آشتی یا بازی سیاسی؟
علاءالدین غروی، استاد دانشکده بینالملل وزارت خارجه در شرق نوشت: داستان مکرر آشتی یا سازش میان حماس و دولت فلسطینی منسوب به سازمان الفتح به ریاست محمود عباس هفته گذشته بازتابهای زیادی داشت. یک بار دیگر با پادرمیانی رئیسجمهور مصر، السیسی و با تأیید آمریکا و رژیم اسرائیل و همراهی دولتهای عرب همسو با آمریکا، قرار شده است دولت واحد فلسطینی بر تمام سرزمینهای فلسطینینشین یعنی ساحل غربی رود اردن و باریکه غزه حکومت کند. در رابطه با پادرمیانی مصر و نقش دولت صهیونیستی و آمریکا و نیز وضعیت دو بازیگر اصلی یعنی فتح و حماس، نکات زیر باید مورد توجه خاص قرار گیرد:
۱- دولت مصر در سالهای گذشته، بهویژه در حاکمیت دولت ژنرال السیسی با مسئله غزه بهعنوان یک اهرم فشار بر حماس و در عین حال جلب نظر دولت صهیونیستی، بازی کرده است. شکی نیست که تضعیف حماس خواست مشترک اسرائیل و درنهایت حکام مرتجع منطقه و نیز آمریکاست. دولت مصر گذرگاه رفح را که نقشی حیاتی در زندگی روزمره نزدیک به دو میلیون فلسطینی ساکن در غزه دارد، هرگاه که اسرائیل اراده کرده، بسته و زندگی را بر مردم محصور میان مصر و اسرائیل به جهنم تبدیل کرده است. مصر از اختلاف میان دو گروه عمده فلسطینی یعنی فتح و حماس، نهایت بهرهبرداری را کرده است. میانجیگری اخیر مصر در هماهنگی کامل با اسرائیل و آمریکا بوده و منویات آنها در مذاکرات دو طرف فلسطینی کاملا آشکار است. هدف مصر از این کار مطرحشدن در صحنه بحران خاورمیانه درست در زمانی است که دولت و حکومت در مصر بهشدت افول کرده و مشکلات اقتصادی همراه با ناخشنودی سیاسی-اجتماعی مردم که عمدتا ناشی از سرکوب آزادیهای مدنی و حبس و اعدام مخالفان و بهویژه سران اخوانالمسلمین بوده است، موقعیت مصر را در منطقه تضعیف کرده و فلاکت اقتصادی نیز وابستگی آن را به عربستان و آمریکا تشدید کرده است. از دیگر اهداف مصر در طرح اتحاد فلسطینیها، تضعیف کامل حماس و نیز بهحاشیهراندن ایران و نهایتا انعقاد موافقتنامهای است که مصر را در کانون توجه منطقهای و جهانی قرار دهد. برخلاف دهههای پیشین که مصر نقش محوری در مذاکرات خاورمیانه و درون فلسطین داشت، دیکتاتوری السیسی مصر را کاملا منزوی و اسیر تمایلات سعودیها و آمریکای ترامپ کرده است. نطفه حرکت اخیر مصر در ایجاد سازش میان حماس و فتح در دیدار السیسی با نتانیاهو در نیویورک در جریان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال جاری بسته شد. بدون شک، در این پروژه، مصر بهتنهایی قدرت راهبری این تحولات را ندارد و همکاری اسرائیل و آمریکا مشوق و پشتیبان اصلی به حساب میآید. اقدامات پیشین سازش از سوی مصر به دلیل همراهینکردن دولتمردان آمریکا ناکام بوده است. جورج دبلیو بوش و حتی اوباما نیز خواستار انزوای غزه و اختلاف و جدایی میان دو گروه اصلی فلسطینی و تقویت مواضع توسعهطلبانه و تجاوزگرانه اسرائیل بودهاند.
طرفه آنکه دونالد ترامپ، بسیار علاقهمند است که بتواند به گمان خودش بحران فلسطین را حلوفصل کند و به همین دلیل است که قول اولیه خود مبنی بر انتقال سفارت اسرائیل از تلآویو به بیتالمقدس را از دستور کار خارج کرده است تا نظر فلسطینیها را جلب کند.
۲- دولت خودگردان، شخص ابومازن، محمود عباس و مسئولان طراز اول دولتش در فسادهای اخلاقی، مالی و سیاسی غوطهور هستند. کمکهای مالی اروپاییها و آژانسهای بینالمللی در سالهای گذشته حیف و میل شده است. اعترافات خانم لیونی زیپنی، وزیر خارجه سابق اسرائیل، در داشتن روابط خصوصی و غیراخلاقی با مقامات و سران فلسطین، نشانگر انحطاط همهجانبه محمود عباس و شرکایش است. عباس از سال ۲۰۰۴ تاکنون در مسند قدرت بوده و با دیکتاتوری حکومت کرده و اجازه انتخابات آزاد را نداده است. وقتی در انتخابات آزاد سال ۲۰۰۶ حماس برنده شد، او و رفقایش بهاصطلاح زیر بازی زدند و با حمایت رئیسجمهور وقت آمریکا و دولت انگلیس، سران عرب و نیز اسرائیل، دموکراسی محدود موجود را زیر پا گذاشتند و باعث اعلام خودمختاری غزه از سوی سران حماس شدند.
