شیخ شیراز، مفتى ملّت اصحاب نظر

صفدر دوام، روزنامهنگار در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «شیخ شیراز، مفتى ملّت اصحاب نظر» به مناسبت روز سعدی نوشت:

شاعر سرد و گرم چشیده روزگار که در اقصاى عالم گشته و سربرده با هر کسى، شاعرى که به تعبیر زندهیاد ذبیحالله صفا “در نثرِ خود شاعر است و در شعر خود اشعر” جناب شیخ مصلحالدین سعدى شیرازى که هرچه از او بنویسیم و بگوییم باز حق سخن ادا نمىشود.
نظربازى شیخ اجل در عالم شاعرى خود قصه و حدیث قند و شکر در زبان پارسى به شمار مىرود اما نظربازى این استاد سخن در غزلیات ارجمندش دل هر عاشق زمینى و آسمانى به صحراى جنون عشق رهنمون مىسازد.
که گفت در رخ خوبان نظر خطا باشد
خطا بُوَد که نبینند روى زیبا را
شیخ غزلسراى ما خود را “مفتى ملّت اصحاب نظر” معرفى کرده و بر این بنیان فتواى نظربازى مىدهد اما این فتوا را نمیتوان به نظر بازى ناروا تعبیر نمود که سعدى در بیتى آب پاکى به دست مفسران اینگونه نظرها ریخته و بیان مىدارد:
چه خبردارد ازحقیقت عشق
پایبند هواى نفسانى
خود پرستان نظر به شخص کنند
پاک بینان به صنع ربانى
و یا این بیت مشهور که مى گوید:
تنگ چشمان نظر به میوه کنند
ما در آثار صنع حیرانیم
این بیت و تنگ چشمى هم مىتوان تفسیر کلام دیگر شیخ اجل در گلستان و باغ همیشه بهارش دانست که “چشم تنگ انسان دنیا دوست را یا قناعت پر مىکند یا خاک گور.”
چند سال پیش استاد ارجمند، دکتر اصغر دادبه در نشست علمى یادروز سعدى در شیراز در رابطه با جمالشناسى اشعار سعدى به نکات جالبى اشاره نمود و اذعان داشت: “تقابل عشق و هوس و عشقبازى و نفسپرستى و در نتیجه تقابل نظر روا و ناروا، مسئلهاى سیاسى- اجتماعى است: گروهى مسلط یا طبقه زاهد و صوفى که ریاکارند و دشمن مردم و گروهى که اهل عشق و رندى که روشنفکران آن روزگارند و در این زمانه سعدى با حسى دریافتنى اما وصف نشدنى؛ حسى لبریز از خشم و نقد و نفرت، از این جماعت سخن مىگوید:
جماعتى که نظر را حرام مى گویند
نظرحرام بکردند و خون خلق، حلال
اینجاست که سعدى شیرازى در بیتى به صراحت خود را مفتى ملت اصحاب نظر توصیف مى کند و حق فتواى را از آن خود مىداند و مىگوید:
سعدی اینک به قدم رفت و به سر باز آمد
مفتی ملت اصحاب نظر باز آمد
از نظربازىهاى “روا” و یا همان “حلال” سعدى و حافظ اهل نظر مىدانند و بیخبران از آن حیرانند که بهقول خواجه حافظ:
در نظربازى ما بیخبران حیرانند
من چنینم که نمودم دگر ایشان دانند
انتهای پیام