عشق ابدی تایپِ ایرانی‌هاست؟
نگار فیض‌آبادی، انصاف نیوز: یک روزنامه‌نگار اجتماعی معتقد است برنامه عشق ابدی را هر طیفی از مخاطبان می‌بینند اما نکته‌ی مهم این است که طنزنویس‌ها، واینرها و بلاگرها با انتقادشان از این برنامه می‌توانند به آگاه شدن جامعه کمک کنند.
عطیه همتی در گفت‌وگو با انصاف نیوز در پاسخ به این سوال که «چرا عشق ابدی دیده میشود» پاسخ‌هایی را مطرح کرد که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
انصاف نیوز: نظرتان دربارهی شخصیت‌های عشق ابدی چیست؟ مجری می‌گوید عشق ابدی آیینه‌ی ماست تا خودمان را ببینیم. آیا همینطور است؟
همتی: حتی مجری هم آیینه‌ی خودش نیست. او چند سال پیش با مواضع تند و تیز از کشور رفت و چند ماه پیش کدِ برگشت به ایران می‌داد اما کاش می‌شد که این افراد می‌توانستند برگردند. من همیشه موافق فراهم کردن راه برگشت برای کسانی هستم که از ایران رفتند.
انصاف نیوز: اما برگشت‌شان هزینه‌ی سنگینی دارد.
همتی: حداقل میتوانیم بگوییم «کاش» برگردند. کسانی مثل رابعه اسکویی هم بودند که توانستند برگردند. میشود راه‌حل‌هایی را در نظر گرفت. بههرحال پرستو صالحی چندماه قبل حال خوبی نداشت ولی حالا دری به تخته خورده است که توانسته مجری چنین برنامه‌ای باشد.
حتی در خود برنامه هم می‌بینیم که یکی از کاراکترهای آقا در عشق ابدی می‌گوید این چه لباسی است پوشیدی و دختر می‌گوید استایلیست برایم انتخاب کرده است!
ما با جامعه‌ای طرف هستیم که قشرهای مختلفی دارد. نمی‌شود الزاما گفت عشق ابدی آیینه‌ی جامعه‌ی ایران است اما حتما گروهی هستند که بسیار باز و رها، و گروه دیگری وجود دارند که خیلی بسته‌تر فکر می‌کنند. هنوز هم تعهد گمگشته‌ی کسانی است که خیانت دیدند. هنوز هم ارزش‌های اخلاقی برای خیلی‌ها مهم هستند. شما این را به وضوح می‌توانید در تولید محتواهای دهه هشتادی‌ها در شبکه‌های اجتماعی ببینید.
کامنت‌های نفرت‌انگیز دربارهی عشق ابدی
همتی: اتفاقا بهترین محتواها در نقد عشق ابدی توسط دهه‌های جدید تولید می‌شوند. مثلا کسی در یکی از شبکه‌های اجتماعی نوشته بود از کشور دوست و همسایه تشکر می‌کنیم که این‌ها (شرکت‌کننده‌ها) را برایمان نگهداری می‌کنند!
کسانی هستند که خودشان ناهنجاری‌هایی دارند اما نسبت به بعضی از شخصیت‌های عشق ابدی کامنت هِیت (نفرت) می‌گذارند.
در تاکسی حرفِ عشق ابدی شد و راننده گفت شما نمی‌توانید جلوی بیننده‌های این برنامه را بگیرید، من هم گفتم نمی‌خواهیم این کار را بکنیم فقط می‌خواهیم درباره‌اش حرف بزنیم.
وقتی از آن راننده که تتو و تیپ مد روز داشت پرسیدم آیا حاضر بودی یکی از دخترهای عشق ابدی را به عنوان پارتنر انتخاب کنی یا این مدل جو را تجربه کنی که مثلا پارتنرت بتواند در صورت پیدا شدن مورد بهتر سراغ او برود، گفت «نه واقعا» پس به نظرم عشق ابدی آیینه‌ی جامعه ما نیست.
آیا حرف زدن دربارهی عشق ابدی نوعی تبلیغ است؟
انصاف نیوز: برخی حرف زدن دربارهی این برنامه را نوعی تبلیغ می‌دانند. نظرتان چیست؟
همتی: در فضایی زندگی می‌کنیم که مردم منتظر این نمی‌مانند که دربارهی موضوعی حرف بزنیم یا نه. مگر موضوعاتی که بایکوت رسانه‌ای شدند وایرال نشدند؟ وقتی دربارهی چیزی حرف بزنیم، حداقل میتوانیم امیدوار باشیم زاویه‌ی تازه‌ای برای مردم ایجاد شود. بایکوت یعنی رسانه رسما بازی را واگذار کرده است! باید دربارهی این برنامه‌ها حرف زد تا مخاطب بداند با چه چیزی روبه‌روست.
