جنبش «تحریم قطر» از کجا آب می‌خورد؟

فاطمه کریمخان، روزنامه‌نگار در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز قرار داده است، نوشت:

«قطر را تحریم کنید»، این صدایی است که این روزها در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های بسیاری از کشورها شنیده می‌شود.

جنبش جهانی تحریم قطر که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با عنوان #boyccatqatar شناخته می‌شود، هر روز موفقیت تازه‌ای به دست می‌آورد، آدم‌های شناخته شده زیادی در عرصه‌های مختلف فرهنگی، هنری و ورزشی تا به حال به این کمپین پیوسته‌اند و به نظر نمی‌آید که در آغاز رقابت‌های جام جهانی در قطر، سر و صدای این کمپین فروکش کرده باشد.

کسانی که این روزها به دنبال تحریم قطر هستند، حرف‌های مهمی برای ارائه دارند، آن‌ها می‌گویند قطر به حقوق اقلیت‌ها احترام نمی‌گذارد، در تعهد به حقوق بشر سابقه خوبی ندارد، در طول دوران آماده سازی زیر ساخت‌ها برای میزبانی جام جهانی، حقوق هزاران کارگر مهاجر را زیر پا گذاشته است، پیمانکاران ساخت راه و ورزشگاه و هتل و سایر زیربناهای لازم برای جام جهانی در این مدت عملاً کارگران و بخصوص آنهایی که از کشورهای فقیر جنوب شرقی آسیا بوده‌اند را استثمار کرده و مثل برده از آنها استفاده کرده‌اند. علاوه بر این قطر متهم است که به تعهدات خود برای کاهش گرمایش زمین عمل نکرده است، و با استفاده از تعداد قابل ملاحظه‌ای تجهیزات خنک کننده برای حل کردن مشکل عدم تحمل گرمای این کشور برای میهمان‌ها، عملاً در جهت افزایش گرمای زمین گام برداشته است.

یکی از مهم‌ترین انتقادهایی که به قطر شده در مورد سیستم «کفالت» است که برای کارگران مهاجر ایجاد کرده، طبق این برنامه، کارگران بدون اجازه کارفرمای خود نمی‌توانستند شغل خود را تغییر دهند یا کشور را ترک کنند و به کشور خودشان برگردند. این برنامه مورد اعتراض دیدبان حقوق بشر، و کنفدراسیون اتحادیه‌های بین المللی کارگران بوده است. در سال ۲۰۱۳ عفو بین الملل در گزارشی فاش کرد که چطور کارفرمایان به دلیل این سیستم می‌توانند کارگران را مجبور کنند که رسیدهای جعلی تسویه حساب امضا کنند تا بتوانند پاسپورت خود را پس بگیرند.

قطر قول داده بود که از فرصت آمادگی برای جام جهانی برای بهبود وضعیت حقوق کارگران در این کشور استفاده کند، اما به نظر می‌رسد آن قدرها هم برای تحقق این قول به خودش سخت نگرفته است. در همان سال ۲۰۱۳ روزنامه گاردین در گزارشی تحقیقی نوشت که کارفرمایان در قطر کارگران را مجبور می‌کنند که بدون حقوق کار کنند، و اگر آنها از این کار سر باز بزنند مجوزهای اقامت‌شان را تمدید نمی‌کنند تا به عنوان کارگر غیرقانونی بازداشت شوند. گزارش گاردین توضیح داده بود که آنچه در قطر در مورد کارگران انجام می‌شود با معیارهای سازمان بین‌المللی کار، استثمار و سوءاستفاده محسوب می‌شود.

افزایش انتقادها به برنامه «کفالت» کارگران در قطر باعث شد این کشور در سال ۲۰۱۴ اعلام کند که آن را متوقف خواهد کرد، اتفاقی که در عمل تا سال ۲۰۱۶ رخ نداد و استثمار همچنان به قوت خود باقی ماند. در سال ۲۰۱۵ چهار خبرنگار بی‌بی‌سی که برای تهیه گزارش از وضعیت کارگران در قطر به دعوت دولت، به این کشور سفر کرده بودند تنها بعد از دو روز کار و گفت‌وگو با چند کارگر بازداشت شدند. در سال ۲۰۱۶، عفو بین‌الملل قطر را متهم کرد که از «کار اجباری» برای تکیمل زیرساخت‌های لازم برای جام جهانی استفاده می‌کند. طبق گزارش عفو بین‌الملل کارگران مهاجری که در این زمان در قطر کار می‌کردند در مکان‌های نامناسب و غیربهداشتی زندگی می‌کردند، دستمزد آنها طبق قرارداد پرداخت نمی‌شد و پاسپورت‌هایشان توسط کارفرماهایشان ضبط شده بود.

