از تصویب قانون «حقوق حیوانات» چه خبر؟
مهدخت قویدل در روزنامه ی روزان نوشت: مدرنترین قانون روز دنیا در حمایت از حقوق حیوانات شهری و خانگی. این توصیفی است که محمد درویش از ماده واحده تنظیم شده در سازمان محیط زیست که حالا برای تصویب به دولت فرستاده شده دارد. ماده روز دوشنبه همزمان با به اوج رسیدن آلودگی هوا در تهران، تجمع حامیان حیوانات که از پیش هماهنگ شده بود در پارک پردیسان و در مقابل سازمان محیط زیست برگزار شد. حدود ۱۰۰۰ نفر از فعالان حقوق حیوانات در این تجمع حضور داشتند که به نمایندگی از آنها نامه‌ای به آقای درویش داده شد. درخواست این فعالان مشخص شدن سریعتر وضعیت قانون حمایت از حیوانات شهری است. مدیر کل آموزش و مشارکت مردمی سازمان محیط زیست به آنها می‌گوید این سازمان وظیفه‌اش را درباره این قانون انجام داده و حالا منتظر تصویب دولت و ارسال لایحه به مجلس هستیم.
ایران یکی از معدود کشورهای دنیاست که هیچ قانونی برای حمایت از حیوانات شهری ندارد. سگ‌کشی‌های دردناک در شیراز با اسید که توسط شهرداری این شهر انجام شد در فروردین سال ۹۴ موجی از خشم و ناراحتی را در بین مردم ایجاد کرد. بعد از آن موارد دیگری هم از حیوان‌آزاری اتفاق افتاد تا اینکه در اسفند ماه سال ۹۴ پخش فیلمی تکان‌دهنده از کتک خوردن یک سگ شکاری توسط صاحبش خشم افکار عمومی را برانگیخت. در همه این موارد تجمعاتی در مقابل سازمان محیط زیست انجام شده بود؛ اما این مورد آخرباعث شد تا عزم عمومی برای تصویب یک قانون حمایتی از حیوانات شهری جزم شود. نمایندگانی از بین فعالان حقوق حیوانات جلساتی با سازمان محیط زیست داشتند تا اینکه در نهایت چند روز قبل اعلام شد که لایحه حقوق حیوانات نهایی شده و برای تصویب در اختیار دولت قرار گرفته است.
در تجمع روز دوشنبه در مقابل پارک پردیسان گرچه تعدای زیادی از حامیان حیوانات حضور داشتند اما چند نفر به نمایندگی از آنها با آقای درویش به عنوان مسئول رسیدگی به تدوین قانون حمایت از حیوانات صحبت کردند. فاطمه آویژگان که در بین فعالان حقوق حیوانات به نام مریم صانعی معروف است یکی از افرادی بود که به عنوان نماینده فعالان انتخاب شد. وی بنیانگذار «پناهگاه حیوانات بی‌سرپرست مازندران» است. خانم غفاری و آقای امید ظهری هم دو نماینده دیگر فعالان حقوق حیوانات بودند که مطالبات حامیان را به گوش نماینده سازمان محیط زیست رساندند.
آنچه در ادامه می‌خوانید صحبت‌های نماینده سازمان محیط زیست در تدوین قانون حمایت از حیوانات و مطالبات و دغدغه‌های حامیان حیوانات درباره تصویب سریعتر این قانون است:
* لایحه حمایت از حیوانات در حال چکش‌کاری در دولت
محمد درویش، مدیر کل آموزش و مشارکت مردمی سازمان محیط زیست: پیش نویس لایحه حمایت از حقوق حیوانات شهری و خانگی را تنظیم کردیم. ایراداتش را برطرف کردیم. آقای دکتر خرم شاهی که دغدغه فعالان حقوق محیط زیست را دارد؛ آقای دکتر ناصری، دکتر عبداللهی که همه اینها متخصصین حوزه حقوق حیوانات هستند به ما کمک کردند تا لایحه نسبتا کاملی را به دولت بدهیم. الان توپ از زمین ما بیرون رفته است. بالاخره با دوبار تصحیح این لایحه را به دولت فرستادیم. دولت هم دارد این لایحه را چکش کاری می‌کند تا بعد از تصویب به مجلس بدهد.