طیف مخاطبان عشق ابدی
انصاف نیوز: برنامه را چه کسانی می‌بینند؟ مخاطب‌ها را چطور دسته‌بندی می‌کنید؟
همتی: نمی‌شود دسته‌بندی کرد. برنامه پدیده‌ی جدیدی است، حتی نخبگان هم برای کنجکاوی آن را دیده‌اند. خیلی‌ها حداقل یک‌بار در حد چند دقیقه هم که شده عشق ابدی را دیده‌اند تا ببینند ماجرا چیست؟
انصاف نیوز: در یادداشت‌تان در روزنامه فرهیختگان نوشتید مردم باید در قبال این برنامه‌ها واکسینه شوند. عشق ابدی ویروس است؟
همتی: در زمان کرونا خانم دکتری بود که همان روزهای اول گفت دو سه سال با ویروس مواجه هستیم و تا وقتی که اغلب مبتلا نشوند و واکسن تولید نشود، ایمن نمی‌شوند. آن‌موقع خیلی‌ها به این دکتر خرده گرفتند. اما دقیقا همین شد. این برنامه هم همینطور است و کسانی که دنبال خوراک محتوایی و سرگرمی هستند، بههرحال با این برنامه روبه‌رو می‌شوند و هیچ راهی نداریم جز اینکه ذهن مخاطب را مجهز کنیم.
انصاف نیوز: چطور؟
همتی: مخاطب باید برنامه را آگاهانه ببیند. بداند که صرفا برای پول تولید شده است یا اینکه پشت آن چه خبر است. برای هر ویوی مخاطب برنامه‌ریزی شده و یک برنامه ساده نیست.
انصاف نیوز: ممکن است بیننده آسیب هم ببیند؟
همتی: باید بررسی شود. باید از قبل فرهنگی ایجاد می‌شد که مخاطب بتواند بین خودش و این محتواها فاصله‌ای ایجاد کند. یعنی بگوید می‌بینم اما می‌دانم زباله است! بعضی‌ها می‌گویند گیلتی پلژر من دیدن عشق ابدی است. اما بله بالاخره ممکن است روی برخی اثرات منفی هم داشته باشد.
«عشق ابدی شبیه پفک و نوشابه و سیگار است»
انصاف نیوز: گفتید زباله، عشق ابدی زباله است؟
همتی: چیزی به مخاطب اضافه نمی‌کند و شاید وقت را هم هدر می‌دهد. اما قابلیت سرگرمی دارد. شبیه پفک و نوشابه است که ارزش غذایی ندارد و نخوردنش بهتر از خوردنش است. اما نمی‌شود در جامعه به افراد گفت کسی پفک و نوشابه نخورد. تولیدش را هم که چون داخل ایران نیست نمی‌توانی متوقف کنی. مثل دخانیات است. نمی‌توانی جلوی مصرفش را بگیری اما می‌توانی عکس ریه را به بسته‌اش بچسبانی.
انصاف نیوز: برنامه رده‌بندی سنی هم ندارد. نظرتان چیست؟
همتی: وقتی بیشتر بیننده‌های مجازی نسل زد هستند چرا باید رده بندی سنی گذاشت؟
انصاف نیوز: چرا کسی که ۱۲ ساله است باید عشق ابدی ببیند؟
همتی: برنامه‌ای که دارد بازدیدش را از همین سنین می‌گیرد چرا محدودیت سنی بگذارد؟ محدودیت بگذارند هم بیننده آن را می‌بینند. اصلا چرا باید این کار را انجام بدهند؟ در فیلم‌های خارجی رگولاریتی وجود دارد که رده‌بندی سنی می‌گذارد. دربارهی عشق ابدی چنین چیزی وجود ندارد. مگر اصلا برای ساختش از جایی اجازه گرفته‌اند؟
کارخانه‌ی تولید پول با اسم عشق ابدی
انصاف نیوز: آیا برنامه را دست‌ِکم می‌گیرید؟ یعنی در حدی نمی‌بینیدش که بخواهد حرفه‌ای رفتار کند.
