آسیبشناسی مناظرههای سیاسی به بهانه یک مناظره تلویزیونی
«علی شکوهی» روزنامه نگار که معمولا به صورت روزانه در روزنامه ی اعتماد (به مدیر مسوولی الیاس حضرتی، عضو فراکسیون امید مجلس) یادداشتی می نویسد، در یادداشتی تلگرامی ضمن تاکید بر این که «این نوشته امروز به ملاحظاتی در روزنامه اعتماد منتشر نشد!»، نوشت:
✅ از حدود ۷ سال پیش که حوادث تلخی در کشور رخ داد، صدا و سیما حال و روز دیگری پیدا کرد. قبل از انتخابات سال ۸۸ شاهد بودیم که این رسانه از وجهه «ملی» بودن خارج شد و رنگ «جناحی» گرفت و نتوانست بیطرفی خود را در جریان انتخابات حفظ کند.
بعد از انتخابات هم به عنوان بخشی از سازوکار نظام برای جمع و جور کردن اعتراضات عمل میکرد و طبعا انتظار نمیرفت که مدیران صدا و سیما از خودشان استقلال داشته باشند زیرا در سطح نهادهای امنیتی تصمیم گرفته میشد و آنان اجرا میکردند.
مثلا تصمیم بر این بود که اعترافات فراهم آمده از بازداشتیها در صدا و سیما پخش شود و این کار هم شد. البته شاید صدا و سیما در این مسیر زیادهروی کرده باشد و مثلا در بین دو نیمه یک بازی فوتبال هم این اعترافات را پخش کرده باشد اما تصمیمگیرندگان اصلی، مدیران این رسانه نبودند.
بعدها هم که با نظر رهبری و با توجه به خلاف شرع بودن پخش این اعترافات علیه افراد، جلوی این کار گرفته شد باز هم مدیران صدا و سیما در این زمینه نقش اصلی را نداشتند. شاید هنوز هم مسائلی هست که تصمیمگیری درباره آن از اختیارات مدیران صدا و سیما خارج است.
✅ قبل از سال ۸۸ مناظره سیاسی در صدا و سیما زیادتر برگزار میشد و اوج آن همان مناظرات انتخاباتی میان نامزدها بود که بدعاقبت شد و اعتراضات فراوانی را برانگیخت.
در همان زمان گفتند برای برگزاری مناظره در صدا و سیما باید موازینی تهیه و چهارچوبی رعایت شود تا هم مناظره با حضور افراد صاحبنظر و کارشناس صورت بگیرد و هم از نظر موضوعات انتخابی جذابیت داشته باشد و هم در حین مناظره به دیگرانی که در آن جلسه نیستند، ظلمی صورت نگیرد و در نهایت به شکلی باشد که آزادی بیان و نقد کارشناسانه مسائل رعایت شود و نوعی تمرین دمکراسی و صورتی از کرسیهای آزاداندیشی باشد.
در عمل این اتفاق نیفتاد یعنی مدتی شاهد مناظره بودیم اما بتدریج فروکش کرد و کار صدا و سیما شد دعوت از افراد خاص و طرح یکجانبه مسائل و مونولوگ به جای دیالوگ!
ظاهرا بعد از مناظره جواد اطاعت و زاکانی بود که یکباره نظر صدا و سیما در باره اساس مناظره تغییر کرد و بعد از آن میزگرد جایگزین مناظره شد.
✅ یکی دو شب قبل مناظرهای میان مدیرمسئول دو روزنامه در شبکه ۳ سیما پخش شد که رکود در برنامههای سیاسی صدا و سیما را بعد از مدتها شکست و گامی به سوی چندصدایی برداشت. در این باره چند نکته قابل تامل است:
✅ اول- صدا و سیما اگر واقعا قصد برگزاری مناظره دارد و هدفش ترسیم یک کاریکاتور از مناظره سیاسی نیست باید فضای موجود را بازتر کند و به کسانی اجازه حضور در صدا و سیما را بدهد که حرفهای زیادی برای گفتن دارند و برخی از جریانهای فکری و سیاسی و رسانهای درون کشور را نمایندگی میکنند.
✅ دوم- رسانه ملی اگر میخواهد «ملی» عمل کند باید به این وضعیت بسته و حسابگرانه حاکم خاتمه دهد. متاسفانه مسئولان صدا و سیما در انتخاب طرفین مناظره و موضوع مورد بحث به گونهای تدبیر میکنند که نظر و دیدگاه آنان برنده نهایی هر گونه مواجهه فکری و سیاسی باشد.
به همین دلیل در انتخاب طرف مناظره از جبهه سیاسی مخالف خود، کمتر به سراغ افراد صاحبنظر و حرفبزن و اهل مناظره میروند و تعمدا کسانی را برمیگزینند که از قبل به باخت احتمالی وی باور داشته باشند یا مطمئن باشند که خیلی توانمندتر از فرد همفکر آنان نیست.
✅ سوم- یکی از تمهیدات مسئولان صدا و سیما در هنگام برگزاری مناظره آن است که برای مخالفان فکری و سیاسی خود، از همان ابتدا محدودیت ایجاد میکنند و اظهارنظر درباره برخی مسائل و نام بردن از برخی از افراد را پیشاپیش ممنوع میکنند.
در این وضعیت بخش زیادی از حرفهای اصلی و مهم یک جریان سیاسی کنار گذاشته میشود و این در حالی است که به طرف همفکر خود در مناظره، اجازه طرح تندترین انتقادها و اتهامات داده میشود.
در این وضعیت طبعا حرفهای زیادی بدون جواب میماند و به افراد زیادی اتهام وارد میشود و فرصت دفاع هم در اختیار کسی قرار نمیگیرد.
✅ چهارم- معمولا مناظرهها حول یک موضوع خاص شروع میشود اما خیلی طول نمیکشد که هر کدام از طرفین به سراغ مسائل دیگر میروند و اصل ماجرا مغفول میماند.
مدعی نیستیم که آن مسائل کاملا بیارتباط با مسئله اصلی هستند ولی طبیعی است که هدایتکننده میزگرد باید مباحث را به شکلی به پیش ببرد که امکان حاشیه رفتن کم شود و همه جوانب موضوع اصلی مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.
مثلا درباره موضوع همین مناظره اخیر (نامهنگاری ۳۰ تن از ناراضیان ایرانی مقیم خارج کشور به ترامپ برای تشدید تحریمها) بسیار محدود سخن گفته شد و باز دو طرف درباره مسائلی سخن گفتند که این روزها بر سر آنها مناقشه و منازعه سیاسی وجود دارد.
خوب است هر کدام از آن موارد مطروحه، موضوع مناظرههای مستقل باشند و از صاحبنظران دیگری برای روشن شدن جوانب آن مسائل دعوت کرد اما در هر مناظره باید روی موضوع اصلی تمرکز شود.
✅ پنجم- نکته آخر این که صدا و سیما در صدد است اعتبار از دست رفته خود را احیا کند و محل رجوع مردم شود. صدا و سیما در حیطه ورزش، سرگرمی، مباحث مذهبی، فیلم و سریال، گزارشهای اجتماعی، برنامههای زنده صبحگاهی و موارد مشابه توفیق نسبی هم داشته است اما سرنوشت این موضوع در حوزه خبر و سیاسی تعیین میشود.
اگر مدیران صدا و سیما بخواهند مردم به آنان اعتماد کنند باید در رویه سیاسی خود از جمله در پخش خبر و برنامه-های سیاسی تجدیدنظر اساسی کنند که احیای مناظرههای جدی سیاسی یکی از این موارد است.
انتهای پیام
