مرور سانحه سیل ۸ آبان ۱۳۹۴ ایلام
فرهاد بنی زمان، کارشناس مدیریت ریسک و بحران، انصاف نیوز: استان ایلام در غربی ترین نقطه کشور پس از گذراندن یک دوره خشکسالی شدید و کمبود بارش ها، در نخستین روزهای آبان ماه با بارش بی سابقه باران و جاری شدن سیل مواجه شد. ایلام در فاصله ۷۱۰ کیلومتری تهران واقع شده است. شهر ایلام در میان حصاری از کوه‌ها و ارتفاعات جنگلی استقرار یافته و آب و هوای معتدل کوهستانی دارد. بهار آن نیز جلوه‌ای زیبا و دلپذیر دارد.
شرح واقعه سیل
در رخدادی بی سابقه در ۱۰۰ سال گذشته ایلام، تنها در مدت ۷۲ ساعت ۳۲۴ میلی متر باران بارید که باعث جاری شدن سیل، تخریب زیرساخت ها و تاسیسات زیربنایی استان و کشته و مجروح شدن ده ها شهروند شد. بارش ۲۸۰ میلیمتر باران از شامگاه چهارشنبه هفتم تا ظهر پنجشنبه هشتم آبان ۹۴ باعث آبگرفتگی شدید معابر، جمع شدن زباله ها و نخاله های ساختمانی در جاری شدن نهرها و روان آب جوی ها، تخریب و ریزش دیواره مسیل ها، آبگرفتگی منازل و وقوع سیل در شهر ۲۲۰ هزار نفری ایلام شد. بیشترین حجم بارش سامانه مذکور در روز دوم فعالیت بوده این سیل باعث خسارات مالی و مرگ هشت نفر شد. از جمله عوامل افزایش مشکلات این سیل ریختن نخاله‌های ساختمانی در بستر و کنار رودخانه‌ها بود که موجب تخریب و ریزش پل‌ها شد. همچنین ساخت و سازهای غیرمجاز در کنار رودخانه هزینه‌های سیل را بالا برد. در مدت ۴۸ ساعته بیش از ۳۲۴ میلیمتر بارش باران در ایلام ثبت شد. شدت بارندگی در ۱۵ ساله اخیر بی‌سابقه بوده و برابر با دوسوم حجم بارش سالیانه استان بوده است.
که خسارت مالی فراوانی به ابنیه ها، منازل، جاده ها و تاسیسات آب، برق، جاده های عشایری، مخابرات و شبکه گاز شهری ایلام و دیگر شهرستان های استان وارد کرد. ده‌ها مورد واژگونی خودرو، قطع شبکه تلفن همراه و فیبر نوری در مناطق گستردهای از استان و خسارت به چادرها و تلف شدن دام های عشایری از دیگر پیامدهای این بارش بی سابقه بود.
سوانح جنبی تابع وقوع سیل ایلام
در پی بارش شدید باران در استان ایلام، در هفت نقطه واقع در نقاط جغرافیایی مختلف و در مسیر جاده‌ها رانش کوه اتفاق افتاد که با کمک دستگاههای مختلف مسیرها بازگشایی شدند. از مسیرهایی که مسدود شده بود جاده ایلام به سرابله بود و نزدیکی تونل آزادی بودند که پس از مسدودی بازگشایی شدند.
بسته شدن خیابان‌های مسیر سیل بندهای شهر ایلام
پس از فروکش کردن سیل، تمام مسیر سیل بندهای شهر ایلام فروکش کردند و خیابان‌ها و میدان‌های مسیر سیل بند کامل بسته شد. همچنین در مابقی شهر به دلیل جمع شدن گل‌ولای در میدان‌ها، تردد به‌کندی صورت می‌گرفت.
اقدامات پیش از شروع سیل
با توجه به هشدار قبلی هواشناسی و اعلام آماده باش از سوی سازمان امداد و نجات، تیم امدادی هلال احمر قبل از وقوع سیلاب در مناطق در معرض خطر حاضر بوده است . اقدامات امداد و نجات و جمعیت هلال احمر بلافاصله پس از شروع بارندگی‌ها انجام شد، از جمله، تخلیه اضطراری مناطق سیل‌خیز به‌خصوص خوابگاه خواهران دانشجو جنب دانشگاه پیام نور و هشدارهای لازم به مردم برای تخلیه منازل در محدوده وقوع سیل که این اقدام فوق‌العاده مؤثر در کاهش تلفات جانی بوده است.
اقدام‌های انجام شده برای مقابله با سیل
با توجه به فروکش کردن سیلاب و پس از اطمینان از فرایند نجات و کاهش تهدید جانی حادثه‌دیدگان و جمعیت هلال احمر با کمک شهرداری برای تخلیه آب منازل مسکونی با تمام توان عملیاتی استان، با به‌کارگیری ۴۰ تیم عملیاتی، با توجه به وسعت حادثه از سازمان امداد درخواست شد و به این منظور ۱۴ تیم از استان‌های خوزستان، کرمانشاه، همدان، زنجان و کردستان در استان حاضر شدند و در نتیجه این اقدام فعالیت هلال احمر و باتوجه به اهداف سازمانی خود بسیار پررنگ‌تر از سایر دستگاههای خدمات‌رسان بوده است . با اینکه رسالت اصلی شهرداری در کنترل حادثه می بود اما جمعیت هلال احمر استان ایلام کمک شایانی در این زمینه انجام دادند و بیش از چارچوب اختیارات شان وارد عمل شدند.