قصه این لایحه از اسفند ماه ۹۴ شروع و بعد از حیوان‌آزاری در گرگان شروع شد. اولین پیش نویس قانون حمایت از حیوانات را اسفند ماه فرستادیم. بیش از ۱۶ جلسه با کارشناسان داشتیم تا در نهایت اواخر خرداد ما دوباره این لایحه را در قالب یک ماده واحده تنظیم کردیم و به دولت فرستادیم. دولت سه ایراد به این ماده واحده گرفت. یکی از مهم‌ترین ایرادها این بود که گفتند شما باید وظیفه هرکدام از سازمان‌های درگیر در این ماجرا یعنی سازمان دامپزشکی، وزارت کشور، شهرداری‌ها و سازمان محیط زیست را مشخص کنید. چندین جلسه سنگین داشتیم تا این قصه هم شفاف شد و دوباره لایحه را به دولت فرستادیم. خوشبختانه دیگر به سازمان برگشت داده نشد و الان در دولت است.
به نظر من دوستان باید الان این مطالبه درباره تصویب قانون حمایت از حیوانات را به شکل هدفمندتری از طریق نماینده‌های خودشان پیگیری کنند تا این موضوع به هدف برسد؛ یعنی الان ما یک کاری کردیم که دارد وارد پروسه قانونگذاری می‌شود و این لایحه قرار است به عنوان یک سند در تاریخ فعالیت‌های دوستداران حقوق حیوانات ثبت شود. نباید کاری کنیم که بعضی از این قضیه سوءاستفاده کنند و وسط راه همه چیز را از هم بپاشند. فرصت بدهیم اگر که دولت به هر دلیلی این لایحه را ارائه نکرد به مجلس، شما حق دارید که اعتراض کنید. ولی الان که چنین اتفاقی نیفتاده است.
* نقش حامیان در تدوین لایحه حقوق حیوانات
خانم غفاری، حامی حقوق حیوانات: آقای درویش من یک سئوالی دارم. معمولا برای طرح هر برنامه و تصویب هر قانونی از افرادی که صاحب نظر هستند دعوت به عمل می‌آید. شما الان برای این لایحه‌ای که به دولت فرستادید این کار را کرده اید؟ می‌شود اسم نماینده‌های حقوق حیواناتی که برای این کار نظرشان را پرسیدید، بگویید؟
درویش: گفتم که! آقای دکتر خرم شاهی، آقای دکتر عبداللهی و آقای دکتر فریادی که اینها از اساتید حقوق حیوانات هستند.
غفاری: اینها اساتید حقوق حیوانات هستند. سئوال من شفاف است. من در مورد اساتید سئوال نکردم. در مورد حامیان حیوانات سئوال کردم.
درویش: ما نظرات حامیان را در ۵ جلسه اول گرفتیم. خود خانم صانعی هم حضور داشتند. خانم میترا حجار، شهره سلطانی، خانم جهانگیری، خانم امینی و خانم هدیه تهرانی هم بودند. ما نظرات آنها را گرفتیم و از دغدغه‌های آنها مطلع شدیم؛ اما آن دغدغه‌ها باید به زبان حقوقی نوشته شود. چون فقط این نیست که بگوییم آقا! ما دلمان برای این گربه می‌سوزد. ما باید این دل سوختن برای آن گربه ر ابه نحوی در ادبیات حقوقی مان وارد کنیم که آنجا با کمترین مانع مواجه شود.
غفاری: ما کسانی هستیم که به صورت تجربی و ملموس با مشکلات مربوط به حقوق حیوانات ایران آشنایی داریم. نظر من این است که باید قبل از ارسال این لایحه به دولت درباره کم و کسری‌های آن از فعالان هم سئوال می‌شد. شما یک سری کارها برای تدوین این لایحه انجام دادید ولی هیچ‌کس مطلع نیست. متاسفانه انجمن یا نماینده‌ای که این کارها را به مردم گزارش بدهد وجود ندارد.
امید ظهری، حامی و فعال حقوق حیوانات: اگر کاری انجام شده، چرا ما نمی‌دانیم؟ قبول کنید اطلاع رسانی وسیعی در مورد نحوه تدوین لایحه حمایت از حیوانات شهر انجام نشده است.