همتی: حرفه‌ای بودن تیم سازنده که از تدوین‌اش مشخص است! عشق ابدی صرفا به این دلیل که پول‌ساز است ساخته شده است. وقتی توانسته با همین کیفیت پول دربیاورد، نیازی ندیده به یک چیزهایی توجه کند. حتما فصل بعدی‌اش هم ساخته میشود. وقتی پول‌ساز است چرا که نه؟
انصاف نیوز: طبق یادداشت‌تان، میشود گفت شما به روزنامه‌نگاری تربیت‌محور معتقد هستید؟ رسانه باید چه کار کند؟
همتی: تربیت کلمه‌ی سنگینی است، کلمه آگاهی‌محور را ترجیح می‌دهم. تربیت یعنی طوری که موجب تغییر رفتار هم بشویم. اما در آگاهی چنین تضمینی وجود ندارد.
به عنوان رسانه میتوانیم آگاهی ایجاد کنیم، البته نه به این شکل که بگوییم ببین یا نبین. همین که مخاطب بداند چیز خوبی نیست و برنامه‌های دیگری را هم تماشا کند خوب است. اگر کسی می‌بیند، حداقل بین خودش و این برنامه یک فاصله شخصیتی ایجاد کند.
نقدی بر برنامه‌سازی تلویزیون | عنصر تعلیق در عشق ابدی
انصاف نیوز: آیا به جز تولید پول، می‌توان گفت اتاق فکری در برنامه عشق ابدی وجود دارد که بخواهد نیازی را ایجاد کند؟
همتی: برنامه‌سازی در ایران به شکل معکوسی پیش می‌رود. مثلا دربارهی فرزندآوری سریال می‌سازند و بیننده از همان اول می‌داند قرار است او را برای فرزندآوری تشویق کنند اما در سریال‌های روز دنیا این‌طور است که اول چیزی را تولید می‌کنند که مردم دوستش داشته باشند، بعد در آن پیام‌هایی را می‌‌گنجانند که می‌خواهند. هیچکس هم نمی‌گوید به خاطر آن پیام این را تولید کردیم. اما این چرخه در ایران برعکس است. نمونه‌ی موفق ایرانی، سریال پایتخت بود که توانست سرگرم‌کننده باشد و پیام‌هایش را هم منتقل کند.
مردم به نحوه‌ی شکل‌گیری رابطه علاقه دارند و به دلیل تعلیقی که در عشق ابدی وجود دارد، می‌خواهند آن را ببینند. حد برهنگی در عشق ابدی نسبت به تولیدات دیگر بیشتر است و حتی بعضی‌ها در کامنت‌ها می‌نویسند دیگر این‌قدرها هم خوب نیست!
در عشق ابدی می‌بینیم که کسی که تعهد داشته باشد، در بازی برنده نمی‌شود! این‌ها نشانه‌گذاری‌هایی هستند که در برنامه وجود دارند. ممکن است سازنده پیش خودش گفته من یک برنامه‌ی پر تعلیق و مردم‌پسند می‌سازم حالا سعی می‌کنم روی تعهد و کم‌‍‌‍‌پوششی هم کار کنم.
انصاف نیوز: در جامعه هم می‌تواند تاثیر بگذارد؟
همتی: طبعا اگر چیزی را زیاد ببینیم به آن عادت می‌کنیم.
انصاف نیوز: پس آن فاصله‌گذاری ممکن است خیلی جواب ندهد.
همتی: بههرحال عشق ابدی اثر منفی خودش را می‌گذارد. فقط میشود خسارت را کم و نه حذف کرد.
کسانی بودند که دربارهی دیت‌های (قرارهای) اینترنتی برنامه‌هایی را ساختند. با اینکه ویوی زیادی داشت اما بیننده‌های بودند که می‌گفتند «کندن دخترها از پسرها» را دارند عادی‌سازی می‌کنند. حکمرانی در آن باره ورود کرد و جلوی این برنامه را گرفت.
حل یا حذف مسئله؟
انصاف نیوز: توانست مسئله را حل کند؟
همتی: حکمرانی لزوما نمی‌تواند مسئله را به شکل کامل حذف کند اما جلوی قبح‌زدایی بیشترش را گرفت. کامنت منفی هم نگرفت. حل مسئله نکرد اما می‌توان گفت فقط مسکن موقتی بود.