برای اسکان اضطراری خانوارهای آسیب دیده، ۲ اردوگاه در ورزشگاه‌های سرپوشیده شهر با استفاده از تعداد زیادی چادر امدادی بر پا شد و مردم به علت ارتباطات قومی و فامیلی در منازل سایر اقوام سکونت داشتند و از فضاها تعیین شده استقبالی نشد .
گل آلود شدن آب سد ایلام و چشمه های گل کل به عنوان منابع تامین آب آشامیدنی شهر ایلام نیز باعث شد ۵۰ درصد مشترکان شهری با قطعی آب مواجه و آب رسانی به آنان به وسیله تانکرهای سیار انجام شود. مسئولان بهداشتی استان نیز به دلیل وقوع سیل در زمینه شیوع بیماری های گوارشی مانند اسهال هشدار دادند و از مردم خواستند حتی الامکان آب جوشیده و بسته بندی شده استفاده کنند.
همکاری امدادگران سازمان امداد و نجات کشور در خدمات شهری
طبق قانون، وظیفه جمعیت هلال احمر در حوادث، امداد و نجات و همچنین اسکان اضطراری افراد آسیب دیده است و خروج آب از منازل هموطنان در هنگام بروز سیل بر عهده شهرداری است، با این حال، در مجموعه هلال احمر استان‌های حادثه‌خیز از جمله ایلام، چندین دستگاه موتور پمپ و لجن‌کش در استان ایلام به منظور ارائه خدمات به مردم وجود داشته که برای تخلیه کردن آب از منزل‌های مسکونی توسط نیروهای سازمان امداد و نجات به‌خدمت گرفته شد.
تعطیلی اداره‌های ایلام
در پی بارش شدید باران همه دستگاههای دولتی، بانک‌ها و مدارس و مراکز آموزش عالی ایلام بجز مراکز خدمات رسان، تعطیل شدند و زندگی روزمره مردم با مشکل مواجه شد.
بازدید مقامات از استان ایلام
شدت سیل و حجم بالای آسیب‌ها به زیرساخت ها و مکان های مسکونی و عمومی استان به حدی فراوان بود که معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی را بر آن داشت که برای بازدید از روند خسارت‌ها و دلجویی از مردم به ایلام سفر کند.
معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی به همراه حسین فریدون دستیار اجرایی رئیس جمهوری چند روز پس از این واقعه وارد استان شدند و از مناطق آسیب دیده شهر ایلام بازدید کردند. به‌علاوه، محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت و حسین فریدون دستیار ارشد رئیس جمهور به دنبال وقوع سیل در ایلام که خسارت های بسیاری را به بار آورده بود، به ایلام سفر کرد و با حضور در مناطق سیل زده و آبگرفته با مردم گفت وگو کرد. معاون رئیس جمهور همچنین در جلسه مشترک ستاد بحران و شورای برنامه ریزی استان ایلام که در دانشگاه ایلام برگزار شد، حضور یافت.
کمبود نیروهای انسانی و وارد عمل شدن سپاه ایلام برای خدمات‌رسانی به مردم
کمبود نیروها و امکانات خدماتی موجب کندی فعالیت‌های امدادی و خدماتی شامل کمک به رفع آبگرفتگی معابر، منازل، دستگاههای اداری، تجاری، انبارها و کمک به خودروهای دچار حادثه شد و فقدان این خدمات با توجه به حجم عملیات امدادی، ملموس و قابل‌توجه بود. برای رفع این کمبود، سپاه امیر المومنین (ع) ایلام برای ارائه خدمات به مردم سیل‌زده استان تانکرهای آب‌رسان و جرثقیل و دیگر ادوات راه‌سازی سپاه استان وارد عمل شدند. این اقدام سپاه پس از فراخوان به نیروها و حوزه‌های مهندسی و حمل‌ونقل سپاه در مناطق موردنیاز به امدادرسانی آغاز شد.
خسارت‌ها و تلفات جانی
سیل آبان ماه ۹۴ که در طول چند سده گذشته بی سابقه بوده در مجموع بیش از ۱۱ هزار میلیارد ریال خسارت به تاسیسات کشاورزی، مخابرات، منابع آبی، راه، شبکه گاز و زیرساخت های شهری، مسکونی و تجاری استان وارد کرد. سه هزار میلیارد ریال از این خسارت مربوط به زیرساخت‌ها، مسیل‌ها و تاسیسات زیربنایی شهر ایلام، دو هزار میلیارد ریال مربوط به خسارت های مردم و باقی نیز مربوط به دستگاههای اجرایی استان ایلام است.
