارت گذشت، زیارت اربعین در مضامین خود به صراحت، عقلانیت و رهیدن از جهل را بن مایه نهضت حسینی معرفی می کند. افزون بر این، برخی مولفه ها، در زمره الفبا و اساس شکل گیری مکتب عاشورا است. مضامینی چون ظلم ستیزی، پرهیز از ظلم، آزادگی، ایثار و … نخستین درسهای مدرسه کربلا است. به گونه ای که امام حسین (علیه السلام)، بر اساس نقل امام باقر (علیه السلام) در آخرین دیدار با حضرت سیدالساجدین (علیه السلام) بر همین نکته انگشت نهاده و بر آموزه پرهیز از ظلم سفارش کرده اند: «یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ‏ وَ ظُلْمَ‏ مَنْ لَا یَجِدُ عَلَیْکَ نَاصِراً إِلَّا اللَّهَ» (کافی، ج۲، ص۳۳۱).

حال باید در این نکته تأمل روا داشت که توجه بی رویه در ظواهر عمل عبادی زیارت اربعین ما را از مضامین گرانبها و اهداف اصلی آن باز ندارد. این نکته وقتی رنگ و بو می گیرد که درست در بحبوحه همین عمل عبادی با پوشش گسترده رسانه ای، ظلم هایی آشکار در جامعه ما به وقوع می پیوندد و همه اهالی مذهب و پیروان مکتب امام حسین در مقابل آن روزه سکوت می گیرند؛ آنچه در فومن اتفاق افتاد، مشتی نمونه خروار است و از این قسم مظالم بسیار می توان سراغ کرد که طرح آن در فرصت این نوشته کوتاه نیست.

به هر حال توجه به این نکته اهمیت بسیار دارد که ما در طی سالهای گذشته با توجه افراطی و تفریطی به برخی امور عبادی که به تصریح فقیهان بزرگوار در زمره امور توقیفی هستند، راه را برای بی هویت سازی و بی معنا کردن آن امور هموار ساخته ایم. این مسئله درباره عزاداری ماه محرم و روز عاشورا نمونه های بسیاری دارد و اکنون این آفت، سنت محلی پیاده روی اربعین را تهدید می کند.

انتهای پیام