انصاف نیوز: مگر میشود دربارهی عشق ابدی همین کار را کرد؟
همتی: حکمرانی فرهنگی ما آیا این برنامه را به رسمیت می‌شناسد؟ بعد از به رسمیت شناختن است که مراحل بعدی اهمیت پیدا می‌کنند. باید پذیرفت چنین برنامه‌ای وجود دارد. می‌خواهند یوتیوب و اینستاگرام را فیلتر کنند؟ همین حالا که فیلتر هستند! می‌خواهند کسی را دستگیر کنند؟ با کمپانی درگیر شوند؟ اصلا امکانش هست؟ اما میشود کارهایی انجام داد.
راه‌حل‌های مختلفی هستند و فقط نباید کار قهری یا فقط کار فرهنگی کرد. فصل اول که تمام شد اما در آینده، مشابه آن هم تولید میشود. حکمرانی می‌تواند هزینه‌ی شرکت در این برنامه‌ها را چه به عنوان شرکت‌کننده چه به عنوان اسپانسرها بالا ببرد تا کسی کمتر رغبت کند سراغ آنها برود.
عطیه همتی: باید هزینه‌ی برخی کارها را بالا ببرند
انصاف نیوز: یعنی چطور هزینه‌ها بالا برود؟
همتی: تخصصم اقدامات پلیسی نیست اما قطعا قرار است شرکت‌کننده‌ها تبدیل به سلبریتی و بخشی از چرخه‌ی تولید پول شوند. میشود برای برندهای ایرانی محدودیت ایجاد کرد تا به این افراد تبلیغ ندهند. یا مثلا شرکت‌کننده‌‌های آتی برنامه حس کنند اگر وارد این برنامه شوند، یک چیزهایی را از دست می‌دهند که دیگر قابل برگشت نیست و به ضررش نمی‌ارزد.
انصاف نیوز: این شبیه همان راه‌حل‌های قبلی (چیزی شبیه به حذف مسئله) نیست؟
همتی: راه‌حل‌های مختلفی هست و قرار نیست این جای حکمرانی فرهنگی را بگیرد. ما از پلیس توقع حکمرانی فرهنگی نداریم. از پلیس توقع داریم ماجرا را فیصله دهد و کارش با حکمرانی فرهنگی فرق دارد و خوب است که این دو در راستای هم پیش بروند.
انصاف نیوز: اما معمولا راه‌حل‌ها به حذف مسئله محدود می‌شوند.
همتی: چون اقدام ضربتی راحت‌ترین کار است. جوان‌هایی که در این برنامه شرکت کردند قطعا انگیزه‌ی مالی داشتند. هزینه برای شرکت‌کننده‌ی ایرانی در چنین برنامه‌هایی باید بالا برود. اینکه این هزینه شامل چه مواردی است، باید درباره‌اش فکر کنند.
نقش فیلترینگ بر تماشای یوتیوب
انصاف نیوز: برخی می‌گویند فیلترینگ یوتیوب باعث تغییر لوکیشن ایران به آلمان و آمریکا میشود و همین تبلیغات بهتر و درآمد بیشتر را به دنبال دارد. آیا وقت تصمیم‌گیری برای رفع فیلتر یوتیوب نرسیده است؟
همتی: این خیلی تخصصی است. البته اغلب مردم از فیلترشکن‌های بی‌کیفیت استفاده می‌کنند و آی‌پی‌های با ارزشی نیستند و روی درآمدشان تاثیری ندارد.
انصاف نیوز: به نظر می‌رسد مرجع تولید محتوا تغییر کرده و مردم سراغ یوتیوب می‌روند.
همتی: [دولت‌ها] چه زمانی فیلتر کنند به ضررِ مردم است؟ زمانی که همه‌چیز باز باشد و فقط چند مورد فیلتر باشد. وقتی همه‌چیز فیلتر است انگار چیزی فیلتر نیست! وقتی اینستاگرام فیلتر نبود مردم دغدغه‌ی فیلترشکن نداشتند و دیدن یوتیوب و ندیدنش تفاوت زیادی نداشت ولی حالا انگار یوتیوب هم فیلتر نیست. آیا فیلترینگ توانسته جلوی دنبال کردن یا نکردن کسی را بگیرد؟
علت‌های وایرال شدن عشق ابدی | تیغِ تندِ ابتذال
انصاف نیوز: به شکل تیتروار بفرمایید چرا عشق ابدی دیده میشود؟
همتی: اولا من با این که می‌گویند اگر خوراکِ خوب به مخاطب می‌دادیم، حالا کسی عشق ابدی نمی‌دید مخالفم. تولید مشابه داخلی نمی‌تواند با ابتذال رقابت کند؛ چون تیغِ ابتذال به قدری بُرنده است که هر چیزی سر راهش باشد را می‌دَرد!