* ضعف اطلاع‌رسانی در مورد قانون حمایت از حیوانات
مریم صانعی، فعال حقوق حیوانات: از همان اسفندی که داستان گرگان پیش آمد، بعد از تجمع حامیان در مقابل سازمان محیط زیست، اولین جلسه به صورت رسمی در دفتر آقای درویش برگزار شد. بلافاصله بعد از آن نامه‌ای امضاء و بین جمعیت قرائت شد. همان شب آقای درویش یک کانال در تلگرام ساختند و گزارش تمام جلسات در این کانال منشتر شد و ما هم اخبار را از این طریق پخش کردیم. این اطلاع رسانی تا خرداد ماه که ماده واحده به دولت رفت ادامه داشت. قبول کنیم اینکه اطلاع‌رسانی به صورت گسترده بین حامیان اتفاق نیفتاده و خیلی‌ها خبر ندارند تقصیر خودمان است.
ظهری: ما در جریان این کانال نیستیم. هیچ‌کس در جریان نیست.
غفاری: ما اینجا برای تعامل با سازمان محیط زیست آمدیم. من معتقدم شما کانال خودتان را معرفی کنید و چند رابط فعال برای آن انتخاب کنید. اصلا یک کانال جدا برای همین مسئله حقوق حیوانات بزنید و فعالیت‌های سازمان در این مورد را اطلاع‌رسانی کنید. تصویب این قانون یک باقیات صالحاتی برای شما هم هست.
* نامه فعالان محیط زیست در حمایت از حیوانات شهری
ظهری: این نامه که به شما می‌دهم از طرف فعالان محیط زیست است. حدود هزار نفر از صبح آمده‌اند و آن پشت ایستاده‌اند که این نامه از طرف همه آنها است. الان یک پناهگاه‌هایی هستند که واقعا دارند در حق حیوانات اجحاف می‌کنند. پناهگاهی با بیماری دیستمپر ۳۰۰ سگ را کشته است. حتی به کسی اطلاع‌رسانی نکرده تا برای کمک به آنجا برویم. بعد صاحب پناهگاه با پررویی می‌گوید: کشتم که کشتم! این همه شهرداری سگ‌ها را کشته، من هم همین کار کردم. همین کارهای شهرداری باعث شده تا حیوان‌آزارها اینقدر پر رو شوند. آنها می‌گویند قانونی برای حمایت از حیوانات وجود ندارد و چه کسی می‌خواهد یقه ما را برای جواب پس دادن بگیرد؟
درویش: این اتفاق سال هاست که رخ می‌دهد. همکاران ما در نیروی انتظامی وقتی کسی را که به حیوانات آزار رسانده به دادگاه می‌برند، قاضی می‌گوید من مطابق کدام ماده واحده، کدام قانون این حیوان‌آزارها را مجازات کنم؟
ما الان داریم به ریشه می‌پردازیم. به خاطر همین ماجرا خانم ابتکار آمده است تا یک لکنت تاریخی را در قوانین ما حل کند. باید همه ما به او کمک کنیم تا این اتفاق بیفتد. ممکن است در اثر یک سری برخوردهای احساسی در مقاطعی بتوانید جلوی یک سری از خشونت‌ها را بگیرید اما تا موقعی که این به صورت یک قانون متقن وارد فرآیند قانونگذاری نشود، هیچوقت نمی‌توانیم امیدوار باشیم که بحث احقاق حقوق حیوانات یک بار و برای همیشه در این کشور حل شود.
الان من از شما خواهش می‌کنم که از طریق خانم میترا حجار آخرین نسخه این لایحه را در اختیار دوستان قرار دهید. تمام این موارد با لحاظ حساسیت‌های بالا دیده شده است. یک همچین قانونی بی سابقه است. مدرنترین قانون روز دنیاست. می‌توانم با جرات این را بگویم که همه این موارد در آن دیده شده است. باید تلاش کنیم تا هرچه سریعتر این لایحه به صحن بهارستان ارائه شود.