طی سیل ایجاد شده، ۱۰۰ درصد مسیل‌ها خسارت دیدند و نیاز به باز‌سازی پیدا کردند. به‌علاوه، آب ۵۰ درصد از شهر ایلام قطع شد و به دلیل وجود بارش امکان امدادرسانی و توزیع آب نبود. ۴۰ درصد از مناطق مسکونی شهر ایلام اسیب دید و دچار آبگرفتگی شد. طی سیل ایلام، سه کشته و یک مفقود و طبق آماری دیگر، ۴ کشته بر جای گذاشت.
خسارت به بناهای میراث فرهنگی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام با بیان اینکه سیلاب به ۸ اثر تاریخی استان ایلام آسیب وارد کرد، بررسی های انجام شده حاکی از خسارتی بالغ بر دو میلیارد و پانصد میلیون ریال به زیرساخت های گردشگری و آثار باستانی و تاریخی استان ایلام شده است. بر اثر جاری شدن سیل برخی از زیرساخت های گردشگری و آثار تاریخی استان ایلام آسیب دیده اند. دیوار جنوبی قلعه کنجانچم در اثر سیلاب و به احتمال زیاد بر اثر برخورد صاعقه به اندازه ۱۵ متر فرو ریخته است. قلعه شاخ واقع در شهرستان دهلران، قلعه های پور اشرف و میر غلام واقع در شهرستان دره شهر نیز آسیب دیده اند ، همچنین سیلاب و بارش های شدید به قلعه هزار درب واقع در شهرستان آبدانان و قلعه والی در ایلام آسیب وارد کرده است و بنای امام زاده مهدی صالح(ع) در ماژین نیز در اثر جاری شدن سیلاب آسیب دیده است .
دلایل بروز خسارت‌ها و تلفات سیل ۸ آبان ۱۳۹۴
شهر ایلام به‌علت وضعیت توپوگرافی که دارد و به‌دلیل قرارگیری در میان رشته‌کوههایی که بخش اعظمی از اطراف شهر را احاطه کرده است، درموقعیتی قرار گرفته که با افزایش بارندگی‌ها ،روان‌آبها و سیلابهای حاصل شده راهی جز ورود به شهر ایلام برای آنها وجود ندارد.
دلیل اصلی که در تشدید سیلاب اخیر شهر ایلام مؤثر بوده و حجم خسارات را بالا برده است، از بین رفتن مسیل های فصلی و اتفاقی درجه دو و سه در داخل شهر ایلام است. منطقه بالادست شهر ایلام و ارتفاعات آنها چیزی جدا از شهر ایلام نیست و به لحاظ سامانه‌های دینامیک بیرونی و فرایندهای پویای ریخت شناسی خارج و داخل شهر به هم وابسته‌اند. بخشی از مسیل های فصلی در سطح شهر که از ارتفاعات سرچشمه می گیرند و قبل از ایجاد و توسعه شهر فعال بوده‌اند، به وسیله مسئولین شهری محدود و سر بسته شده، بالای آن تبدیل به خیابان شده بود. در نتیجه ایجاد این تغییرات و دستکاری‌های صورت‌گرفته در حوضه آبریز شهری ایلام، شدت گرفتن سیلاب ایجاد شده به‌وقوع پیوست. بنابراین، جاری شدن سیل در شهر ایلام وخسارات متعاقب آن، وجود زیرساختهای ضعیف شهری در انتقال وهدایت روان آبها وسیلابها به بیرون از شهر ایلام بود.
به‌منظور پیشگیری از ورود سیلابها به درون شهر ایام تمهیداتی از قبیل احداث سیل بندهای خاکی واحداث کانالهای روبسته هدایت سیلابها اندیشده شده بود که قدیمی بودن این کانالها، انسداد آنها و ظرفیت محدودشان در انتقال وهدایت حجم عظیمی از سیلابها بعنوان دلیل عمده طغیان سیلابها وروان شدن آن درسطح شهرایلام تشخیص داده شده بود. دلیل دیگری که باعث وارد شدن خسارت قابل توجه به تأسیسات شهری و مردم شد، گل‌آلود شدن آب سیل و افزایش یافتن قدرت تخریب سیل با توجه به رویارویی جریان سیلاب با حجم زیادی از نخاله ساختمانی به‌جای مانده در محیط شهری ایلام و همراه ساختن آن با خود بوده است. موضوع دیگر، ساخت و سازهای غیر اصولی و غیر ایمن در حاشیه رودخانه‌ها، حاشیه‌های شهرها و همچنین ساخت پل های غیر اصولی بود که منجر به مسدود شدن مسیر رودخانه ها و مسیل ها در ایلام شده بود.
فهرست مراجع:
-درگاه اینترنتی سازمان امداد و نجات کشور
-درگاه اینترنتی خبرگذاری جمهوری اسلامی
-درگاه اینترنتی سازمان مدیریت بحران کشور
-درگاه اینترنتی خبرگذاری‌ها
انتهای پیام
