سلام فرمانده! | دو یادداشت

محمدرضا زائری، فعال فرهنگی اصولگرا، در یادداشتی تلگرامی درباره‌ی سرود «سلام فرمانده» که این روزها از سوی جریان اصولگرا/ارزشی/انقلابی به صورتی گسترده در حال ترویج است، نوشت:

وقتی می خواهند نهالی را در خاک بنشانند، اگر خاک مساعد نباشد و نتواند نهال را نگه دارد بعد از مدت کوتاهی آن برگهای سبز و گل های تازه شکفته و غنچه های زیبا به سرعت پژمرده و خشک خواهد شد.

حالا اگر کسی فقط با همان چند روز و چند ساعت اول کار داشته باشد و بخواهد عکس یادگاری بگیرد و مصاحبه کند و به همان زیبایی و طراوت گذرا دل خوش بدارد طبیعی است که اصلا به زمینه و زمانه و شرایط خاک اهمیتی نمی دهد.

اما اگر کسی به دوام آن نهال اهتمام ورزد و به میوه های آینده آن دلبسته و به سایه ای که قرار است بر سر فرزندانش بگسترد امیدوار باشد، بی شک برای خاک ضعیف و تنک مایه این نهال نگران خواهد بود و به عکس یادگاری همان چند ساعت راضی نمی شود!

پس حرص می خورد و اعتراض می کند اما نه از آن روی که برای این نهال ارزش قائل نباشد بلکه برعکس، به آن جهت که این نهال را بسیار مهم و باارزش می داند!

اعتراض و انتقاد او این است که ابتدا باید خاک مساعدتری تهیه کنید و کود و آب را فراهم سازید و به نور مناسب بیاندیشید و بعد نهال را بکارید، زیرا کاشتن بی برنامه این نهال فقط آن را تلف خواهد کرد و فرصت های دیگر را هم خواهد سوزاند!

حتما این منتقد دلسوز هم اگر خودش باشد و حال همین چند لحظه کوتاهش را در نظر بگیرد و به آینده فکر نکند، او هم از تماشای این نهال لذت می برد و از بهجت و شادابی و طراوت موقت آن مسرور خواهد بود.

داستان برخی منتقدان ماجرای “سلام فرمانده” هم همین است، خودشان در خلوت و حال فردی با آن انس می گیرند و از آن لذت می برند و با دیدن صحنه های باشکوه و هیجان انگیز و غرورآفرین جمکران و اصفهان و مشهد به وجد می آیند و شادمان می شوند.

اما در عین حال نمی توانند از کنار این پرسش ها بی اعتنا بگذرند؛

آیا چنین حرکتهایی بر کاهش شدید باور عمومی به مهدویت در جامعه اثر دارد و تغییری ایجاد می کند؟

آیا حمایت تریبون های رسمی نامحبوب از آن فایده ای دارد؟

آیا این حجم گسترده از تبلیغات سراسری نتیجه معکوس نخواهد داشت؟

آیا ادبیات خاص این سرود با مخاطب عام ارتباط برقرار می کند یا تنها ادبیات محفلی مخاطبانی خاص است [که حتى بسیاری از مخاطبان متوجه نمی شوند که سرود خطاب به امام عصر علیه السلام است] و چه بسا حتى شکاف اجتماعی و گسل اعتقادی موجود را عمق بیشتری می بخشد؟

آیا نوجوانانی با گرایش ها و افکار دیگر هم فرصت عرض اندام و اظهار علایق خود را در موقعیت هایی حتى یک صدم و یک هزارم این دارند؟

اگر خاک مساعد برای پرورش این نهال فراهم نشده باشد، آیا این نهال تا چندی بعد بی رمق و ضعیف نخواهد گشت؟

در شرایط ملتهب فعلی جامعه از نظر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، آیا چنین برنامه هایی در عمق جان و دل مخاطب نفوذ خواهد کرد؟

آیا در کنار حرکتهای حماسی و تبلیغی برای تهییج عواطف و احساسات مخاطب، پیش بینی لازم برای حرکت های جدی جهت اقناع افکار عمومی هم شده است؟

من که از سالها پیش در باره ضرورت احیای سرودهایی از این دست نوشته ام کاملا به اهمیت و ضرورت آن باور دارم و سرود “سلام فرمانده” را از این نظر گامی مهم و تجربه ای موفق می دانم، اما بی توجهی به زمینه های تاثیر و ماندگاری آن و بی تدبیری برای تهیه پیوست های لازم را خسارت بار می بینم. از این روی نه شتاب زده مانند برخی دوستان، هیجان و شوق فردی خود را تعمیم می دهم و نه بی مهرانه مانند برخی دیگر انتقاد و نگرانی خود را فریاد می کنم، بلکه با تردید و تأمل می پرسم و می اندیشم و آرزوی توجه و تعمق افزونتر دارم.

