انتخابات و توسعه‌نیافتگی
محمدرضا یوسفی، مدرس دوره خارج فقه در حوزه‌ی علمیه‌ی قم در کانال تلگرامی خود مطلبی با عنوان «انتخابات و توسعه‌نیافتگی» نوشته‌است که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید.
«امروزه کشورهای زیادی در دنیا انتخابات برگزار می کنند. شاید مضحک ترین آنها، انتخابات کره شمالی باشد. اما این سوال مطرح می‌شود که چرا انتخابات، کارکردی که در کشورهای توسعه یافته دارد در کشورهای توسعه نیافته و اقتدارگرا ندارد.
انتخابات، آخرین حلقه دموکراسی است. در واقع جایگاه انتخابات پس از وجود احزاب مستقل و قوی، نهادهای مدنی و صنفی و در نهایت رسانه های آزاد معنادار است. انتخابات فرایندی است که احزاب با نگرش‌های مختلف پیشنهادهایی برای بهبود شرایط کشور ارائه داده و مردم نیز با ارزیابی وضعیت موجود و چگونگی دولت مستقر، از میان جریان های فکری که در قالب احزاب فعالیت می کنند، فرد یا افراد مورد نظر خود را به مجلس و یا دولت می فرستند. در نگاه جدید، انتخابات از جمله حقوق شهروندی است که با اتکاء به تجارب بشری برای مهار قدرت و پاسخگو کردن آن مطرح شده است.
با وجود این، گاهی انتخابات از مسیر اصلی خود خارج می شود. هر گاه به احزاب مستقل، قوی و نهادهای مدنی امکان رشد داده نشود. هر چند به ظاهر احزاب زیادی فعالیت می کنند چنانچه صد و چهلمین تشکل سیاسی نیز در آبان امسال آغاز به فعالیت کرد. (پایگاه اطلاع رسانی دولت، ۹ آبان ۱۴۰۲) اما این احزاب هیچگاه در قالب یک حزب واقعی عمل نکرده و بیشتر به حلقه ها و دورهمی های معدودی از افراد همفکر شبیه بوده که در ایام انتخابات فعال می شوند. از این رو در میان مردم جایگاهی نداشته و حتی بسیاری از آنان در نزد مردم ناشناخته می باشند.
احزاب واقعی دارای کمیته های تخصصی بوده و در صورت به دست نیاوردن کرسی در دولت به عنوان دولت سایه بر عملکرد دولت نظارت می کنند. احزاب واقعی به تربیت نخبگان سیاسی پرداخته و افراد را آماده گرفتن پست های تقنینی و اجرایی می کنند. اما در فقدان چنین احزابی، انتخابات به رقابت میان افراد و ائتلاف های شکننده تبدیل می شود. در این صورت شعارهای انتخاباتی بر اساس فضای کشور و بدون هر گونه پشتوانه علمی گزینش می شود شعارهایی که یا امکان تحقق ندارند و یا نیازمند تحقق بستر مناسب هستند. در همین انتخابات ۱۴۰۰، وعده ساخت یک میلیون مسکن سالانه داده شده. وعده نصف شدن تورم در سال نخست و تورم تک رقمی در ساال پایانی داده شد. وعده های فرهنگی داده شد اما نه تنها هیچکدام تحقق نیافتند بلکه، محدودیت ها بر فضای مجازی بیشتر شد بنا بود گشت ارشاد مسئولان جای گشت ارشاد فعلی را بگیرد اما نشد.
در جامعه فاقد احزاب قوی و مستقل، شعارهای انتخاباتی باید جذاب و فریبنده باشند تا بتوانند مردم را به رأی دادن امیدوار کنند و البته این شعارها فاقد هرگونه پشتوانه علمی است. در اینجا یک تفاوت آشکار میان انتخابات در چنین جوامعی با انتخابات در جوامع توسعه یافته آشکار می شود. وعده های انتخاباتی در جوامع توسعه یافته همراه با بیان منابع تامین مالی این وعده هاست. اگر حزبی مدعی شد که سالانه فلان مقدار مسکن ساخته خواهد شد باید چگونگی تامین مالی آن، مجریان آن و ذینفعان این طرح مشخص شوند و اینکه این اقدام چه تاثیری بر نرخ های مالیاتی خواهد گذارد اما در جامعه ای مانند ایران، شاید این سوالات به ذهن کاندیدای انتخاباتی هم خطور نکرده باشد. او ادعا می کند که حرفهایش هفت هزار صفحه پشتوانه دارد بدون اینکه پس از گذشت بیش از دو سال، مستند ادعای خود را در معرض دید همگان قرار دهد. بنابراین در این شرایط انتخابات از مسیر تاثیرگذاری بر کنترل قدرت و پاسخگو کردن آن خارج می شود و تبدیل به یک نمایش می شود.
رسانه های آزاد و امنیت خبرنگاران نیز یکی از بسترهای مهم برای انتخابات موثر است و فقدان آن، قدرت نظارت مردمی بر قدرت را به شدت کاهش می دهد. در این شرایط تریبونها یک سویه خواهد شد و دولت از موفقیت های خود سخن می گوید و کسی نمی تواند به طور موثر پرسشگر باشد.
پوپولیسم از دیگر نتایج چنین وضعیتی است. در نتیجه انتخابات از مسیر خارج شده است. چرایی خروج از مسیر، دلایل فکری و اجرایی متعددی دارد. تضعیف احزاب و نهادهای مدنی و اعمال محدودیت بر رسانه ها موجب شده است تا مجلس و دولت کارآمد نباشند. مردم پس از مدتی عادت کرده اند که در ایام انتخابات در باغ سبز نشان داده می شود اما پس از آن، زندگی آنان نه تنها بهبود نمی یابد بلکه بدتر می شود لذا علاقه مندی خود را به رأی دادن از دست می دهند.
این ناامیدی با نظارت استصوابی که روندی سخت گیرانه تر از گذشته پیدا کرده، تشدید شده است. در این شرایط به کار بردن کلمات دینی بدون توجه به چرایی این بی رمقی و عدم تمایل به بررسی آن می تواند مفاهیم دینی را بیش از پیش زیر سوال برده و دین، ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی می شود.»
انتهای پیام