تازه در سال ۲۰۱۷ بود که قطر قوانین تازه‌ای برای تضمین برخی از حقوق کارگران تصویب کرد تا آنها برای خروج از کشور یا تغییر شغل نیازی به اجازه کارفرما نداشته باشند، حداکثر ساعت کاری‌شان معین باشد و بتوانند مرخصی بگیرند. اما تنها چند ماه بعد در سال ۲۰۱۸ بخش عمده‌ای از این قوانین حمایتی ملغی شد و ویزای خروج ۹۵ درصد از کارگران خارجی که در قطر به سر می‌بردند لغو شد.

در فوریه ۲۰۱۹، عفو بین‌الملل اعلام کرد که قطر در اصلاحات مربوط به اجرای حقوق کار کوتاهی کرده است، فیفا از این بیانیه حمایت کرد. طی دو سال بعد قطر حداقل دستمزد کارگران را اندکی افزایش داد، تا رضایت سازمان بین‌المللی کار و نهادهای حقوق بشری را جلب کند، اما در ۲۰۲۱ یک گزارش تحقیقی دیگر در گاردین نشان داد که در طول فرآیند آماده سازی زیر ساخت‌ها برای برگزاری جام جهانی در قطر، شش هزار و ۵۰۰ کارگر مهاجر در این کشور کشته شده‌اند. عفو بین‌الملل بعداً قطر را به دلیل کوتاهی در تأمین امنیت کارگران مهاجر که منجر به مرگ تعداد قابل ملاحظه‌ای از آنها شده است مورد انتقاد قرار داد.

در مارس ۲۰۲۱، هندریکس گرازودن، تأمین کننده چمن برای جام جهانی ۲۰۰۶ و مسابقات قهرمانی اروپا در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶، از تأمین چمن جام جهانی به قطر خودداری کرد. به گفته سخنگوی شرکت، گردین ولوئت، یکی از دلایل این تصمیم اتهامات نقض حقوق بشر توسط قطر بوده است.

قطر در تمام این سال‌ها مدام گفته است که در حال بهبود وضعیت کارگران است، اما وضعیت کارگران آنقدرها که می‌گوید بهبود پیدا نکرده است، برای مثال اوایل سال ۲۰۲۲، بیش از ۶۰ کارگر مهاجر از کشورهای هند، مصر، فلیپین، بنگلادش و نپال که عده‌ای از آنها بیش از هفت ماه بود که حقوق نگرفته بودند علیه کارفرمای خود که یک شرکت هتل سازی بود اعتراض کردند، در نتیجه پلیس قطر آنها را بازداشت کرد و همه از کشور اخراج شدند.

در ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۲، یک شرکت پوشاک ورزشی دانمارکی که لباس تیم ملی فوتبال این کشور را تهیه کرده است در اعتراض به سابقه حقوق بشری قطر، یک دست لباس سیاه هم بسته‌های لباس اعضای تیم فوتبال دانمارک قرار داد تا نشان دهد که به مرگ کارگران در جریان آماده سازی زیرساخت‌ها برای میزبانی جهان جهانی ۲۰۲۲ قطر اعتراض دارد.

در ماه‌های اخیر، علاوه بر هنرمندان بسیاری از ستاره‌های سابق ورزشی از جمله دیوید بکام به دلیل عدم اعتراض به سابقه حقوق بشری و نادیده گرفته شدن حقوق اقلیت‌ها توسط قطر مورد اعتراض هوادارانشان قرار گرفته است.

با این سابقه به نظر می‌رسد خیلی‌ها در قطر به دنبال طرح اعتراض‌های حقوق بشری باشند، آنها هر چند نتوانسته‌اند فیفا را مجبور کنند در مورد تصمیمش در اعطای میزبانی به کشوری با سابقه نه چندان درخشان تجدید نظر کند، اقلاً می‌توانند از فرصت جام جهانی برای رساندن صدای خودشان به انبوهی از هواداران فوتبال استفاده کنند.

انتهای پیام