---

چرا «سلام فرمانده» را یک «اثر ایرانی» نمی‌دانم؟

روزبه علمداری هم در سایت جماران در این باره نوشت:

این روزها سرود سلام فرمانده، به شکلی وسیع و بی‌سابقه توسط تمام ارکان حاکمیت ترویج می‌شود و ظاهرا قرار است در روزهای آتی در استادیوم صدهزارنفری آزادی هم اجرا شود.

این کالای تبلیغاتی جدید از زوایای مختلف خرد و کلان قابل تحلیل است؛ از جمله در نشانه شناسی رویکردهای پیش روی کشور. اما اجمالا چند دلیل می‌آورم که چرا این سرود اثری ملی و ایرانی نیست و حتی برای یک اقلیت خاص هم اثری فاخر و مناسب تلقی نمی‌شود:

۱-وقتی صدای شجریان و حتی ربنایش حذف می‌شود، وقتی صداوسیما حتی جایی برای خوانندگان نازل پاپ هم ندارد؛ ترویج چنین سرودی جز رانت و سوءاستفاده از تریبون عمومی حکم دیگری ندارد.

۲-این سرود از صدر تا ذیل مشحون از ادبیات نظامی و منطق نظامی‌گری است. عباراتی چون «فرمانده»، «فراخواندن»، «سردار»، «قیام»، «تمام کردن کار»، «سربازان گمنام» و… به علاوهٔ خط سیر روایت سرود، بازگوکننده‌ی یک منطق و هدف نظامی است. گویی قرار است نبردی طولانی و دائمی در جریان باشد که در کنار آن، فقر و مشکلات سخت معیشتی این روزهای مردم، مهاجرت نخبگان و حتی موانع اهدافی چون افزایش جمعیت که خود حاکمیت تعریف کرده؛ دیده نمی شود. گویی نمی دانند که «انقلاب گل در برابر گلوله» یکی از وجوه شهرت و اعتبار انقلاب سال ۵۷ بود و رهبرش با حرکت‌های مبتنی بر نظامی‌گری همچون نواب و گروه‌های چریکی و نظامی هیچ گاه قرابت چندانی نداشت.

۳-ممکن است کسی بگوید مبلغان سرود اصلا دغدغه ملی ندارند و دغدغه‌شان صرفا مفاهیم شیعی است. گو اینکه حتی یکبار لفظ «ایران» در آن گفته نشده! اما آیا در این سرود مفاهیم شیعی که مظهر آن حضرت علی(ع) است، دیده می‌شود؟! آیا عدالت، انصاف، مدارا، رحمت و… جایی در آن دارد؟ کدام فضیلت «عام» انسانی در سرود سلام فرمانده مورد تأکید قرار گرفته است؟

۴-در این سرود نام آیت الله بهجت، میرزا کوچک‌خان جنگلی و حتی علی بن مهزیار اهوازی که قاعدتا دهه نودی‌ها درکی نسبت به هیچ یک ندارند؛ هست، اما نام امام خمینی رهبر انقلابی که نظام فعلی را پدید آورد یا شخصیت‌هایی چون استاد مطهری، بهشتی و… نیست. این حضور و غیبت‌ها(در کنار خلاء نام ایران عزیز که در بالا گفته شد) در شناخت سازمان فکری سازندگان و مروجان سرود، بسیار معنادار و تأمل برانگیز است. آنها دو بار از حاج قاسم اسم برده‌اند اما حتی وصیتنامه او را نخوانده‌اند یا سخنرانی‌هایش را نشنیده‌اند که صدها بار بر ایرانیت و ملیّت تأکید می‌کند و اسلام را در کنار آن می‌بیند.

۵-شعر سرود بسیار مغلوط و ناموزون است و نسبتی با ادبیات غنی ایران ندارد؛ صد البته که در کشوری که ترانه‌سرایان و خوانندگان بزرگ آن کنار زده می‌شوند، دور از انتظار نیست که چنین شعر سطح پایینی سکه رایج شود!

انتهای پیام