* تصویب قانون حمایت از حیوانات باید مطالبه عمومی شود
صانعی: در این شرایط ما به عنوان فعالان حقوق حیوانات چه کاری می‌توانیم انجام دهیم که روند تصویب قانون حمایت از حقوق حیوانات شهری و خانگی تسریع شود؟
درویش: الان در تهران ۳۰ تا نماینده داریم. شما می‌توانید به دفتر نمایندگان مجلس بروید و با آنها لابی کنید. بگویید این قانون جزء مطالبات جدی ما است و از آنها بخواهید این را در قالب یک طرح خارج از نوبت بررسی کنند. در شهرستان‌ها هم همینطور. سر نمایندگان مجلس خیلی شلوغ است. لایحه هوای پاک را که ۳ سال است به مجلس دادیم می‌گویند وقت نداریم و در دستور کار قرار نگرفته است! ولی اگر پشتوانه مردمی پشت این ماجرا باشد با فشار مدنی و قانونمدار می‌توانید کاری کنید که این لایحه زودتر در صحن مجلس مطرح شود.
* جلوی سگ‌کشی را در این قانون گرفته‌ایم
صانعی: ما می‌دانیم که طبق دستورالعمل کنترل سگ‌های ولگرد که مصوبه سال ۸۷ وزارت کشور است و بارها به شهرداری‌ها ابلاغ شده، شهرداری‌ها حق کشتار سگ‌ها را ندارند؛ ولی شهرداری‌ها این کار را انجام می‌دهند. طبق این مصوبه به تمامی شهرداریهای کشور ابلاغ و دستور داده شد که از کشتار سگ‌های ولگرد در سطح شهر امتناع کنند. همچنین دستورالعملی برای زنده‌گیری و عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد تنظیم شده است تا از سگ‌کشی جلوگیری شود.
درویش: جلوی سگ‌کشی را در این قانون گرفته‌ایم. نمایندگان مجلس اگرببینند که این قانون حمایت از حیوانات تبدیل به مطالبه جمعیت قابل توجهی شده حتما آن را پیگیری می‌کنند.
صانعی: قبول دارید این کار زمان می‌برد؟ در این مدت چقدر کشتار انجام می‌شود؟ تا این قانون تصویب شود، نسل سگ‌ها منقرض می‌شود!
درویش: محیط زیست کارش را انجام داده و لایحه را به دولت فرستاده است.
* ۱۲ سال انتظار برای تصویب قانون حمایت از حیوانات
غفاری: خانم ابتکار قبلا هم زمان آقای خاتمی ۸ سال مسئول محیط زیست کشور بودند. الان هم ۴ سال. ما دیگر چقدر منتظر بمانیم تا سازمان محیط زیست قانونی برای حمایت از حیوانات شهری تنظیم کند؟ زمان احمدی نژاد را هم فاکتور می‌گیریم. خود خانم ابتکار که می‌گویند در این مورد دغدغه دارند، بعد از ۱۲ سال فکر نمی‌کنند که تصویب این قانون باید سریعتر انجام شود؟
درویش: سال قبل، اولین باری که فعالان محیط زیست برای حمایت از حیوانات شهری اینجا جمع شدند، من پشت تریبون رفتم و گفتم: امروز یک روز رویایی برای من است زیرا می‌بینم جمعیتی بیش از ۱۰۰۰ نفر برای یک موضوع محیط زیستی اینجا جمع شده‌اند. این یعنی قدرت سازمان محیط زیست. ۱۲ سال پیش مردم سازمان بهزیستی را با محیط زیست اشتباه می‌گرفتند. اگر شما ۱۲ سال پیش همین فشار و همین همبستگی را داشتید مطمئن باشید همان موقع این قانون تصویب می‌شد.