۳- جمعیت دومیلیونی غزه سالهاست که زندانیاند و بیشترین فشارها را از سوی اسرائیل، مصر و دولت محمود عباس متحمل شدهاند. گذرگاه رفح بهعنوان مجرای تنفس مردم غزه، بهطور بیرحمانه از سوی مصریها بسته شده است. سالهاست که هزاران فلسطینی ساکن غزه قربانی این محاصره و بدتر از آن حملات وحشیانه هواپیماهای صهیونیستها بودهاند. اینجاست که وقتی خبر شادی مردم غزه و ریختن به خیابانها برای جشن و شادی به مناسبت این توافق را میشنویم، به عمق فاجعه انسانی حاکم بر غزه پی میبریم. در تمام این سالها مردم غزه بین مرگ و زندگی دست و پا زندهاند و از اینکه اتحاد با دولت عباس باعث شکست این محاصره غیرانسانی میشود، خوشحالاند. زنان بارداری که بهخاطر کمبود امکانات بیمارستانی قربانی شدهاند و نیز هزاران کودک و پیر و جوان و بیمار و فقیر، گویای چهره واقعی غزه امروز است.
۴- چنانچه پروژه اتحاد فلسطینیها عملی شود، در کوتاهمدت و با تزریق پول به وسیله سعودیها و نیز دولتهای غربی، برخی مشکلات معیشتی حل خواهد شد ولی این دولت زیر سایه سرنیزههای رژیم متجاوز اسرائیل خواهد بود و هر نوع ابراز مخالفت با اشغالگری و مبارزه با زورگوییهای صهیونیستها بهشدت سرکوب خواهد شد و دولتی مستعمره مانند در مجاورت اسرائیل مجبور به همزیستی با این رژیم خواهد بود. ایده دولت مستقل فلسطینی که بر اساس پیشنویس معاهده اسلو در سال ۱۹۹۳ میان اسحاق رابین، نخستوزیر وقت اسرائیل و محمود عباس بهعنوان مذاکرهکننده اصلی فلسطینی تهیه شده بود، نهایتا به وسیله اسحاق رابین، یاسر عرفات و بیل کلینتون امضا شد. در ۲۴ سالی که از امضای این معاهده ناعادلانه میگذرد، تقریبا هیچکدام از مفاد آن عملی نشده است و روند شهرکسازیهای غیرقانونی صهیونیستها با شدت ادامه دارد. با ملاحظه این واقعیتها باید دید دولت فلسطین که هنوز بهعنوان دولت مورد قبول اسرائیل نیست! چه برنامهای برای استیفای حداقلی حقوق فلسطینیها تدارک دیده است. افزونبراین، شرط صهیونیستها برای پذیرش این دولت نیمبند، شناسایی رسمی اسرائیل، کنارگذاشتن و خلع سلاح مبارزان حماس و قطع هرگونه رابطه با ایران است. باید دید سران حماس که تاکنون با ایده بهرسمیتشناختن اسرائیل مخالفت و اخیرا نیز اعلام کردهاند که سلاح خود را کنار نخواهند گذاشت، چه سیاستی را در پیش خواهند گرفت. بدونتردید، این توافق نتیجه تحولات فکری سران حماس یا به عبارت دیگر پوستاندازی آن است. در سالهای پیشین، سیاسیون حماس بندبازی کردهاند. از مخالفت با بشار اسد و در نتیجه سردی روابط با ایران گرفته تا تعامل با قطر، عربستان و ترکیه نشان میدهد که برخلاف تشکیلات فلسطینی ابومازن که از این دینامیسم محروماند و بسیار بسته عمل میکنند، اتاق فکر حماس از پویایی بالایی برخوردار است و زمان را خوب میشناسد. سخن پایانی اینکه، نرسیدن به اجماع درخصوص چگونگی اتخاذ راهبرد مبارزه ملی و ترسیم خطمشی مقاومت ملت فلسطین در برابر اشغالگری صهیونیستها و به عبارت دیگر محور قرارندادن مقاومت در برنامه دولت فلسطینی، داستان ملالآور و تکراری دولتهای پیشین فلسطینی را بازآفرینی خواهد کرد. تکرار این نکته را لازم میدانم که مصر بهاصطلاح لقمهای بزرگتر از دهانش برداشته است چراکه با اشاره سعودی و آمریکا حرکت میکند، ولی این امید را داریم که اتحاد فلسطینیها جامه عمل بپوشد و مردم ستمدیده فلسطین حقوق ازدسترفته خود را به دست آورند.
انتهای پیام