مگر ساسی مانکن چه چیزی داشت؟ موسیقی داشت؟ شعر داشت؟ ورود حکمرانی هم جواب نمی‌داد. اما عمو پورنگ که کاراکتر مردمی بود واکنش نشان داد.
درنهایت دیدیم ساسی مانکن برای خیلی‌ها واقعا تبدیل به ضد ارزش و زباله شد. حتی دیگر قابلیت فان دوران «آقامون جنتلمنه» را هم نداشت. بعضی‌ها گفته بودند سو و شون را فیلتر کنید تا عشق ابدی دیده شود. مثل این است که بگوییم اصغر فرهادی را ممنوع‌الکار کنید که مردم حسین فرحبخش ببینند. این‌ها مقوله‌های جداگانه‌ای هستند.
مورد بعد اینکه برخی روانشناس‌ها، بیوتی بلاگرها وقتی دیدند عشق ابدی دیده شده خودشان را به آن سنجاق کردند. مثلا درباره لباس و آرایش‌ها یا کاراکترهای آن تولید محتوا کردند تا دیده شوند. اینجا ابر رسانه‌ای عشق ابدی برای دیده شدن بزرگتر شد.
فرصتِ دیدنِ آدم‌های متفاوت | چرا آیسان اسلامی فالوور دارد؟
همتی: عشق ابدی حالت تعلیقی دارد و مخاطب را در حالت گمانه‌زنی قرار می‌دهد تا ببیند حدسش درست از آب درمی‌آید یا نه.
از طرفی ما هیچ وقت نمی‌دانیم قشری که با من فرق دارد چه مدلی است؟ ما نمی‌توانیم کاراکترهای عشق ابدی را از نزدیک ببینیم اما دیدن این برنامه به ما این فرصت را می‌دهد این قشر را با فاصله مشاهده کنیم. آیسان اسلامی را که یک فحاش اینستاگرامی است، نمی‌توانیم در دنیای واقعی ببینیم اما در اینستاگرام میتوانیم ناظر چیزهایی باشیم که از ما خیلی دور هستند. خود همین جذاب است.
بخش دیگر این است که کاربران و حتی مردمِ کف خیابان دوست دارند در باغ باشند و بدانند آخرین تولیدات چه چیزهایی هستند. مردم همان‌طوری که بلاگرها را فالو دارند، آنتی بلاگرها را هم دنبال می‌کنند. یکی از راه‌های شهرت این است که ضد کسی حرف بزنی تا دیده شوی.
حالا شاید در فصل‌های بعدی عشق ابدی مخاطب از این فرم خسته شود اما نمی‌دانیم قرار است چه اتفاقی بیفتد. بههرحال دلیل دیده شدن این برنامه، کیفیت نیست و به دلیل کنجکاوی‌برانگیز و متفاوت بودن است که دیده می‌شوند.
تاثیر نقد واینرها و بلاگرها بر مخاطبان عشق ابدی
همتی: بیننده‌های عشق ابدی را نمی‌توان تحقیر کرد و باید این پدیده‌ها را بررسی کرد. بلاگرها و واینرهایی را دیدیم که عشق ابدی را مسخره کرده‌اند و بین مردم مرجعیت دارند. برنامه‌هایی در شبکه نمایش خانگی داریم که نقدهای تندی را مطرح می‌کند. حکمرانی می‌تواند بگوید از من تندتر انتقاد کن اما حالا که دربارهی مبتذل بودن این برنامه‌ها اشتراک داریم، بیا راجع به آنها هم حرف بزن و نقد کن.
تعدادی از واینرها هستند که با پلیس فتا همکاری می‌کردند و بابت آن هم پول می‌گرفتند. سرِ هر موضوعی که اختلاف نظر داشته باشیم، همه‌ی ما دربارهی ضرر و منافع ایرانی با هم اشتراک‌هایی داریم. مستقیم‌گویی دیگر جواب نمی‌دهد و تاثیر زیادی هم ندارد.
توضیح در زمان انتشار این مصاحبه، ۲۷ تیرماه ۱۴۰۴: این مصاحبه در خرداد ماه انجام شده و سریال سووشون به تازگی رفع توقیف شده است.
انتهای پیام