* بیجه، حیوان‌آزاری که به ۱۵ بچه تجاوز کرد
صانعی: الان در کنار حیوان‌آزاری موضوع این است که خطر دیگری هم دارد جامعه ما را تهدید می‌کند و آن هم بحث مشکلات روانی است. وقتی با عناوین مختلف حیوان‌آزاری می‌کنند هیچ برخوردی با این افراد نمی‌شود باید از عواقب این کار ترسید. مثلا شهرداری سگ‌ها را می‌کشد؛ وقتی یک نفر در این شرایط از سگ‌ها دفاع کند، ماموران خیلی راحت او را کتک می‌زنند. گوشه گوشه این شهر و مملکت کشتار حیوانات شهری انجام می‌شود و مردم در مقابل آن سکوت می‌کنند. این کارها رواج خشونت هست. کسی که به راحتی به حیوانات آزار می‌رساند و به آنها تجاوز می‌کند و فیلم آن را پخش می‌کند، به همان راحتی هم می‌تواند به بقیه شهروندان و خانواده‌ها و بچه‌ها صدمه بزند.
غفاری: مسئله بیجه هم اول از کشتار یک سگ شروع شد (بیجه قاتل کودک‌آزاری که به ۱۵ بچه در پاکدشت تجاوز کرد و بعد آنها را به قتل رساند. بعدا مشخص شد که ۱۵ سگ که دفن شده‌اند زیرشان جنازه ۱۵ بچه دفن شده است. به گفته خودش سگ‌ها را کشته و کنار جنازه‌ها می‌انداخت تا بوی تعفن جسد سگ مانع از انتشار بوی تعفن اجساد قربانیانش شود و همه را منحرف کند.) من فکر کنم همان موقع باید یک فکر اساسی به حال سگ‌کشی می‌شد؛ چون کسی که نسبت به حیوانات خشونت می‌ورزد، مسلما آنقدر قسی‌القلب هست که به راحتی بتواند به جامعه هم متعرض شود. مطمئنا ضعیف‌ترین قشر هم حیوانات و اطفال هستندکه قربانی حیوان‌آزارها می‌شوند.
* حیوان‌آزاری را به اسلام ربط ندهید
غفاری: ما در این شرایط احساس امنیت نمی‌کنیم. بازخوردی که در سطح بین‌المللی نسبت به ما ایرانی‌ها هست به خاطر این رفتارها منفی شده است. دین ما دین رافت است. چطور ما به این درجه رسیدیم که در دنیا به عنوان آدم‌های خشن معرفی می‌شویم؟ تحصیلات من در حوزه علمیه است و مدرس دانشگاه هستم. باید به عنوان یک کشور مسلمان با دید رافت به این حیوانات نگاه کینم. همان‌طور که مهم است قانونی مصوب شود که با اختلاسگران مالی برخورد شود، همانقدر هم مهم است که قانونی برای برخورد با حیوان‌آزاری و خشونت تصویب شود.
درویش: ببینید شما که دغدغه‌های قوی مذهبی هم دارید باید این را هم یادتان باشد که این رفتارهای زشت حیوان‌آزاری را به هیچ عنوان نباید به اسلام ربط بدهیم. چند وقت قبل به ملاقات امام جمعه کرمانشاه رفته بودیم. ایشان یک حدیث نبوی را خواندند که پیامبر گفته‌اند اگر کسی در خانه اش مرغ و خروس نگه می‌دارد فقط می‌تواند از تخم آنها استفاده کند. یا آنها باید آنقدر پیر شوند که بمیرند و آنها را خاک کند. یا آنها را رها کند و حق ندارد سر آنها را ببرد. پیامبر می‌گوید در نزد ما شکستن شاخه یک درخت مثل شکستن بال فرشتگان است. ما بارها چنین احادیثی را شنیدیم.
* مدیریت فضای مجازی برای حمایت از حیوانات
صانعی: آنقدر قبح حیوان‌آزاری ریخته است که اخیرا مردی از تجاوز کردن به یک سگ فیلم گرفته و آن را در فضای مجاز پخش می‌کند و هیچ برخوردی هم نمی‌شود با او کرد.
درویش: یکی از بندهای قانون‌های حمایت از حیوانات خانگی و شهری مدیریت فضای مجازی است. ما برای همه این موارد حیوان‌آزاری بر اساس مشاهده‌ها و گزارش‌هایی که به ما رسیده تمهیدات لازم را دیده ایم.
* انتظاری که از محیط زیست داشتید اجابت شد
صانعی: خب! ما الان یک چیز فوری می‌خواهیم که تا وقتی آن قانون به نتیجه برسد بشود با این موارد حیوان‌آزاری برخورد کرد.
