به‌بهانه‌ی سالروزِ درگذشت «خانم نویسنده»

صفدر دوام، روزنامه‌نگار در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «به بهانه‌ی نهمین سالروزِ درگذشت خانم نویسنده» نوشت:

نسل ما (دهه پنجاهى‌ها) که دلداده‌ی ادبیات شدیم خیلى خوش‌شانس بودیم که علاوه بر آثار قلمى پیشروان ادبیات معاصر از مشروطه به این طرف توانستیم حضور برخى از آنها را در زندگى روزمره‌مان را درک کنیم.

در آغاز کودکى که جرقه علاقه به متون ادبى ذهنم زده شده بود کتابى رنگ و رو رفته با صفحاتى نه چندان زیاد توجه مرا به خود جلب نمود.

آن کتاب که در کتابخانه یکى از اقوام بود “غروب جلال” نام داشت و من کودک گریزپاى از مکتب و درس‌هاى نه چندان دلفریب ابتدایى آن روزگار بدون آنکه “سیمین دانشور” یعنى نویسنده کتاب را بشناسم از سر تکاپو دوبار این شرح زندگى را با برخى کلمات ثقیلش مطالعه کردم.

کتابى که از خانمِ نویسنده در شرح حال آقاى نویسنده و سپس در احوال مرگ شوهر ذهن نوباوه‌اى در وادى ادبیات را به مسیرى بى‌پایان رهنمون کرد که هنوز هم به مقصد نرسیده است و البته این مسیر بى‌انتهاى پر رمز و راز که مقصد ندارد.

دوشنبه هجدهم اسفندماه ۱۳۹۹، نهمین سالروزِ درگذشت زنده یاد دکتر سیمین دانشور است، نویسنده‌اى که نوشته هایش سبکى نوین در ادبیات داستانى ما به وجود آورد.

بانو سیمین نویسنده بود نه به سبک جلال آل احمد که نزدیکترین شخص در زندگى‌اش بود، بلکه به سبک سیمین دانشور که این عهدى بود که به‌طور شفاهى در عهدنامه ازدواجشان نیز قید شده بود که هر کدام در سبک و سیاق نوشتن مستقل بمانند.

این روزها بسیارى از نویسندگان هم نسل ما کمى هم بعدتر از این نسل مى‌خواهند هر کدام براى خود نویسنده‌اى صاحب سبک همچون سیمین و جلال و یا صادق هدایت و محمود دولت‌آبادى شوند، اما بسیارى از آنها در این مسیر از سرچشمه‌هاى ادب فارسى نه بهره گرفته و نه حظّ نوشتارى نثر کهن را برده‌اند، نه نثر ناصرخسرو و نه نثرِ بیهقىِ دبیر را درک کرده‌اند و نه متون عرفانى گرانسنگ تاریخ ادبیات را خوانده‌اند.
تنها به انتشار کتاب و جشن امضاء و اعلام آن در فضاى مجازى وانتشار عکس رونمایى از کتاب اکتفاء مى‌کنند تا مجوز نویسنده بودن را از آنِ خود کنند؛ حالا چرا شاهکارى چون “سووشون” سیمین دانشور، “کلیدر” محمود دولت آبادى، “دهکده پرملال” امین فقیرى  یا حتى داستان‌هایى از نسل بعد این نویسندگان مثل “اسفارکاتبان” ابوتراب خسروى و حتى در سبکى دیگر که رئالیسم جادویى نامیده مى شود همانند “سمفونى مردگان” عباس معروفى زاده نمى‌شود، تکلیف مشخص است که دوستان جوان از نثرِ دیروز خود را بى نیاز مى‌دانند و مى‌خواهند خمیر بدون مایه‌ى خود را تبدیل به نان کنند؟!

بانوى قصه فارسى که امروز به بهانه درگذشتش این کلمات درهم‌برهم را کنار هم مى‌گذارم درباره پیوندش به متون کهن و عرفان به نقل از خبرگزارى ایلنا این چنین مى گوید: “مثنوی مولانا را با مرحوم دکتر فروزانفر خوانده­‌ام؛ ما در آن زمان به عنوان تکلیف باید مأخذ تمثیلات مولانا را درمی­‌آوردیم، که این کار را کردیم و بیشتر این تمثیلات از قرآن بود”، او به تأثیرپذیری خود از آثار مولانا اشاره می­‌کند و ادامه مى دهد: “من تأثیر زیادی از آثار مولانا گرفته­‌ام و معتقدم عرفان مولانا عالی­‌ترین عرفان است. من خدا را فراگیر می­‌بینم، خدا در کل موجودات تجلی کرده است برای این که انسان را به صورت خودش آفرید.”

خانمِ نویسنده به جوانان علاقه‌مند به نوشتن فکت‌هایى داده که مى‌توانند با پیوند با آن منابع به جایگاه اصلى نوشتن برسند، منابع و مأخذهایى که سیمین دانشور بیان مى‌کند و تأکید دارد که “قرآن، شاهنامه و عرفان مولوی در جهت ارتقاى  داستان‌نویسی بسیار مؤثر هستند، اینها از جمله منابعی مى‌باشند که ما در ادبیات و شعر امروز خود از آنها استفاده کرده­‌ایم این یعنی، ادبیات ما خالی از توجه به آثار غنی گذشته و پیشینیان نمی­‌باشد.”

اى کاش بسیارى از نسل نویسنده امروز ما به این نکته پى ببرند که در عصرى که ابوالفضل بیهقى ” تاریخ بیهقى” را نوشت و یا در زمانه‌اى که ناصر خسرو “سفرنامه” را به رشته تحریر درآورد، خبرى از ویکتور هوگو، داستایفسکى، مارک تواین، ارنست همینگوى و… ده‌ها نویسنده بزرگ جهان که آثارشان نقطه عطف عرصه داستان بین‌الملى گردیده نبود.

همین خانمِ نویسنده که خالق سووشون و دهها اثر برجسته داستانى و ترجمه است، به بهترین روش اثر گرانسنگ ناتانیل هاثورن یعنى رمان “داغ ننگ” را ترجمه کرده است، پیوندهاى جالب بانو سیمین با ادبیات دیروز و امروزِ کشور و جهان از او شخصیتى درخور بانوى قصه فارسى ساخته است که بهترین چراغ راه نویسندگان جوان است.

انتهای پیام