درویش: این دیگر از اختیار معصومه ابتکار خارج است. انتظاری که از سازمان محیط زیست داشتید اجابت شده است. الان برای اینکه به محیط زیست و به این لایحه کمک کنید باید به مسئولان مربوطه فشار بیاورید که هرچه سریعتر این قانون را تصویب کنند.
همین بیمه پلنگ در سال ۹۳ فقط به خاطر این ظرفیتی که ایجاد شده تصویب شد. قبلا موفق نشدیم این کار را انجام دهیم. این مدت آنقدر کارگاه‌های آموزشی برای نخبگان موثر در کشور، برای بیمه گذارها، برای شهرداران و هنرمندان و ورزشکاران و کلا و… گذاشتیم تا یک جنبش اجتماعی محیط زیستی راه بیفتد. طوری که همه مردم پای کار بیایند و به حفظ محیط زیست کمک کنند.
صانعی: اسفند که ما خدمت شما آمدیم دو نمونه حیوان‌آزاری به عنوان سند داشتیم. یکی سگ‌کشی شیراز بود و یکی گرگان. ولی الان همین امروز هزاران پرونده راجع به آزار و اذیت حیوانات داریم. حتی اگر از بقیه آزاررسانی‌ها چشم پوشی کنیم، از حیوان‌آزاری‌هایی که همین دیشب در سطح شهر اتفاق افتاد نمی‌شود چشم‌پوشی کرد.
درویش: شما خودتان را جای من بگذارید. برای تدوین این قانون چه کار می‌کردید که من در این مدت انجام ندادم؟
صانعی: قبول داریم. خودتان گفتید نگران هستید قبح حیوان‌آزاری در فضای مجازی شکسته شود و دقیقا همان شد؛ چون حیوان‌آزارها می‌دانند هیچ‌کس با آنها مقابله نمی‌کند و هیچ قانونی نیست، خیلی راحت دارند این کار را انجام می‌دهند. وقتی معترض می‌شویم به جای آنها ما را دستگیر می‌کنند! آقای امید ظهری دو شب بازداشتگاه بود.
* وزارت کشور مجوز تجمع محیط زیستی نمی‌دهد
صانعی: اگر بخواهیم تا تصویب قانون برای حمایت از آن تجمع داشته باشیم چطور می‌توانیم مجوز بگیریم؟ وزارت کشور مجوز نمی‌دهد!.
درویش: الان من مقصرم؟ سازمان محیط زیست مقصر است؟
صانعی: ما می‌گوییم تنها ارگانی که لطف کرده در این مدت و تا الان هم جواب مثبت به ما داده و با فعالان محیط زیست همکاری کرده و حتی اجازه تجمع هم داده سازمان محیط زیست است. باز هم کمک‌مان کنید.
درویش: چه کمکی؟
غفاری: اصلا تجمع به کنار! می‌خواهیم با شما جلسه داشته باشیم. می‌خواهیم یک قولی از شما بگیریم که حداقل ۴ نفر در ماه یک بار یک ساعت با شما در باره این قانون جلسه داشته باشیم. البته نه اینجور که پشت تابلوی ورود ممنوع هستیم و صحبت می‌کنیم.
درویش: در اتاق درویش همیشه به روی مردم باز بوده است. من به احترام بقیه فعالینی که بیرون هستند اینجا آمدم. با کمال میل از این جلسه‌ها استقبال می‌کنم. به آقای… زنگ بزنید؛ ایشان وقت جلسه‌ها را تنظیم می‌کند.
ظهری: این نامه فعالان حقوق حیوانات را حتما چک کنید. هزار امضا دارد.
صانعی: محیط زیست همیشه به ما اجازه تجمع داه است. در دفتر شما هم همیشه به روی ما باز بوده و برای این کار جلسه گذاشته‌اید. ولی موضوع این است که یک چیزی باید از این جلسات بیرون بیاید، زود هم بیرون بیاید. ما دیگر به اینجایمان رسیده است، ما دیگر خسته شدیم.
فایل صوتی گفتگوی فعالان محیط زیست با درویش که در کانال تلگرام نقاهتگاه خانم صانعی منتشر شده، همین‌جا تمام می‌شود.
انتهای پیام
